İlham Əliyevin “Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin
Yüklə 5,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
alver etmədən sizin üçün qabağa getmək mümkündürmü? Yaxşılıq, mənim əzizim, hissəyə bölünməz: yaxşılıq ya var, ya yox - ikisindən biri. Bizə təklif edirlər ki, gərək tövbə edib, günahlarımızı təmizləyək. Niyə, bəd deyil! Bu sistemlə peşmançılıq günahı təmizləyə bilər. İctimai nərdivanın müəyyən pilləsinə qalxmaq üçün qadını aldatmaq, ailədə uşaqlar arasında nifaq doğurmaq, bir sözlə, şəxsi mənfəət və nəşə naminə üstüörtülü bir çox əclaflıqlara yol vermək, sonra isə tövbə etmək! Sizcə, buna nə deyərlər? Budurmu din, ümid və məhəbbət yolunda sərf edilən səylər? Nə üçün uşaqlara çatacaq sərvətin yarısını bir gecədə mənimsəyən bir hoqqabaza iki ay həbs cəzası kəsildiyi halda, “təqsiri daha da ağırlaşdıracaq vəziyyətdə” min franklıq kağız parçasını oğurlamış bir yoxsulu katorqaya göndərirlər? Budur qanun. “Qanunlar məcəlləsfndə bir maddə tapılmaz ki, axmaqcasına olmasın. Əlində modalı əlcəklər, qəlbində isə yalan daşıyan bir şəxs, qan tökmədən, ancaq yalanla insanı öldürür. Qatil isə qapını gizli açarla açır. Bunların nə fərqi var? Hər ikisi gecə vaxtı icra edilən cinayət deyilmi? Halbuki sizin etdiyinizlə mənim sizə təklif etdiyim arasında qandan başqa heç bir fərq yoxdur. Hələ siz bu dünyada sarsılmaz qanunlara inanırsınız! Bəs nə üçün siz insanlara nifrət bəsləmirsiniz? Qanunlar məcəlləsinin torlarından keçmək üçün dəlik yerləri axtarırsınız? Haradan əmələ gəldiyi məlum olmayan bir çox böyük sərvətlərin sirri cinayətlə bağlıdır; bu cinayətin unudulmağına səbəb məharətlə edilməsidir. -
mirəm, siz məni o dərəcəyə gətirərsiniz ki, artıq özümə belə inan- maram. Mən bu saat ancaq hisslərin dediyi şeyləri bilirəm. -
edirdim. Daha sizə heç bir şey söyləməyəcəyəm. Ancaq son bir sözüm var, - Votren tələbənin gözlərinin içinə baxdı və dedi: - Mən öz sirrimi sizə vermişəm. -
Sizin təklifinizi rədd edən gənc, sirrinizi unuda da bilər. -
Yaxşı sözdür, bu, mənim xoşuma gəlir. Başqası olsaydı, bu qədər əngəlli olmazdı. Mənim sizin üçün etmək istədiyimi unut- mayın: ya hə, ya yox, öz ixtiyarınızdadır. Rastinyak, əsasını qoltuğuna vurub sakit addımlarla gedən Votrenin arxasınca baxaraq: “Bu adamın dəmir kimi möhkəm məntiqi var! - deyə düşünürdü. - O, madam de Boseanın ədəblə 120 downloaded from KitabYurdu.org dediklərini açıqdan-açığa, kobud şəkildə mənim üçün təkrar etdi. O, polad caynaqları ilə bağrımı yardı. Mən Delfina Nusingenin yanına nə üçün getmək istəyirəm? O, mənim niyyətlərimi hələ yenicə doğulduğu zaman duya bilmişdir. Bu quldur iki kəlmə ilə yaxşılığın nə olduğunu mənə başa saldı, halbuki mən bunu kitablardan və insanlardan hələ öyrənə bilməmişdim. Əgər xoş əməl vicdanla sazişə girməyə yol vermirsə, demək, mən, doğrudan da, öz bacılarımı qarət etmişəm?” Rastinyak pul kisəsini stolun üstünə atdı. Oturub, başgicəllən- dirən fikirlərə daldı. “Xoş əmələ sadiq qalmaq ülvi bir iztirabdır! Bəli! Hamı xoş əmələ inanır, lakin buna riayət edənlər çox azdır! Xalqlar azadlığa pərəstiş edirlər, lakin yer üzündə azad xalq varmı? Mənim gəncliyim hələ buludsuz səma kimi təmizdir, lakin sən böyük bir şəxs, yaxud varlı bir adam olmaq fikrindəsən, halbuki bu, şüurlu olaraq yalan satmaq, əyilmək, sürünmək, yenə ayağa durmaq, yaltaqlıq etmək, saxtakarlıq göstərmək demək deyildirmi? Məgər