Ilmiy tadqiqot: darajalari, strukturasi va shakllari. Ilmiy tadqiqot

 Ilmiy tadqiqot strukturasi
Ilmiy tadqiqot tarkibi va jarayonlar ketma-ketligi jihatidan murakkab strukturaga ega. Har bir strukturaviy unsur yoki daraja o‘ziga xos tuzulish, funksiya va mazmun bilan ajralib turadi.
Rossiyalik olim V.P.Branskiyni fikricha tadqiqot strukturasi 3 ta o‘zaro bog‘langan qismlardan iborat:
-sub’ekt;
-tadqiqot qurollari va sharoitlari;
-ob’ekt
Sub’ekt va ob’ektning izlanish jarayonida sodir bo‘ladigan o‘zaro ta’sirlari tadqiqot qurollari va sharoitlari orqali amalga oshadi.

Tadqiqot qurollari – bu turli asboblar, o‘lchagichlar, eksperimental uskunalar, kompyuterlar va hokazo. Sharoitlar-moddiy va instrumental ta’minot, bino, ish joyi, adabiyotlar, kuzatish va axborot yig‘ish vositalari bo‘lib, tadqiqot ob’ektlari murakkablashib borar ekan, ularni roli ham tobora ortib boradi.

Tadqiqot ob’ekti – o‘rganilishi lozim bo‘lgan narsa, xossa, jarayon yoki tabiiy va sun’iy harakterdagi tizim. Izlanish ob’ekti tanlangan muammo va ishlab chiqilgan ilmiy-tadqiqot dasturi asosida belgilanadi. Klassik va noklassik fanlarda ob’ekt sifatida alohida olingan xossalar, munosabatlar va strukturalar o‘rganilgan bo‘lsa, hozirgi postnoklassik ilmiy izlanishlarda ko‘p sifatli hislatga ega bo‘lgan, o‘zida nomuvozanat holat va kooperativ (jamoaviy) harakatni namoyon etadigan ob’ektlar tadqiq qilinmoqda.
Sub’ekt faol izlanish olib boradigan tadqiqotchi, u maxsus tadqiqot usullaridan, mavjud bilim va axborot bazasidan foydalanib ilmiy-nazariy va amaliy-tajribaviy muammolar ustida ish olib boradi.
Ilmiy tadqiqotni ko‘p bosqichli jarayon ekanligini ko‘zda tutib,uning boshqa turdagi strukturaviy modelini ko‘rsatish mumkin:
-yo‘nalish va mavzuni tanlash,uning dolzarbligini asoslash;
-tadqiqot maqsadi,vazifalari va masalalarini belgilash;
-tadqiqot rejasini tuzish,zarur usul,vositalar va ta’minot
masalalarini aniqlash;
-tadqiqotni o‘tkazish;
-tadqiqot jarayonini tavsiflash;
-tadqiqot natijalarini muhokama qilish;
-xulosa chiqarish,olingan natijalarni baholash.
Izlanishning qayd etilgan strukturaviy darajalari tadqiqotni bosqichma-bosqich amalga oshiriladigan,izchil va ko‘p tomonlama hislatga ega bo‘lgan faoliyat ekanliginko‘rsatadi.