İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbülhəsən Abbasov
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 485
yürüdüblər və yürüdürlər. Bunun nəticəsində, əsarət dövrlərində ən çox milli şüuru (milli mənliyi) zədələnən Azərbaycan türkləri olmuşdur ki (hazırda bu siyasəti İranın fars-molla rejimi Güney Azərbaycan türklərinə qarşı həyata keçirirlər), onlar azadlıq əldə etdikdən sonra, milli ideyanın formalaşması məsələsində problem yaşayırlar. Bunun səbəbi də bəllidir, çünki həmişə hansısa bir etnos milli azadlıq hərəkatında aparıcı rol oynamışdır. Tarixi bir reallıqdır ki, İran-Pəhləvi və çar Rusuyasında əksər inqilabların aparıcı qüvvəsi türklər olmuşdur. Bu baxımdan, vaxtilə çar Rusiyası, Sovet Rusiyası və İran pəhləvi rejimi daha çox türklərə qarşı assimilyasiya siyasəti yürütmüşlər, onların varisləri də bu siyasəti davam etdirirlər. Türkçülük və azərbaycançılığın alternativlik, yoxsa eynilik
təşkil etməsi
məsələlərində bu
ideyaların sinergizmindən çıxış edən Azərbaycan filosofu, professor Əbülhəsən Abbasovun da fikrincə, milli ideologiya problemi araşdırılarkən milli mənəvi dəyərlər və çağdaş dövrün tələbləri arasında uzlaşma olmalı, ancaq milli maraqlar burada üstün mövqe tutmalıdır: «Milli dövlətçilik ideologiyası bütövlükdə cəmiyyətin həyat və fəaliyyətini, ictimai münasibətləri zəruri olan istiqamətdə və məzmunda təşkil etmək, milli maraqların həyata keçirilməsini gerçəkləşdirmək üçün praktiki vəzifələrin həll edilməsinə yönəldilmiş biliklərin sintezidir. Yalnız ümummilli mənafeyə, milli birlik və ictimai tarazlıq tələblərinə cavab verdikdə milli ideologiya öz missiyasını daşımağa qadir olur. Məhz bu mahiyyətdə və statusda milli ideologiya hakim ideologiya səviyyəsinə yüksəlir, www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
486 486 bir sosial qrupun və yaxud da ayrıca bir siyasi partiyanın deyil, bütöv xalqın maraqlarını ifadə və müdafiə edir» [2, 29]. Onun fikrincə, azərbaycançılıq ideyası milli ideologiya ilə eyniləşdirilməməli, yaxud da onun nümunəsi kimi nəzərdən keçirilməməlidir. Belə ki, azərbaycançılıq milli ideologiyanın tərkib hissəsindən yalnız biridir. Bu mənada, azərbaycançılığın daxil olduğu milli ideologiyanın tərkib hissələrinə aşağıdakı prinsiplər aiddir: 1. Suverenlik; 2. Demokratiya; 3. Respublika- çılıq; 4. Ədalət; 5. Millilik (millətləşmə); 6. Azərbaycançılıq; 7.Müxtəliflik vasitəsilə birliyə (vahidliyə) cəhd etmə; 8. Tolerantlıq; 9.Sinergizm; 10. Zəruri məhdudiyyət (qadağa) [2 a ,
nizam-intizamın, dövləti şüurun, birgəyaşayış və birgəfəaliyyət mədəniyyətinin həm səbəbi, həm də nəticəsidir: «O (azərbaycançılıq-F.Ə.), fikrimizcə, hər bir azərbaycanlının şüurunda, həyat tərzində, əmək fəaliyyətində aparıcı mövqe tutmalı və daim təbliğ olunmalıdır. Ona yalnız bu günün ideya- siyasi baxışlar sisetmini modernləşdirən prinsip kimi yanaşmaq düzgün olmazdı. Azərbaycançılığın əhəmiyyətli rolu perspektiv təfəkkürün və həyat tərzinin formalaşdırılmasındadır. Və burada özünəməxsusluqla beynəlmiləlçiliyin üzvi vəhdətinin nəzərə alınması ümdə əhəmiyyət daşıyır. Belə ki, azərbaycançılıq heç də bəsit mənada özünə qapalılıq deyil. O, cəmiyyət üzvlərini, sosial qrupları, etnik icmaları bir millət kimi konsoldasiyaya gətirməklə yanaşı, onların dünyaya açıqlığını da təmin etməli, faydalı ünsiyyət və əlaqəni qidalandırmalıdır. Hesab edirəm ki, millətin ümumi maraqlarının formalaşmasında, bu maraqlardan irəli gələn məqsədlərin müəyyənləşməsində, ümumi maraqların formalaşması və reallaşması prosesinə subyektiv mövqedən
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 487
müdaxilənin qarşısının alınmasında azərbaycançılıq prinsipi xüsusi yer tutmalıdır» [2, 39]. Ə.Abbasovun bu fikirlərinə qatılaraq hesab edirik ki, doğrudan da azərbaycançılıq yalnız modernləşməni deyil, özündə «mühafizəkarlığ»ı da əks
etdirməlidir. Bu
«mühafizəkarlıq» heç də keçmişə qayıtmaq anlamına gəlməməlidir. Burada əsas vacib olan milli mənəvi dəyərlərlə müasirliyi uzlaşdırmaq, bu zaman Ə.Abbasovun da dediyi kimi, üstünlüyü birinciyə verməkdir. Yəni hər zaman modernləşmə nə qədər zəruri olursa olsun, milli mənəvi dəyərlər həmişə bir addım öndə olmalıdır. Bu mənada, modernləşmə, qloballaşma, beynəlmiləlçilik ideyaları adı altında
azərbaycançılığı gücləndirmək nə qədər zəruridirsə, türkçülük və islamçılıq ideylarını qoruyub saxlamaq ondan daha çox zəruridir. Digər tərəfdən unutmamalıyıq ki, Azərbaycan milli ideoloqları Azərbaycan milli ideyasını – Azərbaycan türkçülüyünü (indiki anlamda azərbaycançılığı) irəli sürərkən təməl prinsiplər kimi türkləşməyi, müasirləşməyi və islamlaşmağı bir yerdə götürüblər. Ancaq buradakı müasirləşmə-yeniləşmə heç də Qərbin-Avropanın ideyalarının kor-koranə Azərbaycanda tətbiq edilməsi deyil, daha çox türklüyün və islamlığın ruhundakı yeniliyin gücləndirilməsi olmuşdur. Çünki türklüyün və islamlığın ruhu həmişə yeniləşmə ilə paralelik təşkil etmişdir. Ancaq burada problem doğuran məsələ ondan ibarətdlir ki, türklüyün və islamlığın ruhuna saxta beynəlmiləlçilik təsir etdikdə, bu ideyalar sözün həqiqi mənasında müasirliklə ayaqlaşa bilməmişdir. Çünki bu cür «yeniləşmə» onları irəliyə aparmaq əvəzinə geri salmış, bununla da Türk-İslam dünyasında müəyyən problemlər meydana çıxmışdır. Şübhəsiz, bu cür «yeniləşmə»nin türklüyə və islamlığa təsiri Türk-İslam dünya-
Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|