bu, vaxtilə əyilən, sürünən, yalan satanların qarşısında könüllü surətdə lakey olmaq demək deyildirmi? Onlara yoldaş olmaq üçün əvvəlcə onlara xidmət göstərmək lazımdır. Yox, yox! Mən namusla, inamla çalışmaq istəyirəm. Mən gecəni gündüzə qatıb işləməyə hazıram, mən öz sərvətimlə yalnız öz zəhmətimə borclu olmaq istəyirəm. Bu yol varlanmaq üçün ən uzun yol olsa da, hər axşam başımı yastığa sakit qoyacağam, heç bir pis niyyətlə beynimi yükləməyəcəyəm. Öz həyatına baxdığın zaman, onu zanbaq çiçəyi kimi təmiz və pak görməkdən də gözəl şey ola bilərmi?! Həyat - nişanlım, mən də onun adaxlısıyam. Votren on il ailə həyatından sonra nələr baş verdiyini mənə göstərdi. Lənət şeytana! Başım gicəllənir. Mən heç nə düşünmək istəmirəm. Mənim ən ağıllı rəhbərim qəlbimdir”. Ejenin dalğınlığını dərzinin gəldiyini xəbər verən yoğun Silviya- nın səsi pozdu. Rastinyak, əlində iki pul kisəsi dərzinin qabağına çıxdı, o, bu hadisəyə heç də təəssüf etmirdi. Axşam paltarını bədəninə ölçdükdən sonra təzə gündüz paltannı geyindi, görünüşü tamam dəyişdi. Öz-özünə: “Mən qraf de Traydan geri qalmayacağam, nəhayət, mən də zadəgana oxşadım!” 121
downloaded from KitabYurdu.org DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
Bu vaxt Qorio ata Ejenin otağına daxil olaraq: -
Cənab Ejen, - dedi, - siz madam Nusingenin hansı evlərdə olduğunu bilib-bilmədiyimi məndən soruşurdunuz. -
Bəli! -
Elə isə sizə söyləyə bilərəm: gələn bazar ertəsi günü o, marşal Karilyanonun evində təşkil edilən balda iştirak edəcək. Əgər siz oraya getməyə imkan tapa bilsəniz, qızlarımın necə şənləndiklərini, necə geyindiklərini, bir sözlə, hamısını mənə söylərsiniz. Ejen Qorionu buxarının yanında əyləşdirərək: -
Siz bunu haradan öyrəndiniz, əzizim Qorio ata? - deyə soruşdu. Qorio şad halda: -
Bunu mənə qulluqçusu söylədi. Qızlarımın nə etdiklərini mən Konstansa ilə Terezadan öyrənirəm, - dedi. Qoca, heç bir şübhə doğurmadan, öz məşuqəsinin həyatına daxil olmaq üçün mahir bir vasitə tapan gənc aşiqə bənzəyirdi. Sadədilliklə: -
Siz onları görəcəksiniz! - dedi. Onun sözlərində kədərli qibtə hiss olunurdu. Ejen cavab verdi: -
Bilirəm. Mən bu saat madam de Boseanın yanına getmək istəyirəm. Məni marşalın arvadına təqdim etməsini xahiş edəcəyəm. Ejen vikontessanın yanına hər zaman geyəcəyi paltarda getməyi daxili bir fərəhlə arzulayırdı. Moralistlərin “insan qəlbinin uçurum- ları” adlandırdığı şey həqiqətdə aldadıcı fikirlərdən, biixtiyar şəxsi mənfəət meyillərindən başqa bir şey deyildi. Bir çox cümləpərdaz mülahizələrə səbəb olan bu ürək sərgüzəştləri, insan qəlbində baş verən bu gözlənilməz dəyişikliklərin əsas məqsədi daha çox nəşələnmək, həzz almaqdır. Əynində yaxşı paltar, əllərində modalı əlcək, ayağında qəşəng çəkmələri görən Ejen yaxşılıq niyyətində olduğunu unutdu. Həqiqətə arxasını çevirən gənclər vicdan güz- güsündə özünə baxmağa cəsarət etməz, halbuki yetkin yaşlarında artıq bu güzgüyə baxarlar. İnsan həyatının bu iki dövrü arasındakı fərq də ancaq bundan ibarətdir. İki qonşu - Ejen və Qorio ata son bir neçə gün ərzində dost- laşmışdı. Bu gizli dostluğun psixoloji səbəbləri Votrenlə Ejen arasında doğan ədavətin psixoloji səbəblərinin eyni idi. Cəsur bir filosof hisslərimizin fiziki aləmə təsirini təyin etmək fikrinə düşərsə, 122 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 5,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|