UMDE
Dini Tetkikler Dergisi
26
Seçtiğimiz nahiv kitaplarının
Avâmil
gibi âmil teorisini merkeze alarak
telif edilmiş olmaları iki nahiv kitabı arasındaki farkın daha net görülmesine
katkı sağlayacağı kuşkusuzdur. Bundan dolayı âmil, maʻmûl ve iʻrâb yönte
-
mi ile yazılan nahiv kitaplarını tercih ettik. Bilindiği gibi nahiv kitapları
metot ve muhteva açısından farklılık gösterir. Bazı nahiv kitapları nahvi
bablara ayırarak incelerken bazıları ise âmil, maʻmûl ve iʻrâb bakımından
incelemişlerdir.
32
Emevîlerden itibaren,
el-Avâmil
,
el-Avâmilü’l-mie
,
Mietü âmil
,
Avâmilü’l-iʻrâb
,
el-Muhtasar fi’n-nahv
,
el-Mukaddime fi’n-nahv
isimleriyle muhtasar birçok eser
telif edilmiştir. Bunların ilki
el-Avâmil fi’n-nahv
ismiyle Halîl b. Ahmed’e (ö.
170/786) nispet edilir. Yine Kisâî’nin (ö. 189/805)
Râiyye
olarak bilinen man
-
zum risalesi ve Ebû Ali el-Fârisî’nin (ö. 395/1004)
el-Avâmilü’l-mie
isimli eseri
de muhtasar nahiv kitaplarından kabul edilir. Bunlardan sonra ise senelerce
Birgivî’nin
Avâmil
’i ile birlikte Osmanlı medreselerinde okutulan Abdülkâhir
el-Cürcânî’nin meşhur
Avâmilü’l-mie
’si gelir.
33
Kâtip Çelebi ise
Keşfu’z-Zunûn
adlı eserinde bilinen en eski Avâmil kitabının İbn Faris’e ait olduğunu ve onu
sırasıyla Cürcânî ve el-Kayravânî’nin (ö. 479/1086) takip ettiğini ifade eder.
34
Birgivî’nin
Avâmil
’i de bu metotla telif edilmiştir. Ancak bu eserlerden bize ula
-
şan sadece Abdulkâhir el-Cürcânî’nin
Avâmil
’i olduğundan, Birgivî’nin
Avâmil
’i
ile bu eserin kısaca bir mukayesesini burada yapacağız.
Dostları ilə paylaş: 
