211
etdi. Eyni zamanda ABŞ hərbi hissələri İran körfəzi regionunda
yerl
əşdirildi.Hərbi əməliyyatların 2003–cü ilin yanvar və fevra-
lında başlanması nəzərdə tutulurdu.Eyni zamanda İraqda komissiya
qadağan edilmiş silahların axtarışını davam etdirildi. Missiyanın
r
əhbəri Hans Blinks şikayət edirdi ki, İraq axtarışların keçiril-
m
əsində xoşagəlməz hallar yaradır. Gözlənilən hərbi əməliyyatlar
bir sıra ölkələrin ictimai və siyasi xadimləri, o cümlədən Fransa
prezidenti J.
Şirak, AFR kansleri Herhard Şröder və RF prezidenti
V. Putin t
ərəfindən qəti pislənilirdi. Müxtəlif ölkələrdə müharibə
əleyhinə kütləvi nümayişlər keçirilirdi.
ABŞ–ın mülki məsuliyyət mərkəzi jurnalistikanın müstəqil-
liyi uğrunda Fondla birlikdə apardıqları tədqiqatın gedişində hesab-
la
mışdılar ki, 2001–ci ilin sentyabrından 2003- cü ilin sentyabrına
q
ədər İraq haqqında ABŞ rəhbərliyi 935 məlumat elan etmişdir.
Bundan başqa, Rusiya kəşfiyyatı öyrənmişdir ki, 2001–ci ilin 11
sentyabrından İraq müharibəsinə qədər İraq hakimiyyət orqanları
ABŞ əleyhinə yönəldilmiş terror aktı həyata keçirməyi
planlaşdırmışdılar. Həmçinin ABŞ da İraqda dövlət çevrilişinə və
S. Hüseynin q
ətlinə hazırlaşırdı.
Bir sıra ölkələrdən, o cümlədən NATO xətti ilə İngiltərə,
İspaniya və s. kimi müttəfiqlərdən yardım alan ABŞ 2003–cü ilin
martın 20 də İraqa qarşı müharibəyə başladı. Mərkəzi Kəşfiyyat
İdarəsinin Yaxın Şərq üzrə keçmiş məsləhətçisi Kennt Pollak 2002
ci ild
ə nəşr olunmuş “ Tufanın yaxınlaşması: İraqa müdaxilənin
əsaslandırılması” adlı kitabında yazmışdı:”Əgər indi S. Hüseynin
kütl
əvi qırğın silahını yaratmasının qarşısı alınmasa, tezliklə İraq
əlçatmaz olacaq. Diktatorun təhlükəsizliyi İraqın nüvə bombası və
ya dig
ər kütləvi qırğın silahı ilə təmin ediləcək”.
Aparıcı Qərbi Avropa ölkələri əvvəlcə İraqa qarşı müha-
rib
ədə NATO xətti ilə əsas müttəfiq olan ABŞ–ın müdafiə etmə-
dil
ər.ABŞ–ı müdafiə etməməsində hər bir Avropa ölkəsinin öz
s
əbəbləri var idi. Lakin tədricən Avropa ölkələri ilə ABŞ arasında
müharib
ə ilə bağlı mübahisə aradan qalxdı.
ABŞ dövlət katibi K. Pauell “İraq problemi” üzrə öz tərəf-
darlarını “arzu edilənlərin koalisiyası” (the colaition of illing)
adlan
dırmışdı. 49 ölkə ABŞ–ın İraqdakı müharibəsini müdafiə et-
212
mişdi. ABŞ əhalisinin 70%-i (respublikaçıların 93%, demokratların
50% - i) hökum
ətin siyasətini dəstəkləyirdi.ABŞ–ı dəstəkləyən
ölk
ələrdən biri Azərbaycan Respublikası idi.Azərbaycan həm də
Əfqanısatndakı antiterror koalisiyasına qoşulmuşdu.
S. Hüseyn rejimi qısa müddətə və asanlıqla darmadağın
edildi. 2003–cü ilin aprelin 9–
da antiterror koalisiyasının qoşunları
Bağdada daxil oldu, mayın 1–də ABŞ prezidenti C. Buş San–Di-
yeqo rayonunda yerl
əşən “Avraam Linkoln” adlı aviasiya daşıyan
g
əmidə çıxış edib İraqda müharibənin əsasən başa çatdığını bil-
dirdi. İraq prezidenti S. Hüseyn həbs və edam edildi.
İraq müharibəsi (2003–cü ilin martın 20–dən 2010–cu ilin
sentyabrın 1–dək)ABŞ silahlı qüvvələrinin və onun müttəfiqlərinin
S
əddam Hüseyn rejimini devirmək üçün İraqa soxulması ilə
başlamışdır.
