İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 491
anlayışından geniş istifadə edilməyə başlandı. Məsələn, Azərbaycan türk mütəfəkkirlərindən Səməd Vurğun, Rəsul Rza və başqaları əsərlərində «Azəri yurdu» [225 a , 101], «Azəri oğlu» [224 b , 127; 195 a , 172], «Azəri xalqı» [195 a ,
a , 161] anlayışlarına müraciət etmişlərdir. Hətta,
1960-cı illərdə
AKP MK-nın
rəhbərlərindən Şıxəli Qurbanov Azərbaycan türklərinin «azəri» milləti olmasını geniş şəkildə təbliğ etmişdir. Bunun təsiri altında Fikrət Qoca «Azəriyəm» (1966), Məmməd Araz «Azəri qızı» (1968) isə şeirlərini qələmə almışdır [138 a , 16;
25 a , 218]. F.Qoca yazırdı: «Od oğluyam, alovlardan doğuldum, Alovlana-alovlana, İlk bahardan doğuldum, Lalə kimi yana-yana. Onunçün də baxışımın, Odlara var bənzəri. Azəriyəm, azəri» [138 a , 16]. Həmin dövrdə «azəri» milləti nəzəriyyəsinə qarşı çıxan Xəlil Rza isə şeirlərindən birində bunu, qədim bir millətin başına açılan oyun kimi ifşa etmişdir: «Dəb düşdü bir arada «Azər», «Azəri» sözü. Şadlandırmaq istədi guya qəzetlər bizi… Mən çırpıram bu sözü maskalanmış üzlərə. Mən nifrət bəsləyirəm saxtakarın dilində odu keçmiş sözlərə [195 c , 84].
Sovet-Rus və İran-Fars ideoloqlarının «azəri» nəzəriy- yəsi o qədər geniş ölçülü olmuşdur ki, 1920-1930-cu illərdən başlayaraq Türkiyədə də Azərbaycan türklərinə münasibətdə bu anlayışdan geniş istifadə edilməyə başlandı. Doğrudur, ilk vaxtlarda Türkiyədə «azəri» sözü tək işlədilmir, əksər halda «azəri türkü», «azəri türkcəsi» anlayışları ilə bir yerdə çəkilirdi. Məsələn, Azərbaycan milli ideoloqu Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin Türkiyədə nəşr etdiyi jurnal «Azəri türk» adlanırdı. Mühacirətdəki milli şairimiz Almas İldırım şeirlərində «Azəri türk» ifadəsini işlədirdi [116, 150]. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
492 492 Ancaq sonralar Türkiyə mətbuatında və ədəbiyyatında bəzi müəlliflər Azərbaycan türklərini Azəri türkündən daha çox «azəri» adlandırır, onu türklükdən fərqli mənada verirdilər. Bu ayrı-seçkiliyə qarşı çıxan tanınmış türkoloq Əhməd Cəfəroğlu yazırdı ki, Azərbaycan və Türkiyə türkləri eyni soyu və dili paylaşdıqları halda, hər iki ölkədən bəzi tədqiqatçıların türk mütəfəkkirlərini «azəri», «türkiyəli» deyə iki yerə parçalamaları yolverilməzdir: «Bu hər bir Azəri türkünü nə qədər mütəəssir eləyirsə, eyni dərəcədə də bir soydan olan, bir dili paylaşan iki qardaşın – Azəri və Anadolu türkünün ortaq ədəbiyyat, dil və mədəniyyətini parçalamağa rəvac verir və təbii ki, məhz bu səbədən də hər iki tərəfdən olan türkləri əsla məmnum etməyəcəkdir. Mirzə Fətəli əslən və nəslən bir türk olduğu halda onu Türkiyə mühitinə əcnəbi bir müəllif kimi tanıtmaqdan güdülən məqsəd nədir? Anlaşılması ən çətin olan məsələ də elə budur. Əgər məqsəd Azəri türk müəlliflərini Anadolu mühərrirlərinə, Azəri türklərini isə Anadolu türklərinə əcnəbi kimi tanıtmaqdırsa, belə olan surətdə Füzuli və Nəsimi kimi böyük türk şairlərini də sadəcə «əcnəbi» Azəri mühitinə daxil edərək onları ümumtürk mədəniyyəti sahəsindən kənarda saxlamaq lazımdır. Halbuki elə dünən Ulu Qazinin (Atatürkün) göstərişi ilə Ankarada toplanan ilk Türk tarix qurultayında Türk birliyinin ana vətəni, mənşəyi, mədəniyyətinin və ümumiyyətlə, bütün mövcudiyyətinin qətiyyən «ayrılıq və qeyrilik» güdülmədən bir küll halında araşdırılması ilə bağlı qərar verilmişdir» [63, 370]. Çox təəssüflər olsun ki, bü gün də Türkiyənin tanınmış siyasət, incəsənət və elm xadimləri Azərbaycan türklərinə yönəlik «azəri» anlayışından istifadə edirlər. Bu onu göstərir
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 493
ki, həmişə Türkiyə və Azərbaycan türklərini yalnız dışardan deyil, içəridən də bir-birindən ayrımağa xidmət edən qüvvələr olmuşdur və bu gün də var. Türkülüyn düşməni olan bu qüvvələr heç bir zaman türk millətlərinin birliyinə sevinməmiş, daima onlar arasında nifaq salmağa çalışmışlar. Biz bunu keçmiş tarixdə Teymurlar və Bəyazidlər, Şah İsmayıllar və Sultan Səlimlər, Şah Təhmasiblər və Sultan Süleymanlar və başqa zamanlarda çox görmüşük. Biz bunun 20-ci əsrin əvvəllərində də, Cümhuriyyət dövründə və Cümhuriyyətin işğalından sonrakı dövrlərdə də şahidi olmuşuq. Bu gün də Türkiyə-Azərbaycan birliyinin, ilk növbədə siyasi, iqtisadi, hərbi, mədəniyyət və s. sahələrdə birliyinin baş tutmaması üçün əlindən gələni edən iç və dış qüvvələr vardır. Şübhəsiz, o dövrdə türk birliyinə qarşı olanlara Ə.Cəfəroğlular, Ə.Ağaoğlular, Ə.Hüseynzadələr, M.B.Məmmədzadələr, M.Ə.Rəsulzadələr, A.İldırımlar və başqaları cavab verdiyi kimi, bu gün də bizlər vardır və sabah da başqaları olacaqdır. Maraqlıdır ki, əsrlər boyu və günümüzdə də yunanlar, farslar, ərəblər, gürcülər, ermənilər və başqa millətlər, onların tarixçiləri bizləri (Türkiyə, Türküstan, Azərbaycan, Krım, Tatarıstan və b. ölkələrdə yaşayan türkləri) türk adlandırdıqları halda, eyni millətin genini daşıyanlardan biri – Azərbaycan türkü digərinə – Türkiyə türkünə vaxtilə «osmanlı» dediyi kimi, indi də Türkiyə türkü Azərbaycan türkünə «azəri» deyir. Doğrudanmı 21-ci əsrdə türkün türkə «türk» deməsi bu qədər çətindir?! Təbii ki, yox. Sadəcə, bütün bunlar türkün şüuruna yeridilən assimilyasiya siyasətidir. Türkü məhv etməyin ən asan yolu, türkü türklüyündən – türk kimliyindən, türk dilindən, türk mədəniyyətindən, türk Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|