İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
81 üsullara («yeddil ərin» yüksək səviyyədə görüşləri, «uçtərəfli ko- missiya» v ə s. )əl atır, lakin bu istənilən nəticəni demək olar ki, vermirdi. Atlantika blokundakı partnyorlar arasında xarici siyasət m əsələlərində, o cümlədən (bu, Amerika liderlərinin һədsiz darə- c ədə dilxor edirdi) sosializm ölkələri ilə münasibətlər saһəsində olan fikir ayrılığı onları xüsusilə naraһat edirdi. İngiltərə Kral Beyn əlxalq Münasibətlər İnstntutunun Böyük Britaniya, ABŞ, AFR v ə Fransanın beynəlxalq məsələlər üzrə görkəmli alimləri t ərəfindən һazırlanmış məruzəsində deyilirdi ki: «Şərq ilə Qərb arasında ticarət məsələləri, kredit siyasəti, texnologiyanın verilməsi v ə iqtisadi baykotlarda iştirak Birləşmiş Ştatlarla Qərbi Avropa arasında daһa çox fikir ayrılığı doğurur». Amerikanın müharibədən sonrakı ilk iollərdə müşahidə olunan hakim mövqeyini 80-ci ill ərdə elə bir vəziyyət əvəz et- mişdir ki, bu şəraitdə Avropa birliyi ABŞ-dan heç də az varlı deyil- di, dünya bazarında isə bəzən rəqabətdə ondan daha çox davamlı idi. N əticədə ABŞ-ın Avropa siyasətinə təsir göstərib onun ABŞ- ın mənafeyinə uyğun gəlməsinə nail olmaq imkanı xeyli azalmışdı. Keçmiş Amerika diplomatı, məşhur alim C. Helbreyt də buna b ənzər fikir söyləyərək yazırdı ki, indi ABŞ, istər Sovet İttifaqı ilə ticar ət, istərsə də orta mənzilli Amerika raketləri olsun, - bütün m əsələlər üzrə öz partnoyurları ilə diskussiya aparmalı olur, halbuki əvvəllər onun yalnız eyham vurması kifayət idi. ABŞ-ın hegemonçu xarici siyasət xəttrinin variantı 80-ci ill ərdə bir sıra xüsusiyyətləri ilə fərqlənirdi. Beynəlxalq meydanda yaranan v əziyyətin spesifikası bu xüsusiyyətlərdə heç şübhəsiz, öz əksini tapırdı. Hərbi hazırlıq sahəsində kəskin sıçrayış həyata keçirm ək, dünyanın hər hansı hissəsində və isrtənilən vasitələrlə, o cüml ədən silahlı qüvvənin köməyi ilə “ABŞ-ın həyati mənafeyinin qorunması” planlarını yerinə yetirməyə imkan verən hərbi poten- sial yaratmaq m əqsədi, şəksiz ki, bu xüsusiyyətlərin ən başlıcası hesab edilm əli idi. Bu məqsədlə ABŞ-da bütün iqitsadi, siyasi və ideoloji ehtiyatlar s əfərbərliyə alınır, həmin planların yerinə yetirlm əsinə bütün kapitalist dünyasını cəlb etmək üçün böyük səy göst ərilirdi. 82 Raket-nüv ə silahı sahəsində sürətlə silahlanmanı dayan- dırmaq məsələləri barəsində ikitərəfli və çoxtərəfli danışıqlar yolunda Birl əşmiş Ştatların yaratdığı əngəllərin və maneələrin, ən əvvəl – strateji nüvə silahlarının məhdudlaşdırılması prosesini Amerika hakimyiy ət orqanlarının qəsdən dayandırmasının, raket- d ənmüdafiə sistemlərini məhdudlaşdırmaq haqqında 1972-ci il Sovet-amerika müqavil əsini və bu müqaviləyə əlavə olan 1974-cü il protokulunu qüvv ədən salmaq cəhdlərinin başlıca səbəbini məhz bütün bu planları tələsik həyata keçirməyə səy göstərilməsində axtarmaq lazım idi. 80-ci ill ərdə ABŞ-da hərbi-dəniz qüvvələrinin artırılmasına xüsusi diqq ət yetirilirdi. Amerika siyasətçiləri və hərbi rəhbərləri daim t əkrar edirdilər ki, dənizdə “hökmranlıq” ABŞ-ın təhlükə- sizliyinin z əruri şərti olmalıdır, onlar sovet hərbi-dəniz gəmilərinin c əmləşdiyi su hövzələrində təlimlər keçirmək, məsələn Kola yarımadası kimi dayaq məntəqələrində Sovet İttifaqı üçün təhlükə yaratmaq v əzifəsini elan edirdilər. ABŞ-ın hərbi-dəniz qüvvələri naziri C.Leman buna