İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Həsən Həsənov
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 497
O da bir faktdır ki, türkçülük kimi azərbaycançılıq da ilk növbədə, Azərbaycan türklərinin ideyası kimi yaranmışdır. Çünki türkçülüyü də, onun Azərbaycanda yerli forması olan Azərbaycan türkçülüyünü yaradan və yaşadan məhz türk ideoloqları – M.Ə.Rəsulzadə, N.Yusifbəyli, M.B.Məmmədzadə olmuşdur. Bir sözlə, azərbaycançılıq milli ideya kimi türk ideoloqları tərəfindən türkçülük əsasında yaradılmışdır. Bu mənada tarixçi alim Həsən Həsənovun o fikiri ilə razılaşırıq ki, azərbaycançılıq türk milli düşüncəsi əsasında qurulmuş milli ideologiyadır (ideyadır): «Biz türkəsilli Azərbaycan xalqıyıq, dilimiz türkəsilli dildir, dinimiz islam, siyasi durumumuz müstəqil dövlətçilikdir. Azərbaycançılıq türkçülüyə əsaslanmaqla həm dövlətimizin, həm də millətimizin ideologiyasıdır, bunlar arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Niyə? Ona görə ki, bizim xalqımızın ideologiyası ilə dövlətimizin ideologiyası arasında heç bir ziddiyyət yoxdur və ola da bilməz. Azərbaycançılıq türkçülükdən, türkçülük isə Azərbaycan xalqının və onun dövlətçilik marağından ayrı bir müstəqil ideologiya deyil» [99, 151]. Bütün bunların yekunu olaraq hesab edirik ki, hazırda azərbaycançılıq türklərlə yanaşı, digər azsaydlı etnosları və milli azlıqları birləşdirdiyi üçün milli ideya kimi qəbul edilə bilər. Çünki bu zaman sayca çoxluq və azlıq təşkil etməsindən asılı olmayaraq Azərbaycanda yaşayan bütün etnosların, milli azlıqların ortaq dəyərlərindən çıxış edilir. Ona görə də siyasi, iqtisadi, dini, fəlsəfi, etik və s. baxışlarından asılı olmayaraq bütün azərbaycanlılar azərbaycançılığı qəbul edə bilərlər. Yadigar Türkelin sözləri ilə desək: «Azərbaycançılıqda millətin yaşam tərzi, əxlaqi, dini və başqa maddi-mənəvi www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
498 498 dəyərləri, millət sevgisi, yurda (vətənə), millətə yiyəlik duyğusu, dünya millətləri içində şərəflə var olmaq, Azərbaycan Respublikasını qorumaq, gəlişdirmək, «Bütöv Azərbaycan»a çevrib sonsuzadək yaşatmaq ruhu vardır» [215, 21-22]. Başqa sözlə, azərbaycançılıq ona görə milli ideyadır ki, onun hədəfində Azərbaycan dövlətinin suverenliyi, ərazisinin bütövlüyü, vahid Azərbaycan milləti (siyasi mənada) və s. məsələlər dayanır. Burada önəmli olan azərbay- canlıların Azərbaycan dövlətçiliyi, ümumi vətən əsasında birləşməsi və onu qorumasıdır. Əslində çağdaş dövrdə azərbaycançılıq bu məqsədlə də irəli sürülmüşdür. Deməli, azərbaycançılıq Azərbaycan daxilində bir milli ideyadır. Bəs Azərbaycandan kənarda da, azərbaycançılığı bir milli ideya kimi qəbul etmək olarmı? Zənnimizcə, buna birmənalı cavab vermək çətindir. Çünki azərbaycançılığın dünya azərbaycanlılarını özündə birləşdirməsi ilə bağlı fikirlər səslənsə də, ancaq həqiqət ondan ibarətdir ki, İranda eyni soykökü və dini inancı deyil, hətta eyni tarixi-siyasi-coğrafi Azərbaycan adını paylaşdığımız azərbaycanlıları, Azərbaycan türklərini müdafiə etmək mümkün olmur. İran adlanan fars- molla rejimində azərbaycanlıların öz ana dillərində təhsil almaları məsələsində faktiki olaraq əl-qolu bağlı qalır, onlara heç bir mənada yardım edə bilmirik. Bu zaman belə anlaşılır ki, əslində azərbaycançılıq daha çox dövlət daxilində milli ideya kimi öz təsdiqini tapır. Vətəndən kənarda isə azərbaycançılıq yalnız türkçülüyə söykəndikdə müəyyən bir məna kəsb edir. Hətta, deyərdim ki, Azərbaycandan kənarda
azərbaycanlıların birliyi
– azərbaycançılıq deyil, türk dünyasının birliyi – türkçülük cəlbedici görünür. Bu zaman azərbaycançılıq deyil,
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 499
Azərbaycan türklərinin milli ideyası kimi türkçülük Güney Azərbaycandakı türkləri müdafiə edə bilər. Bu mənada türkçülük hətta, bütün Azərbaycan türkləri üçün milli ideyaya çevrilir. Çünki bu halda müxtəlif məkanlarda, ayrı-ayrı dövlətlərin tərkibində yaşayan türklər müxtəlif dini, etik, siyasi, iqisadi baxışlara malik olmaqla yanaşı, türkçülüyü bütün bunların ümumiləşdirilməsini, birləşdirilməsini, ortaq tarixin, ədəbiyyatın, dilin yaranmasını nəinki istisna etmirlər, hətta bu istiqamətdə əməli işlər belə görürlər. Deməli, Azərbaycanda və Türkiyədə milli ideya olan türkçülük ümumtürk mənafeyini – yəni türk millətinin dilini, mədəniyyətini, tarixini, ədəbiyyatını qorumaq və yaşatmaq məsələsində milli ideologiyaya çevrilir. Çünki filologiya elmləri doktoru Aybəniz Əliyevanın təbrincə desək, «türkçülük - türk millətçiliyi, türk millətinin ideologiyası deməkdir və millət, dil, din, əxlaq, etika, estetika baxımından ortaq olan fərdlərin bütünü olduğu üçün türk milləti anlayışı dünyanın harasında yaşamasından asılı olmayaraq, əsir və hürr olan bütün dünya türklərini özündə birləşdirir» [80 a , 76]. Türkçülüyə də azərbaycançılıq kimi həm milli ideya, həm də milli ideologiya kimi yanaşmaq mümkündür. Azərbaycançılıqdan fərqli olaraq türkçülük ölkə daxilində milli ideya kimi təqdim olunur. Çünki burada bir millətin maraqlarının irəli çəkilməsi müddəası irəli sürülür. Bu mənada, azsaylı etnik qruplar türkçülüyə bir o qədər də «isti» yanaşmırlar. Bu yanaşmanın nə qədər doğru və yanlış olmasından asılı olmayaraq türkçülüyə münasibətdə fərqli baxışlar daha çoxdur. Bunun nəticəsidir ki, Türkiyədə və Azərbaycanda türklər sayca çoxluğu təşkil edən millət olsalar da, bu gün həmin ölkələrdə dövlət ideologiyası baxımından
Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|