Ćwiczenia
Zamień na stronę bierną w czasie imperfectum:
-
Medici multos aegros sanabant.
…………………………………………………………………………………………………
-
Graeci Aesculapium, medicorum deum, colebant. (Aesculapius, -i – Eskulap)
…………………………………………………………………………………………………
Aesculapius deus aegros sanabat
Asesculapius, medicorum deus, in Graecia colebatur et multa templa dei ibi inveniebantur. Clarum Aesculapii templum in oppido Epidauro erat.
Multi aegri ad Aesculapii templum adveniebant. In dei templo dormiebant. In somnis deus eis apparebat et medicinam demonstrabat. Aegri postridie somnia sua medicis narrabant. Tum medici medicamenta idonea adhibere poterant et aegri salutem recipiebant.
Sanati advenae in muro templi Aesculapii tabulas cum nominibus morborum atque cum medicina adversus morbos ponebant. Ita deo gratias agebant.
colo, -ere – czcić, szanować,
invenio, -ire – znaleźć, spotkać
oppidum, i - miasto
advenio, -ire – przybywać
dormio, -ire – spać
somnium, i – sen, marzenie senne
appareo, -ere – pojawiać się
medicina, ae – też: lekarstwo, lek
demonstro, -are – pokazywać
postridie – nazajutrz
idoneus, a, um – odpowiedni, stosowny
adhibeo, -ere- stosować, używać
possum, posse – móc
salus, utis f – zdrowie, dobro, ocalenie
recipio, -ere – otrzymać ponownie, odzyskać
sanatus, a, um - uzdrowiony
advena, -ae – przybysz
murus, i – mur
tabula, ae – tablica, tabliczka
nomen, -inis n – imię, nazwa
atque = et
adversus z acc. – przeciw, przeciwko
pono, -ere – kłaść
ita – tak
gratias agere - dziękować
Ćwiczenia
Zamień zdania w activum na passivum, a w passivum na activum.
-
Aegri in somnis deum Aesculapium videbant.
................................................................................................................................
-
Medicamenta idonea a deo monstrabantur.
................................................................................................................................
-
Medici medicamenta idonea adhibebant.
................................................................................................................................
-
Multae tabulae a sanatis hominibus in muris ponebantur.
................................................................................................................................
Nihil aeque sanitatem impedit, quam remediorum crebra mutatio.
-
aeque – równie, na równi
-
sanitas, -atis f – zdrowie
-
impedio, -ire –wiązać, więzić, wstrzymywać, przeszkadzać,
-
remedium, -i – lekarstwo
-
creber, bra, brum - częsty
-
mutatio, onis f - zmiana
Lectio undevicesima (XIX)
Indicativus futuri I activi et passivi
Futurum I (primum) - czas przyszły, tworzy formy inaczej dla koniugacji I i II, inaczej dla III i IV. W koniugacjach I i II cechą czasu jest –b-, w konigacjach III i IV – w pierwszej osobie l. poj. –a, w pozostałych osobach – ē.
Wzór odmiany
Indicativus futuri activi
Koniugacja I
|
Koniugacja II
|
Koniugacja III
|
Koniugacja IV
| esse | posse -móc |
1. cura-b- o
2. cura-b-i-s
3. cura-b-i-t
1. cura-b-ĭ-mus
2. cura-b-ĭ-tis
3. cura-b-u-nt
|
1. vide-b-o
2. vide-b-i-s
3. vide-b-i-t
1. vide-b-ĭ -mus
2. vide-b-ĭ-tis
3. vide-b-u-nt
|
1. scrib-a-m
2. scrib-e-s
3. scrib-e-t
1. scrib-ē-mus
2. scrib-ē-tis
3. scrib-e-nt
|
1. audi-a-m
2. audi-e-s
3. audi-e- t
1. audi-ē-mus
2. audi-ē-tis
3. audi-e-nt
|
1. ero
2. eris
3. erit
1. erĭmus
2. erĭtis
3. erunt
|
1. potero
2. poteris
3. poterit
1. poterĭmus
2. poterĭtis
3. poterunt
|
Indicativus futuri passivi
Koniugacja I
|
Koniugacja II
|
Koniugacja III
|
Koniugacja IV
|
1. cura-b-o-r
2. cura-b-ĕ-ris
3. cura-b-ĭ-tur
1. cura-b-ĭ-mur
2. cura-b-ĭ-mini
3. cura-b-u-ntur
|
1. vide-b-o-r
2. vide-b-ě-ris
3. vide-b-ĭ-tur
1. vide-b-ĭ-mur
2. vide-b-ĭ-mini
3. vide-b-u-ntur
|
1. scrib-a-r
2. scrib-ē-ris
3. scrib-ē-tur
1. scrib-ē-mur
2. scrib-ē-mini
3. scrib-e-ntur
|
1. audi-a-r
2. audi-ē-ris
3. audi-ē-tur
1. audi-ē-mur
2. audi-ē-mini
3. audi-e-ntur
|
Donec eris sospes, multos numerabis amicos,
Tempora si fuerint nubila, solus eris.