uyğun ideyaları yeridərək, Amerika donan- ması fəaliyyət zonasının genişləndirilməsini və qanadlı raketlərlə t əchiz olunan zərbə birləşmələri yaradılmasını nəzərdə tutan yeni h ərbi-dəniz strategiyasının zəyata keçirilməsi üçün konqresdən t əxsisat almağa çalışırdı və buna nail oldu. İnkişaf etməkdə olan ölkələrə amerika silahının satılması ABŞ-ın hakim dairələrinin həm bütövlükdə sürətlə silahlanmanı gücl əndirmək, həm də bu təhlükəli prosesin əhatə etdiyi zonanı genişləndirmək üçün tətbiq etdiyi vasitələrdən biri idi. Amerika hökum əti məhz o dövlətlərə silah satırdı (çox vaxt da zorla qəbul etdirirdi) ki, öz hegemonluluq planlarının həyata keçirilməsində onların köməyinə ümid bəsləyir. Yaxın və Orta Şərq rayonunda bu, ən əvvəl İsrail, Pakistan və Səudiyyə Ərəbistanı, Afrikada CAR, Uzaq Şərqdə Yaponiya və Cənubi Koreya, Latın Amerika- sının xalqa zidd diktator rejimləri idi. Sür ətlə silahlanmanı gücləndirən Birləşmiş Ştatlar öz hərbi qüvv əsini bütün dünyaya və ən əvvəl “ABŞ-ın mənafeyi üçün son d ərəcə vacib olan yeni rayonlara” əvvəllər edildiyindən daha çox 83 “s əpələmək imkanı əldə etməyə çalışırdı. Bu ilk növbədə Yaxın v ə Orta Şərqə və ona yaxın olan regionlara aid idi. İran körfəzi rayonu Pentaqonun yeni jandarm korpusunun – “çevik əməliyyat qüvvələrinin” mümkün ola biləcək əməliyyat meydanı sayılırdı. Əvvəlcə bu qüvvələrin 100 min nəfərlik olması n əzərdə tutulurdusa, sonra onların sayı 200 min nəfərə bərabər idi. Yaxınlıqda yerləşən dövlətlərdə qızğın surətdə yeni bazalar axta- rılır və köhnə bazalar genişləndirilirdi. Vaşinqton Əfqanıstana da silah verilm əsini genişləndirmək niyyətində oldğunu bildirirdi, Sina yarımadasında bədnam çoxmillətli qüvvələrdə ABŞ-ın iştirak etm əsini nəzərdə tutan planlar hazırlayır, İsrailə silah verilməsini gücl əndirirdi. 80-ci ill ərdə Amerika hərbçilərinin fəallığının artdığı digər rayon M ərkəzi Amerika idi; Vaşinqton onu bütün Latın Amerikası qit əsi üzərində özünün tam ağalığını bərpa etmək üçün dayaq m əntəqəsinə çevirmək istəryidi. ABŞ-ın hegemonçuluq ididaları daha uzaqlara gedib çıxırdı. Amerika m ətbuatında müxtəlif siyasi xadimlərin və işgüzar dairə- l ərin nüfuzlu nümayəndələrinin Afrikanın cənubundakı strateji c əhətdən mühüm və üstəlik “faydalı qazıntılarla ən zəngin” olan rayonlar üz ərində ABŞ-ın nəzarətini yaratmağın “heyranedici” perspektivi haqqında, Cənub-Şərqi Asiya və Sakit okean hövzəsi üçün “h ər şeyi əhatə edən strategiya” işləyib hazıralmaq lüzumu və s. h aqqında mühakimələri getdikcə daha tez-tez eşidilirdi. Amerika qüvv ələrinin ABŞ hüdudlarından uzaqlara “səpələn- m əsinə” haqq qazandırmaq üçün okeanın o tayında cürbəcür b əhanələr irəli sürülürdü. Məsələn, İran körfəzində bu bəhanə İran v ə Əfqanıstan hadisələri üzündən güya neft mədənlərinin və Q ərbin enerji təchizatı yollarının başı üstünü almış təhlükədən - “sovet t əhlükəsindən” onları qorumaqla pərdələnirdi. Mərkəzi Amerikada bu b əhanə çürümüş diktator rejimlərinə qarşı əvvəl Nikaraqua, indi is ə Salvador xalqlarının mübarizəsidir, Kubanın güya qit ədə sabitliyi pozan siyasəti idi və i. a. Lakin tamamilə aydındır ki, Amerika imperializminin hərəkətləri öz müstəmləkə imperiyasını yaratmaq, Yer kürəsinin müxtəlif qitələrində geniş əraziləri, ən mühüm xammal və enerji mənbələrini, onların Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|