İraqda hərbi əməliyyat 2003–cü ilin mart ayının 20–də baş-
ladı. “Onun kodu”, “İraqın azadlığı” adlanırdı. Hərdən onu səhv
ola
raq “Şok və əsmə” də adlandırırlar. Lakin bu ad daha çox hərbi
doktrinaya aiddir. Bu doktrina 1996–
cı ildə İraqla bağlı olaraq ve-
ril
mişdir.
D
əniz piyadAları Bağdadın darvazasında Səddam Hüseynin
saraylarından birinə 2003–cü ilin aprelin 9 –da daxil oldular.
1991–
ci il İran körfəzindəki müharibədən fərqli olaraq bu
hadis
ədən 12 il keçdikdən sonra, demək olar ki, ABŞ və onun müt-
t
əfiqləri quruda hücuma başladılar.Onlar uzunmüddətli hava kom-
pa
niyası aparmadılar. Bunun üçün plasdarm Küveyt oldu. Koalisi-
ya komandanlığı şimal cəbhəsi də təşkil etməyi məsləhət görürdü.
Lakin buna
əhəmiyyətli dərəcədə Türkiyə parlamentinin etirazı da
mane oldu.
Parlament ABŞ qoşunlarının ölkədə yerləşdirilməsinə
icaz
ə vermədi. ABŞ və Böyük Britaniyanın beş diviziyası İrqaın 23
divizyası tərəfindən ciddi müqavimətlə qarşılaşdı. İraq Hərbi Hava
Qüvv
ələri tam hərəkətsiz idi. Aprelə yaxın ABŞ qüvvələri Bağ-
dadın yaxınlığında yerləşdilər. Aprelin 9 –da İraqın paytaxtı döyüş-
süz tutuldu. S
əddam Hüseynin bütün heykəlləri dağıdıldı. Bütün
bunlar çoxlu dünya telekompaniyaları tərəfindən efirdə göstərildi.
Şimal istiqamətinə hərəkət başlandı. Aprelin 15–də ABŞ–ın
qoşunları Tiqriti tutdular, hərbi əməliyyatların aktiv fazası başa
213
ça
tdı. Tədricən Bağdad və İraqın digər şəhərlərini tüfeylilik dalğası
bürüdü. Müv
əqqəti hakimiyyətsizlik şəraitində çoxlu şəxsi evlər,
mağazalar və dövlət idarələri qarət edildi. Ayyarım ərazisində
koalisiyanın itkisi 172 nəfər oldu. Onlardan 139 nəfəri amerikalı,
33 n
əfəri Böyük Britaniyalı idi. Bu dövrdə İraqın itkisi haqqında
d
əqiq məlumat verilmirdi.Tədqiqatçı Karl Konnetanın verdiyi
m
əlumata görə, hücum zamanı 920 İraq hərbi qulluqçusu və 7300
mülki şəxs həlak olmuşdur.1991–ci ildə verilən itkidən bu
müharib
ədəki itki iki dəfə çox idi.Londonda çıxan “Hardian”
q
əzeti 2008–ci ildə yazırdı ki, təkcə müharibə başlayandan keçən
10 gün
ərzində ABŞ hərbi əməliyyatlara 5 mlrd dollar vəsait sərf
etmişdi. Dolayı və birbaşa hərbi xərclər isə bu müharibədə
b
əşəriyyətə 6 mlrd. dollara başa gəlmişdir ki, onun yarısı ABŞ–ın
payına düşür.
2003-
cü ilin yazında İraqa hücum zamanı əməliyyatın
m
ərkəzi Doxa (Qatar)şəhərində yerləşirdi. Hərbi əməliyyat sahə-
sind
ə bütün qüvvələrə ABŞ Mərkəzi komandanlığının komandanı
general
Tommi Frenks başçılıq edirdi. İyulda onu general Con
Abisaid
əvəz etdi.
Sonra çoxmilli silahlı qüvvələrə fasiləsiz olaraq aşağıdakı
şəxslər komandanlıq etmişdilər: Rikardo Sançes (2003, iyun–2004,
iyun).
Corc Keysi (2004, iyun–2008, fevral)
Devid Petrues (2007, fevral–2008, sentyabr)
Reymond Odierno (2008 sentyabrından)
Müharib
ə ərəfəsində İraqda ABŞ–ın hərəkətlərinə qarşı
müxalif
ət yarandı. 2003–cü ilin yanvarın 20–də Fransanın xarici
işlər naziri Dominik de Vilper elan edirdi ki, “Biz belə hesab edirik
ki, İraqa hərbi hücum ən pis qərar olacaqdır”. Bu dövrdə bütün
dünyada İraqda müharibəyə qarşı güclü etirazlar başladı. Fransız
alimi Dominik Peinyenin hesablamasına görə 2003–cü ilin yan-
varın 3–dən aprelin, 12–dək müharibə əleyhinə çıxışlarda 36
mi
lyon adam iştirak etmişdir. Bütün dünya üzrə 300 iri nümayişlər
baş vermişdir. 2003–cü ilin fevralın 15–də ən böyük nümayiçlər
keçirilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |