İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yadigar Türkel
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
494 494 mənəviyyatından uzaqlaşdırmaqdır. Bu mənada, həmin məsələ ilə bağlı təkcə Türkiyə türklərini suçlamaq doğru olmazdı. Belə ki, hətta Güney Azərbaycan türkləri bəzi hallarda Quzey Azərbaycan türklərini «şurəvi», quzeylilər isə güneyliləri «iranlı», «tat» adlandırırlar. Halbuki hər ikisi türkdür, türklüyü təmsil edirlər. Şübhəsiz, Azərbaycan türklərinin «tatar», «azəri», «tat», «şurəvi», «iranlı» adlandırılması onların təbii istəyi ilə deyil, Sovet-Rus və İran-Fars rejimlərinin apardıqları siyasət nəticəsində meydana çıxmışdır. Sadəcə, istər içimizdə, istərsə də kənarda bir çoxlarını hazırda bu anlayışların necə meydana çıxmasından daha çox, ondan necə istifadə etməsi maraqlan- dırır. Fikrimizcə, son zamanlar «azəri» anlayışının geniş mənada təbliğ olunması da bunun tərkib hissəsidir. Belə anlaşılır ki, hələlik «azərbaycanlı» kimliyinə və «Azərbaycan dili»nə toxunmamaqla yanaşı, buna paralel olaraq «azəri» kimliynin və «azəri dili»nin formalaşdırılması prosesinə başlanmışdır. Xüsusilə, bəzi telekanalların və kütləvi informasiya vasitələrinin (qəzetlərin, portalların və s.) bu məsələ də fəallıq göstərməsi «azəri» anlayışının təbliğinin sistemli şəkildə baş verdiyini göstərir. Artıq bəzi alimlərin əsərləri ilə yanaşı, dövlətin rəsmi nəşrlərində «azəri» kimliyindən və dilindən bəhs olunması da buna bariz örnəkdir. Məsələn, 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən iki dildə (Azərbaycan türk dili və ingilis dilində) nəşr olunan «Müstəqil Azərbaycan – 20 il» kitabında dövlət dili həm «azərbaycan», həm də «azəri» adlandırılmışdı [160, 99]. Bu o deməkdir ki, artıq «azərbaycanlı» kimliyi və «Azərbaycan dili»nə paralel olan, ilk baxışda ona daha yaxın
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 495
və inandırıcı olan «azərbaycanlı»-«azəri», «Azərbaycan dili»- «azəri dili» yeni bir statusa çevrilməyə başlamışdır. Bu mənada istisna etmirik ki, müəyyən bir dövrdən sonra «azəri» kimliyi və «azəri dili» istər parlament səviyyəsində, istərsə də dövlət səviyyəsində müəyyən status əldə etsin. Hətta, yaxın gələcəkdə «Azərbaycan dili» dərsliklərinin «azəri dili»nə çevrilməsinin də şahidləri ola bilərik. Bizcə, son zamanlarda bəzi ali məktəblərdə jurnallarda tələbələrin milliyyəti kimi «azəri» adından istifadə olunması da məsələnin ciddiliyindən xəbər verir. Hər halda dünənə qədər bəzi istisnaları nəzərə almasaq (nadir hallarda da olsa, bəzi tələbələr etnik kimliyini ləzgi, kürd və s. göstərirdilər), tələbələrin milliyyət qrafasının qarşısında «azəri» deyil, «azərbaycanlı» yazılırdı. Bu isə, SSRİ dövründən qalma ənənə kimi hamı tərəfindən «başa düşülürdü». Görünür, «azəri» kimliyi və «azəri dili» artıq sovet dövründə formalaşmış Azərbaycan insanının deyil, yeni nəslin milli mənlik şüuruna hesablanmış bir nəzəriyyədir. Yəni «azərbaycanlı» kimliyi və «Azərbaycan dili» SSRİ dövründə yaşamış insanların şüurları üçün hesablandığı kimi, «azəri» kimliyi və «azəri dili» müstəqil Azərbaycanın vətəndaşlarına yönəlmişdir. Şübhəsiz, «azəri» anlayışının əsaslandırılmasının növbəti mərhələlərində tarixə, etnoqrafiyaya, dilçiliyə və başqa sahələrə də «səyahət» ediləcəkdir və edilir də. Doğrudur, biz də hesab edirik ki, milli mənlik şüurunun qorunub yaşaması üçün vətəndaşlığı, yurddaşlığı bildirən «azərbaycanlı» kimliyində və «Azərbaycan dili»ndə müəyyən korrektələr edilməlidir. Amma bu korrektələr türklüklə uzlaşmayan «azəri» kimliyi və «azəri dili» adı altında deyil, türk kimliyi və türk adı altında baş verməli, www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
496 496 xüsusilə milli dilin adına münasibətdə Azərbaycan türklərinin mühüm mövqeyi nəzərə alınmalıdır. Fikrimizcə, yalnız bu halda türkçülükdən yaranmış azərbaycançılıq öz varisliyini ləyaqətlə davam etdirə bilər. Əks halda sələfinin başlıca ideyalarını yaşada bilməyən xələf üçün yalnız bir neçə formal, hüquqi məsələlər baxımından varislikdən çıxış etməsi, üstəlik türk kimliyi və türk dili əvəzinə «azəri» kimliyi və «azəri dili»nə meyil etməsi milli ideologiyanın həllinə deyil, daha da mürəkkəbləşməsinə səbəb olacaqdır. Xüsusilə, əgər
biz bu
gün türkçülüklə azərbaycançılığın bütövlüyündən, vəhdətindən bəhs ediriksə, o zaman varislik və obyektivlik prinsipləri pozulmamalıdır. Əgər biz dövlətçiliyin qorunmasının vacibliyindən bəhs edirksə, bu halda da başa düşməliyik ki, həmin məsələdə türkçülüyün rolu azərbaycançılıqdan heç də az deyildir. Bu mənada,başqa bir milli aydınınmz Yadigar Türkel doğru qeyd edir ki, «Azərbaycanın əsasında türkçülük ideyası dayanan milli dövlətçilikdən başqa yolu yoxdur» [216, 123]. Yəni Azərbaycan ilk növbədə bir türk dövlətidir. Ancaq onun bir türk dövləti olmaqla yanaşı, Azərbaycan dövləti olması və bütün azsaylı etnosların (talış, kürd, ləzgi və b.) və milli azlıqların (rus, ukraynalı, gürcü və b.) da dövlətinə çevrilməsi mümkündür və bu gün də belədir. Bu mənada, Y.Türkelin o fikiri ilə də razılaşırıq ki, Azərbaycan xalqının irandilli, alban- dilli və türkdilli etnoslardan formalaşması mülahizəsi də uydurmadan başqa bir şey deyildir [216, 116]. Başqa sözlə, Azərbaycan xalqının tərkibində bir çox etnosların olmasını təsdiqləməklə yanaşı, onun əsasında türklərin daynaması inkar olunmaz faktdır.
Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|