İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 503
«Türk» anlayışının aradan qaldırılması fikrini irəli sürənlər hesab edirlər ki, bununla da Türkiyədə etnik mənşəyindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşlar arasında bərabərlik bərqərar olacaqdır. Buradan belə nəticə çıxır ki, indiyə qədər Türkiyə dövlətində türklər istisna olmaqla digər etnik azlıqlara - kürdlər, lazlar, ermənilər və başqalarına, xüsusilə də kürdlərə qarşı münasibətdə ədalətsizlik olmuş, onların hüquq və azadlıqları boğulmuşdur. Özəlliklə, Türkiyənin bir Türk dövləti, onun vətəndaşlarının Türk milləti adlanması ilə kürdlərə qarşı haqsızlıq edilmişdir. Ona görə də, Türkiyədə türk dövləti, türk milləti, hətta yeri gələndə Türkiyə Cümhuriyyəti adından (məsələn, Türkiyə Cümhuriyyəti Sağlık Bakanlığı deyil, sadəcə Sağlık Bakanlığı adlandırılsın) belə istifadə edilməməlidir. Deməli, Türkiyədə dövlətin adına birmənalı münasibət bəsləməyən, bu mənada yenidən Türkiyəni keçmiş Osmanlı imperiyasına oxşar bir dövlət kimi görmək istəyənlər vardır. Bu mənada, nəinki türk anlayışı, eyni zamanda dövlətin adı olan «Türkiyə Cümhuriyyəti» məfhumu belə bəzi dairələr tərəfindən qəbul edilməz hala gəlmişdir. Bu onun göstəricisidir ki, Türkiyə bir vaxtlar Azərbay- canda olduğu kimi, türk kimliyinin dövlətçilik, vətənçilik, insaniyyət ideyaları fonunda aradan qaldırılması təhlükəsi ilə üz-üzə qalmışdır. Artıq istisna deyil ki, Türkiyənin yeni Ana Yasasında türk anlayışı ilə bağlı nə varsa, hamısı aradan qaldırıla bilər. Hətta, bunlardan birinin Türk dili ilə bağlı olması da mümkündür. Ola bilsin ki, 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikası referendum yolu ilə Türk dilindən imtina edib «Azərbaycan dili»nə üz tutduğu kimi, Türkiyədə də buna oxşar «yeni dil» və «yeni dil»ə uyğun «yeni vətəndaş» www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
504 504 yaransın. Çünki Türkiyənin də tarixi təcrübəsində belə bir nümunə vardır (məsələn, «osmanlı dili» və «osmanlı»). Halbuki Türkiyə Cümhuriyyəti qurulmamışdan öncə, neçə əsrlər türklər öz dövlətlərini Osmanlı dövləti, dillərini və kimliklərini osmanlı adlandırdıqları halda, Avropa millətləri onları Türkiyə və türk olaraq tanımışdır. Maraqlıdır, necə olmuşdur ki, Fransada bütün etnik qruplar fransız
kimliyi altında
fransızlaşdırıldıqları, Almaniyada almanlaşdırıldıqları, İtaliyada italiyanlaşdırıldıqları halda, türklər ən azı min ildən çoxdur Türkiyədə və Azərbaycanda böyük çoxluğu təşkil etmələrinə baxmayaraq, azsaylı etnik qrupları türkləşdirə bilməmişdir? Üstəlik, öz milli kimliyindən, milli dövlətindən, milli dilindən və başqa milli özünəməxsusluqlardan imtina etmək təhlükəsi ilə üzbəüz qalmışdır? Şübhəsiz, bu sualların çoxsaylı cavablarından ən əsası, birincisi türk millətinin həmişə digər etnik qruplara, xüsusilə onunla eyni dini kimliyi paylaşanlara mədəniyyət, dil, adət-ənənə və başqa milli məsələlərdə xoşgörüdən çıxış etmələridir. Yəni türklər tarixən etnik mənşəcə ona yad olan etnik qrupları heç zaman assimilyasiya etməmişlər. Buna bariz nümunə kimi Türkiyə və Azərbaycanda yaşayan azsaylı etnik qrupları göstərə bilərik. Bu günün özündə də həmin etnik qruplar (kürdlər, ləzgilər, ermənilər, lazlar, talışlar və b.) həm milli kimliyini, həm də dini inanclarını qoruyub saxlamışlar. Bununla da etnik azlıqlar nəinki Türkiyə və Azərbaycanda assimilyasiya olunmuş, əksinə heç bir ayrı-seçkilik qoyulmadığı üçün həmin Türk dövlətlərində yüksək vəzifələr tutmuşlar. Ancaq etnik azlıqlardan ermənilər və kürdlər türklərin bu xoşgörü, heç bir irqi ayrı-seçkiliyin qoyulmaması
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 505
siyasətindən nəticə çıxarmaq əvəzinə tarixdə bir neçə dəfə «müstəqil Ermənistan», «müstəqil Kürdüstan» dövlətləri yaratmağa cəhd göstərmişlər. Xüsusilə, ermənilərin milli kimliklə yanaşı, dini kimliyi də irəli sürməsi, 20-ci əsrin əvvəllərində tarixi Türk torpaqlarında «Ermənistan dövləti» yaratması ilə nəticələnmişdir. Halbuki ermənilər Rusiyanın və başqa böyük xristian inanclı dövlətlərin dəstəyi ilə «müstəqil dövlət» yaradana qədər Osmanlı imperiyasında müxtəlif yüksək vəzifələr tuturdular. Türklər isə bu məsələyə milli və dini kimlik deyil, dövlətçilik, yəni bilik və bacarıqlı insanların layiq olduğu vəzifəni tutması baxımından yanaşdıqları üçün, buna heç bir etiraz etməmişlər. Hətta, türk imperiyası olmasına baxmayaraq, Osmanlıda bir çox hallarda haqsızlıqla üzləşənlər türklər özləri olmuşlar. Bütün bunlar o deməkdir ki, XX əsrin əvvəllərində bəzi etnik qrupların, xüsusilə də ermənilərin və kürdlərin fəallaşaraq müstəqil dövlət yaratmaları fikrinə düşmələri, onların Osmanlıda milli və yaxud da dini kimliklərindəki hər hansı ayrı-seçkiliklə deyil, Türk ruhunu qəbul etməyən xarici qüvvələrin də təhriki ilə əsrlərboyu barış içində yaşadıqları türklərə xəyanət etmələri ilə bağlı olmuşdur. Bu xəyanətin nəticəsi olaraq da ermənilər XX əsrin əvvəllərində himayədarlarının birbaşa yardımı ilə «müstəqil dövlət»lərini yarada bildikləri halda, kürdlər buna nail ola bilməmişlər. Deməli, XXI əsrin əvvəllərində növbəti hədəf Türk torpaq- larının hesabına «müstəqil Kürdüstan»ın yaradılmasıdır. Bəs, sonra? Bu baxımdan türklərin milli mənlik şüurunun zədələnməsi (türk dilinin sıxışdırılması, türk kimliyinin dolaşdırılması, türk tarixinin saxtalaşdırılması və s.), əvəzində Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|