120
Əbülqasim Əlyan Nejadi
ayələrinin hamısı bir yerdə nazil edilməmişdir.
Hətta bəzən bir ayənin
cümləsi bir dəfə də təkrar olunmurdu. Ayələr baş verən hadisələr
və tələbatlara əsasən nazil edilirdi. Beləliklə, müəyyən bir zamanda
ayəl ərin bu şəkildə nazil edilməsi və xitabının Peyğəmbərin qadınları
olması, “Kisa” hədisinin baş verməsi və Peyğəmbərin (s) Əhli-beytlə (ə)
bağlı hacətlərini Allahdan diləməsi və “Təthir” ayəsinin göndərilməsi
və onun ardınca xüsusi məsələlər və hadisələrlə bağlı ayənin nazil
edilməsi də mümkündür. Nəticədə, Quranın bütün ayələrinin bir-biri
ilə irtibat və bağlılığa malik olması zəruri deyil.
Beləliklə, “Təthir” ayəsinin həm Əhli-beytdən (ə)
olan beş nəfərin
ismətini bildirdiyi, həm də Əmirəl-möminin Əlinin (ə) vilayətinə aid
olduğu aydın olur.
121
2
“
MƏVƏDDƏT
”
(MƏHƏBBƏT) AYƏSİ
ٌرﻮُﻔَﻏ َﻪﱠﻠﻟا ﱠنِإ ﺎًﻨ ْﺴُﺣ ﺎَﻬﻴِﻓ ُﻪَﻟ ْدِﺰﱠﻧ ًﺔَﻨ َﺴَﺣ ْفَِﱰْﻘَﻳ ﻦَﻣَو َبىْﺮُﻘْﻟا ِﰲ َةﱠدَﻮَﻤْﻟا ﱠﻻِإ اًﺮْﺟَأ ِﻪْﻴَﻠَﻋ ْﻢُﻜُﻟَﺄْﺳَأ ﱠﻻ ﻞُﻗ
ٌرﻮُﻜ َﺷ
“(Ey Peyğəmbər!) De: “Mən sizdən bunun (risaləti təbliğ etməyimin)
müqabilində qohumluq məhəbbətindən (əhli-beytə sevgidən) başqa,
bir şey istəmirəm. Kim yaxşı bir iş görərsə, onun yaxşılığının savabını
(mükafatını) artırarıq!” Həqiqətən, Allah bağışlayan və qədirbiləndir!
(Şükrün, itaətin və gözəl əməllərin əvəzini verəndir!).”
“Şura” surəsi, ayə 23
Bəhsə qısa bir nəzər
Əhli-sünnə alimləri bu ayəni də şəxsi nəzər və düşüncəyə əsasən
təfsir
etməyə mübtəla olaraq, insanda təəccüb doğuracaq nəzəriyyələr
irəli sürmüşlər. Biz bəhsin davamında ona toxuna cağıq. Amma şiə
alimləri ayəni Əhli-beyt (ə) məktəbi sayəsində daha aydın və yaxşı
təfsir etmişlər.
122
Əbülqasim Əlyan Nejadi
Əvvəlki ayələrə bir baxış
“Məvəddət” ayəsinin təfsirinin aydın olması üçün əvvəlki ayə (yəni
“Şura” surəsinin 22-ci ayəsi) və bu ayənin əvvəlində qeyd edilənlər
barədə (biz onu ayənin əvvəlində qeyd etməmişik)
bəhs etməyimiz
zəruridir.
ِﺕﺎﺤِﻟﺎـ ﱠﺼﻟﺍ ﺍُﻮﻠِﻤَﻋَﻭ ﺍﻮُﻨَﻣﺁ َﻦﻳِﺬﱠﻟﺍَﻭ
“İman gətirərək saleh əməl edən
kəslər”
– Allah-taala əvvəlki ayələrdə zülmkarların aqibətini və onların
gələcəyinin zülmətli olacağını bəyan etdikdən sonra, təkcə Allahın
yeganəliyi və Peyğəmbərin (s) nübüvvətinə iman gətirmək və əməldə
bunu təsdiq etməklə kifayətlənməyən müsəlmanların aydın gələcəyi
barədə söhbət açır və onların saleh əməllər etdiyini vurğulayır. Allah-
taala bundan sonra əməlisaleh möminlə rin axirətə nail olacaqları və
bir-birindən dəyərli olan üç mühüm savabı xatırladır:
1.
ِﺕﺎـّﻨ َﺠْﻟﺍ ِﺕﺎـﺿْﻭَﺭ ﻰِﻓ
“Cənnət bağ ları”
– Axirətd ə ilkin olaraq
onların məskun olacaqları yer cənnət bağlarıdır.
Sual:
ِﺕﺎـّﻨَﺠْﻟﺍ ِﺕﺎـﺿْﻭَﺭ
- Yəni, cənnət bağları haradadır?
Cavab:
Əgər Quranı başdan ayağa qədər mütaliə etsək,
bu cümləni
“Şura” surəsinin 23-cü ayəsindən başqa, digər bir ayədə tapa bilmərik.
Ərəblər yaşıl, bol sulu və çoxlu ağacları olan bağa “rovzə” deyir və
“rovzat” onun cəmidir. Əlbəttə, bəzən suyun toplandığı yerə də bu söz
şamildir. Amma “rovzə” sözündə məqsəd onun birinci mənasıdır və
ِﺕﺎـّﻨَﺠْﻟﺍ ِﺕﺎـﺿْﻭَﺭ
“cənnət bağları” deməkdir.