P.Ovidius Naso
donec – dopóki
sospes, itis – szczęśliwy, pomyślny
si – jeśli
fuerint – będą, czas przyszły futurum II (exactum) od esse
nubilus, a, um – chmurny, ponury, nieprzychylny
solus, a, um – sam jeden, samotny
Publius Ovidius Naso (Owidiusz) – (43 p.n.e. – 18 n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor m. in. Sztuki kochania (Ars amandi) i poematu Metamorfozy, w młodości bardzo popularny, w 8 r n.e. skazany przez Augusta na wygnanie do Tomi (dzis. Konstanza w Rumunii).
Ćwiczenia
-
Określ formy czasownika (tryb, czas, strona, osoba, liczba).
|
Czasownik
|
Tryb
|
Czas
|
Strona
|
Osoba
|
Liczba
|
1.
|
scribunt
|
indicativus
|
praesentis
|
activi
|
3. (persona)
|
pluralis
|
2.
|
dormiebat
|
|
|
|
|
|
3.
|
colentur
|
|
|
|
|
|
4.
|
eras
|
|
|
|
|
|
5.
|
numerabitis
|
|
|
|
|
|
6.
|
audient
|
|
|
|
|
|
7.
|
videte
|
|
|
|
|
|
8.
|
scribam
|
|
|
|
|
|
9.
|
videri
|
|
|
|
|
|
10.
|
poterunt
|
|
|
|
|
|
-
W miejsce kropek wstaw brakującą formę czasownika, tak, aby obok siebie były formy tej samej osoby i stron w: imperfectum, praesens, futurum :
Np.:
visitabam
|
visito
|
visitabo
|
…………………….
|
demontras
|
…………………….
|
dormiebant
|
…………………….
|
…………………….
|
…………………….
|
adhibetur
|
…………………….
|
erat
|
…………………….
|
…………………….
|
…………………….
|
colitur
|
…………………….
|
monstrabaris
|
…………………….
|
…………………….
|
…………………….
|
prosum
|
…………………….
|
…………………….
|
noces
|
…………………….
|
bibebat
|
…………………….
|
…………………….
|
-
Poszukaj „czarnej owcy”, czyli formy, która nie pasuje do pozostałych, i uzasadnij swój wybór:
Np.: scribis, erit, habebis, videbunt, colet (scribis – praesens, reszta – futurum)
-
adveniebant, dormiebam, erant, turbat, poteram
-
videbo, bibis, adhibebit, poterimus, veniam
-
laudant, colunt, habent, scribent, monstrant
-
vide, audi, scribi, dormi, disce
-
Obok formy czasownika: video, -ere utwórz analogiczną formę czasownika:
colo, -ere:
1. videbant
|
|
2. videte
|
|
3. videbit
|
|
4. videntur
|
|
5. videbo
|
|
6. videmur
|
|
-
W podanych poniżej sentencjach zamień czas praesens na imperfectum:
Medicus curat, natura sanat.
.................................................................................................................
Quod scimus, gutta est, ignoramus mare.
.................................................................................................................
Naturam mutare difficile est.
.................................................................................................................
Frustra vivit, qui nemini prodest.
.................................................................................................................
Omnia mea mecum porto.
.................................................................................................................
-
W kolejnych sentencjach zamień czas na futurum:
Cogito, ergo sum.
.................................................................................................................
Verba docent, exempla trahunt.
.................................................................................................................
Tempora mutantur et nos mutamur in illis.
.................................................................................................................
Lex retro non agit.
