İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əliyar Orucov
- Əlikram Tağı- yev
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 479
deyildir: «İdeoloqlarımızın elmi əsərlərinin heç birində Türkiyə və Azərbaycan millətləri arasında fərqlərə dair tədqiqata rast gəlmək mümkün deyil. Bir sözlə, türkçülük ideoloqları mədəni, sosial və siyasi fərqləri görməməyə çalışırlar. Vaxtilə bu xəstəlikdən sovet doqmatik marksizmi də əziyyət çəkmiş, inqilaba bəraət qazandırmaq, həmçinin bazar münasibətlərindən imtina etmək istəmişdir. Amma gördüyümüz kimi, bunun nəticəsi bizim üçün acınacaqlı olmuşdur» [155, 33-34]. Bizə elə gəlir ki, H.Əliyevin «biz bir millət, iki dövlətik» tezisində əsas vurğunun «bir millət», ya da «iki dövlət»in üzərinə düşməsindən asılı olmayaraq, burada vacib olanı müəyyən mənada eyni etnik mənşəyi, dili, mədəniyyəti, ədəbiyyatı, tarixi paylaşmaqla yanaşı, siyasi, iqtisadi, mədəni, hərbi və s. mənalar- da da bir-birinə dəstək olmalarıdır. Şübhəsiz, bütün bunlar Türkiyə və Azərbaycan müstəqil dövlətlər kimi başqa ölkələrlə əlaqələr qurması, ya da dostluq yaratmalarına əngəl ola bilməz. Türkiyə və Azərbaycan türkləri arasında fərqlərin olması, o cümlədən türkçülük və azərbaycançılığın alternativliyi məsələsinə gəlincə, fikrimizcə, bu məsələdə də obyektivliyə əməl edilməli, yəni, yalnız
mövcud gerçəkliklərdən deyil, eyni zamanda ortaq milli tarixi, mədəni, bir sözlə milli dəyərlərdən də çıxış edilməlidir. Bu baxımdan türkçülük və azərbaycançılığın bir-birinə alternativ olması prizmasından çıxış edən gənc tədqiqatçı, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Əliyar Orucovun «Azərbaycan xalqı milli özünüdərk yollarında: XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəlləri» monoqrafiyasında bu məsələ ilə bağlı irəli sürdüyü bəzi fikirlərlə də razılaşmırıq. Çünki Ə.Orucov bu əsərində iddia edir ki, o, milli ideologiyaya münasibətdə F.Ələkbərovdan (yəni bu kitabın müəllifindən) fərqli olaraq,
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
480 480 türkçülüyə deyil, azərbaycançılığa əsaslanmışdır: «Tədqiqatçı alim Faiq Ələkbərovun «Milli ideologiya probleminə tarixi- fəlsəfi baxış» (I hissə) adlı monoqrafiyası mövzuya yaxınlığı ilə seçilir. Amma buna baxmayaraq həmin monoqrafiya əsasən milli ideologiya məsələlərinin tədqiqinə həsr olunmuş və həmin
məsələlərə türkçülük nöqteyi-nəzərindən yanaşılmışdır. F.Ələkbərovun monoqrafiyasından fərqli olaraq, oxuculara təqdim etdiyimiz monoqrafiya da isə sırf milli özünüdərk məsələlərindən bəhs olunmuş və burada türkçülük deyil, məhz azərbaycançılıq ideologiyası önə çəkilmiş və həmin dövrdə milli özünüdərk prosesi tədqiq olunaraq, müasir dövrlə azərbaycançılıq baxımından əlaqələndirilmişdir» [174, 10]. Birincisi, bu müəllif göstərməmişdir ki, F.Ələkbərov konkret hansı mənada milli ideologiya məsələlərinin həllində azərbaycançılığa deyil, məhz türkçülüyə əsaslanmışdır. İkincisi isə, Ə.Orucovun burada irəli sürdüyü fikrindən belə nəticə çıxsa da ki, milli ideologiya məsələsində türkçülüyə deyil,
yalnız azərbaycançılığa əsaslanmaq lazımdır, ancaq onun həmin kitabının digər
yerlərində türkçülüyün Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaranmasında və milli ideyanın yaşadıl- masındakı mühüm rolu dəfələrlə qeyd edilmişdir. Ə.Orucov yazır: «İslamçılıq və türkçülüyün Azərbaycanda geniş vüsət alması, son nəticədə milli azadlıq mübarizəsinin, milli oyanışın, milli mənlik şüurunun və milli özünüdərketmənin inkişafına, yüksəlişinə səbəb olmuşdu» [174, 232]. Qeyd edək ki, türkçülük və azərbaycançılığın alternativ, yoxsa eynilik təşkil etməsi, yaxud da hazırda onlardan hansının zəruri olması məsələsində bu ideyaların ortaq nöqtələrindən çıxış edən Azərbaycan alimləri www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 481
Ə.Tağıyev, Ə.Abbasov, Y.Türkel, N.Şəmsizadə və başqalarıdır. Bu müəlliflər ümumilikdə türkçülük və azərbaycançılığın sinergizmindən çıxış etsələr də, bəzi məsələlərdə ziddiyyətli mövqe tuturlar. Burada həmin ziddiyyətləri göstərməklə yanaşı, onlarla razılaşdığımız və ya razılaşmadığımız məqamlara da toxunmuşuq. Məsələn, türkçülük və azərbaycançılığın sinergizmin- dən çıxış edən Azərbaycan filosofu, professor Əlikram Tağı- yevin fikrincə, türkçülük və islamçılıq əsasında yaranan və M.Ə.Rəsulzadə tərəfindən milli ideyaya çevrilən azərbaycan- çılıq həm etnik-türk ideyası [210, 36], «həm də bir çox milli etnik ideyaların toplusudur, çünki vətəndaşlıq ideyasıdır, Azərbaycanda yaşayan müxtəlif aborigen xalqların (türk, talış, ləzgi, tat, avar və b.) vahid dövlətinin ideyasıdır» [217, 20]. Bu məsələdə Azərbaycan filosofu ilə əsas razılaşmadığımız məqam odur ki, azərbaycançılıq ilk növbədə, türkçülüyün ifadəsidir. Ə.Tağıyev daha sonra yazır: «Vaxtilə o (azərbaycançılıq – F.Ə.) türkçülüyün bir qolu kimi çıxış edirdisə, burada indi o, artıq türkçülüyü də özündə təcəssüm etdirir. Yəni azərbaycançılıq bir tək etnik ideya olmaqdan kənara çıxaraq arıtq dövlət ideya sahəsini də özündə birləşdirir. Hazırda azərbaycançılıq bir ideya kimi formalaşmaqdadır və o, respublikanın bütün yerli aborigen etnoslarının iradəsini ifadə edir» [217, 22]. Fikrimizcə, Azərbaycan milli ideyasının türkçülüyün bir qolu kimi çıxış etməsi aydın olsa da, ancaq türkçülüyün sonralar hansı mənada azərbaycançılığın tərkib hissəsinə çevrilməsi məlum deyildir. Yəni necə olmuşdu ki, türkçülüyün doğurduğu azərbaycançılıq sonralar türkçülüyü bir ideya xətti kimi üstələmiş, hətta onu öz içərisində «əridə» bilmişdir?! Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|