Sual:
Cənnətdəki bütün bağların başdan-başa yaşıl və təravətli
olmasına baxmayaraq, “cənnət bağları”nda hansı məna nəzərdə
tutulmuşdur?
Cavab:
Yuxarıdakı cümlədən cən nətdəki bağlardan əlavə, Allahın
xüsusi bəndələrinə məxsus olan bağların olacağı da anlaşılır. Nəticədə,
möminlərə saleh əməlləri müqabilində veriləcək ilkin nemətin “cənnət
bağları” olması aydın olur.
2.
ﻥَﻭُﺀﺎـﺸَﻳ ﺎـﻣ ْﻢُﻬَﻟ
“Onlar üçün istədikləri hər şey var.”
–
Xüsusi
cənnət bağlarında məskunlaşmış olacaq əməlisaleh möminlər üçün
onların istədikləri hər bir şey hazır ediləcək. Həqiqətən də, maddi
nemətlərlə bağlı bundan üstün olan bir məsələ təsəvvür edilməzdir,
çünki o, hər nəyi istəsə, ona verəcəklər.
123
3.
ْﻢِﻬِّﺑَﺭ َﺪْﻨِﻋ
“Allah yanında”
– Cənnət nemətləri maddi və mənəvi
nemətlərlə qarışıqdır. Aydın olduğu kimi,
möminlər saleh əməllər
nəticəsində ən yaxşı vəziyyətdədirlər və maddi nemətlərdən istifadə
edirlər. Bu məsələ mənəvi cəhətdən də belədir. Onlar Allah yanında
“Ali-İmran” surəsinin 169-cu ayəsində şəhidlər üçün bildirilən yaxınlıq
məqamına malikdirlər. Amma ﹾ
ﻢِﻬِّﺑَﺭ َﺪْﻨِﻋ
məqamının hansı xüsusiyyət və
üstünlüklərinin olduğu bizə o qədər də aydın deyil.
ُﲑﺒَﻜْﻟﺍ ُﻞﻀَﻔْﻟﺍ َﻮُﻫ َﻚِﻟﺫ
“Bu, böyük fəzilətdir.”
– Əməlisaleh möminlərə
cənnətdə maddi və mənəvi nemətlərin hazırlanmasını Allah-taala
“böyük fəzilət” adlandırmışdır. Əgər Allah bir şeyi “böyük fəzilət”
adlandırarsa, biz hər nə qədər fikirləşsək də o, bizim düşündüyümüzdən
əzəmətli və böyük olacaq.
Deməli, Allaha bəndəlik etməyin iki meyarı vardır: İman və saleh
əməl. Beləliklə, “elm”, “sərvət”, “mal-dövlət” və “qüdrət” kimi digər
məsələlər iman və saleh əməl üçün istifadə olunduqda
dəyər kəsb
edəcəkdir.
ِﺕﺎـﺤِﻟﺎـ ﱠﺼﻟﺍ ﺍُﻮﻠِﻤَﻋَﻭ ﺍﻮُﻨَﻣﺁ َﻦﻳِﺬﱠﻟﺍ ُﻩَﺩﺎـﺒِﻋ ﱡﷲﺍ ُﺮﱢﺸَﺒُﻳ ﻯِﺬﱠﻟﺍ َﻚِﻟﺫ
– Allah bu ayədə
də əməlisaleh möminlərə
(ﻢﻬّﺑﺭ ﺪﻨﻋ) ,(ﻥﻭُﺀﺎﺸﻳ ﺎﻣ ﻢﳍ) ,(ﺕﺎّﻨﳉﺍ ﺕﺎﺿﻭﺭ)
kimi
nemətlər əta edəcəyini bildirir ki, onlara nəfslə mübarizə, ibadət və
itaət çətin gəlməsin. Yuxarıdakı ayə barədə verilən qısa izaha diqqət
etməklə, “Məvəddət” ayəsinin şərh və təfsirinə nəzər salaq.
Şərh və təfsir
Əhli-beytə (ə) məhəbbət risalətin (təbliğin)
əvəzidir
ﴽﺮ ْﺟَﺃ ِﻪْﻴَﻠَﻋ ْﻢُﻜُﻠَﺌْﺳَﺃ ﻻ ْﻞُﻗ
“De ki, mən sizdən heç bir əcr və muzd
istəmirəm!”
– Şübhəsiz ki, İslam Peyğəmbəri (s) risalətin təbliği, ilahi
vəzifələrin yerinə yetirilməsi uğrunda coxlu zəhmət və əziyyətlərə
qatlaşmalı olmuşdu. Amma o həzrət heç zaman bu dəyərli işlərin
müqabilində kimdənsə bir muzd və əcr istəməmişdir. Eyni zamanda,
Peyğəmbərin (s) xidmətinə yetişən bəzi müsəlmanların: “Əgər maddi
ehtiyacınız qarşıya çıxarsa, bizim mal və sərvətimiz qeydsiz-şərtsiz
sizin ixtiyarınızdadır.” – deməsi ilə yuxarıdakı ayə nazil olmuş
1
və
risalət müqabilində Peyğəmbərin (s) heç
kəsdən bir muzd istəmədiyini
bildirmişdir.
1. “Nümunə” təfsiri, c.2, səh. 402.
