Uwaga:
W nawiasach zaznaczono formy typu samogłoskowego III deklinacji, forma podkreślona oznacza zakończenie charakterystyczne dla typu mieszanego III deklinacji.
Przypomnijmy zasady wspólne dla wszystkich deklinacji:
-
vocativus jest zakończony tak samo, jak nominativus,
-
(wyjątek: deklinacja II, rodzaj męski, zakończenie –us);
-
accusativus singularis ma końcówkę – m,
-
wyjątek: zakończenia rodzaju nijakiego deklinacji III i IV, w których działa wyższe prawo, mówiące, że:
-
nominativus, accusativus i vocativus rodzaju nijakiego mają te same zakończenia („zasada 1, 4, 6”). W pluralis jest to zawsze zakończenie –a;
-
w pluralis dativus i ablativus mają te same zakończenia;
-
ablativus singularis deklinacji I,II, IV i V podaje czysty temat.
Făbula de cicāda et formīca
Cicādae quotannis totam aestatem canunt, quamquam aliae bestiae, ut formīca, semper cibum quaerunt. Ubi hiems adest, ceteris bestiis cibus non deest, cicādas tamen fames vexat.
Aliquando hieme cicāda ad formīcam vicinam properat et: “Ad te venio” – inquit – “quod magnam copiam cibi custodis. Praebe mihi parvam copiam cibi, nam fame vexor”. Formīca vicinam interrogat: “Cur tu aestate non ut alia animalia cibum quaesivisti?” Cicāda respondet: “Aestate semper cecini; omnia animalia vocem meam libenter audiverunt. Tu quoque cantum meum audivisti et vox mea tibi placuit.”
Sed frustra cicāda formīcam orat, animus fomīcae durus manet. “Merito” – inquit – “nunc puniris, nam aestate verba mea non audivisti, cum te ad laborem monui. Audi nunc sententiam notam: Sine labore non erit panis in ore”.
cicada, -ae – świerszcz
formica, -ae - mrówka
quotannis – corocznie
aestas, atis f – lato
totus, a, um – cały
cano, -ere – śpiewać
quamquam – chociaż
cibus, i – pożywienie
quaero, -ere – szukać
hiems, hiemis f – zima
vicina, ae - sąsiadka
vexo, -are – gnębić, nękać
copia, ae – zapas
custodio, -ire – strzec, przechowywać
praebeo, -ere – dostarczać, użyczać
quaesivisti – 2. os. sing. perfectum od: quaero
cecini – 1. os. sing. perefctum od: cano
audiverunt – 3 os. plur. perfectum od: audio
cantus, us - śpiew
audivisti – 2. os. sing. perefctum
vox, vocis f – głos
placeo, ere placui – podobać się
placuit – 3 os. sing. perfectum
oro, -are – prosić, upraszać
maneo, -ere – zostać, pozostać
merito – słusznie
punio, -ire – karać, ukarać
moneo, -ere , monui – upominać
labor, oris m – praca
notus, -a, -um – znany
panis, is m – chleb
os, oris n - usta
Ablativus temporis
Rzeczowniki oznaczające czas, odpowiadając na pytanie kiedy? wystepują w ablatiwie bez przyimka. Jest to ablativus temporis - ablatiwus czasu, np:
-
temporibus antiquis – w czasach starożytnych,
-
die – w dniu,
-
mense – w miesiącu,
-
Anno Domini – w Roku Pańskim
-
aestate – w lecie, latem , hieme – w zimie, zimą
Ćwiczenia
-
Wypisz z tekstu rzeczowniki i uporządkuj je według deklinacji.
-
Odmień w singularis i pluralis:
hiems (hiemis) longa,
cicada tristis (tristis , e – smutny),
cantus pulche
labor durus.
-
Uzupełnij zakończenia:
Cicada ad vicin...... venit. Vicina cicad...... formica est. Cicada fam...... vexatur, nam cib...... copiam non habet. Quamquam formica cida...... voc...... libenter audit, tamen pan...... ei (jej) non dat. Formica cant...... cicadae laborem non putat.
Uwaga:
puto, - are (z podwójnym acc.) – uważać kogoś (coś) za kogoś (coś)
Jest to konstrukcja accusativus duplex (podwójny accusativus).
Lectio duodevicesima (XVIII)
Indicativus imperfecti activi et passivi
Imperfectum jest czasem przeszłym niedokonanym. Jego cechą jest cząstka „ba”, która wchodzi między temat a końcówkę czasownika. W koniugacji III i IV we wszystkich osobach cecha „ba” poprzedzona jest samogłoską „e”.
Wzór odmiany
Indicativus imperfecti activi
Koniugacja I
|
Koniugacja II
|
Koniugacja III
|
Koniugacja IV
| esse | posse -móc |
1. cura-ba-m
2. cura-ba-s
3. cura-ba-t
1. cura-ba-mus
2. cura-ba-tis
3. cura-ba-nt
|
1. vide-ba-m
2. vide-ba-s
3. vide-ba-t
1. vide-ba-mus
2. vide-ba-tis
3. vide-ba-nt
|
1. scrib-e-ba-m
2. scrib-e-ba-s
3. scrib-e-ba-t
1. scrib-e-ba-mus
2. scrib-e-ba-tis
3. scrib-e-ba-nt
|
1.audi-e-ba-m
2.audi-e-ba-s
3.audi-e-ba-t
1.audi-e-ba-mus
2.audi-e-ba-tis
3.audi-e-ba-nt
|
1.eram
2.eras
3.erat
1.eramus
2.eratis
3.erant
|
1.poteram
2.poteras
3.poterat
1.poteramus
2.poteratis
3.poterant
|
Indicativus imperfecti passivi
Koniugacja I
|
Koniugacja II
|
Koniugacja III
|
Koniugacja IV
|
1. cura-ba-r
2. cura-ba-ris
3. cura-ba-tur
1. cura-ba-mur
2. cura-ba-mini
3. cura-ba-ntur
|
1. vide-ba-r
2. vide-ba-ris
3. vide-ba-tur
1. vide-ba-mur
2. vide-ba-mini
3. vide-ba-ntur
|
1. scrib-e-ba-r
2. scrib-e-ba-ris
3. scrib-e-ba-tur
1. scrib-e-ba-mur
2. scrib-e-ba-mini
3. scrib-e-ba-ntur
|
1.audi-e-ba-r
2.audi-e-ba-ris
3.audi-e-ba-tur
1.audi-e-ba-mur
2.audi-e-ba-mini
3.audi-e-ba-ntur
|
Dostları ilə paylaş: |