.................................................................................................................
Lectio vicesima (XX)
Stopniowanie przymiotników
Przymiotnik__Gen._sing.__Superlativus'>Przymiotnik__Gen.sing.__Comparativus'>Przymiotniki mogą występować w trzech stopniach:
-
stopniu równym gradus positivus
-
stopniu wyższym gradus comparativus
-
stopniu najwyższym gradus superlativus
Gradus positivus
Przymiotniki łacińskie mogą należeć do deklinacji I i II, lub do deklinacji III. Przypomnijmy, że:
-
w deklinacji I i II rozróżniamy dwie grupy zakończeń:
magnus, magna, magnum wielki
altus, alta, altum wysoki, głęboki
pulcher, pulchra, pulchrum piękny
miser, misera, miserum nieszczęśliwy
-
w deklinacji III występują trzy grupy zakończeń:
celeber, celebris, celebre sławny
celer, celeris, celere szybki
brevis, breve krótki
-
-ns (-ntis) lub -x (+ gen.)
sapiens, -ntis mądry
felix, -icis szczęśliwy
atrox –ocis straszny
Stopniowane regularne
Gradus comparativus
Stopień wyższy (gradus comparativus) tworzymy przez dodanie końcówek –ior, -ior, -ius do tematu przymiotnika, otrzymanego po odcięciu końcówki gen. sing.: -i lub –is.
Przymiotnik
|
Gen.sing.
|
Comparativus
|
masculinum -ior
|
femininum -ior
|
neutrum -ius
|
altus, a, um
|
alti
|
altior
|
altior
|
altius
|
longus, a, um
|
longi
|
longior
|
longior
|
longius
|
pulcher, chra, chrum
|
pulchri
|
pulchrior
|
pulchrior
|
pulchrius
|
miser, era, erum
|
miseri
|
miserior
|
miserior
|
miserius
|
celer, eris, ere
|
celeris
|
celerior
|
celerior
|
celerius
|
brevis, e
|
brevis
|
brevior
|
brevior
|
brevius
|
sapiens
|
sapientis
|
sapientior
|
sapientior
|
sapientius
|
Comparativus odmienia się według typu spółgłoskowego III deklinacji (np.: altior, gen. altioris).
Gradus superlativus
Największa grupa przymiotników tworzy superlativus przez dodanie do tematu przymiotnika końcówek: -issimus,- issima, -issimum.
Przymiotnik
|
Gen. sing.
|
Superlativus
|
masculinum
-issimus
|
femininum
-issima
|
neutrum
-issimum
|
longus, -a, -um
|
longi
|
longissimus
|
longissima
|
longissimum
|
brevis, -e
|
brevis
|
brevissimus
|
brevissima
|
brevissimum
|
sapiens
|
sapientis
|
sapientissimus
|
sapientissima
|
sapientissimum
|
Przymiotniki zakończone na -er tworzą superlativus przez dodanie do nominativu singularis masculinum końcówek: -rimus, -rima, -rimum (powstanie zakończenie: -errimus, -errima, -errimum).
Przymiotnik
|
Superlativus
|
masculinum
-errimus
|
femininum
-errima
|
neutrum
-errimum
|
pulcher, -chra, -chrum
|
pulcherrimus
|
pulcherrima
|
pulcherrimum
|
celer, -eris, -ere
|
celerrimus
|
celerrima
|
celerrimum
|
Kilka przymiotników tworzy superlativus zakończony na : -illimus,_-illima,_-illimum'>-illimus, -illima, -illimum.
Przymiotnik
|
Superlativus
|
masculinum
-illimus
|
femininum
-illima
|
neutrum
-illimum
|
facilis, -e
łatwy
|
facillimus
|
facillima
|
facillimum
|
difficilis, -e
trudny
|
difficillimus
|
difficillima
|
difficillimum
|
similis, -e
podobny
|
simillimus
|
simillima
|
simillimum
|
dissimilis
niepodobny
|
dissimillimus
|
dissimillima
|
dissimillimum
|
gracilis, - e
smukły, cienki
|
gracillimus
|
gracillima
|
gracillimum
|
humilis, -e
niski
|
humillimus
|
humillima
|
humillimum
|
Superlativus odmienia się według deklinacji I i II (-us, -a,-um)
Dostları ilə paylaş: |