İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sabir Rüstəmxanlı
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 515
birliyin zədələnməsinə yönəldilmişdir. Hər halda, Sovet Rusiyasının işğalı dönəmində, xüsusilə 1937-ci ildən sonra milli mənlik şüuruna vurulmuş zədələrin nəticəsidir ki, ötən əsrin əvvəllərində olduğu kimi, 1991-ci ildə Azərbaycanün müstəqiliyinin bərpa olunmasında türkçülük-Azərbaycan türkçülüyü aparıcı rol oynamasına baxmayaraq, hazırda «üçlük» düsturu və milli ruhlu azərbaycançılığa birmənalı olmayan münasibətlər mövcuddur. Belə ki, hazırda da SSRİ dönəmində olduğu kimi, bəziləri tərəfindən türkçülükdən danışmaq, milli kimliyini və dilini türk olaraq ifadə etmək şovinist millətçilik kimi yozulur, dövlətçiliyə təhlükə anlamında dəyərləndirilir. Əvəzində isə cəmiyyətin əksəriyyəti üçün
mənası tam
aydın olmayan
azərbaycançılıqdan danışmaq, azərbaycanlı kimliyini və dilini ifadə etmək isə millətsevrəlik, vətənsevrəlik kimi yozulub, hətta dövlətçiliyin qorunması şəklində qiymətləndirilir. Fikrimizcə, bu cür yanlış təsəvvürlərə son qoymaq üçün bütün sahələrdə (elmi nəşrlərdə, təhsildə, KİV-də və s.) təxirəsalınmaz işlər görülməli, 70 il ərzində Sovet Azərbay- canında baş verənlər obyektiv şəkildə işıqlandırılmalıdır. Bütün bunlarla yanaşı ən vacib məqam odur ki, Azərbaycanda sayca çoxluq təşkil edən türklər və azsaylı etnik qruplar azərbaycanlı kimi keçmişdə baş verənləri obyektiv qiymətləndirməyi və mövcud reallıqları görüb doğru nəticə çıxarmağı bacarmalıdırlar. Milli aydınımız, xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının təbrincə desək, türkçülüklə azərbaycançılıq bir-birindən ayrılmazdır: “Türkçülük Azərbaycanın dövlət kimi nicatıdır: dolayı yolla Azərbaycandakı azsaylı xalqların (azsaylı etnosların – F.Ə.) nicatıdır. Buna hamımızın ümimi www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
516 516 sərvətimiz olan bu dövlətin təməl fikri kimi baxmalıyıq” [194 c
Bu mənada, eyni Vətəni və Dövləti paylaşan azərbay- canlılar milli birliklərini gücləndirməli, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə çalışmalıdırlar. Fikrimizcə, artıq neçə minilliklər konkret bir coğrafiyada, yaşayan həmin ərazini özünə vətən- yurd hesab edən, xarici istilaçı qüvvələrə qarşı birgə çıxış edən, bir-birləri ilə qaynayıb-qarışan, üstəlik ortaq tarixi, ədəbiyyatı, mədəniyyəti paylaşan milli ruhlu azərbaycançılıq islamlaşmaq, türkləşmək və müasirləşmək «üçlüyü»nü də inkar etmədən, yəni yalnız bu mənada bütün azərbaycanlıların gerçək bir ideologiyası ola bilər. Bəlli olduğu kimi, tarixən türklər yaratdıqları dövlətə yalnız öz dövləti kimi baxmamış, onun daxilində həmişə rəngarənlik olmuşdur. Belə ki, türklər, o cümlədən Azərbaycan türkləri qurucusu olduqları dövlətlərdə heç zaman milli üstünlüklərini irəli çəkməyiblər. Yəni hər hansı bir dövlətin yaranmasında aparıcı rol oynasalar da, dövlət yarandıqdan sonra onun idarə olunmasında, yaxud da dövlət dilinin müəyyənləşməsində və s. məsələlərdə heç bir üstünlükdən, hakim mövqedən çıxış etməyiblər. Çünki «hakim millət», «hakim sinif» faktoru həmişə türk xalqlarına yad olmuşdur. Məsələn, Səlcuqlar, Osmanlılar, Səfəvilər, Qacarlar və başqa türk dövlətlərinin dövründə məhz belə olmuşdur. Bu gün Azərbaycan Respublikasının əsas nüvəsi Azərbaycan türkləri olmalarına baxmyaraq, «hakim millət» statusuna malik deyildirlər. Bu baxımdan tədqiqatçı İbrahim Ağayev alman filosofu F.Engelsə istinadən düzgün qeyd edirdi ki, vaxtilə Osmanlı İmperiyasında türkləri hakim millət www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 517
adlandırmaq çətin olduğu kimi, bu eynən bugünkü Azərbaycan türklərinə də aiddir. Onun fikrincə, Azərbaycan türklərində hakim millət təfəkkürünün ümumi səciyyə kəsb etməməsidir: «Biz millət etibarilə bəşəriliyə meyil etmişik» [32, 148-150]. Ancaq türklər, o cümlədən Azərbaycan türkləri qurucusu olduqları dövlətlərdə «hakim millət» sifətindən imtina edib xoşgörüdən, tolerantlıqdan, bir sözlə bəşəri dəyərlərdən çıxış etsələr belə, bu milli ideya ətrafında birləşmək məsələsində yetərli olmur. Fikrimizcə, Azərbaycan türkləri və azsaylı etnik qruplar (talışlar, ləzgilər və b.) vahid azərbaycanlı Milləti (siyasi anlamda), vahid Vətən, vahid Dövlət ətrafında kor-koranə deyil,
şüurlu şəkildə
birləşməlidirlər. Yəni azərbaycançılıq ideologiyası ətrafında birləşmə birtərəfli deyil, çoxtərəfli olmalı, bunda azərbaycanlı siyasi kimliyini, vətəndaşlıq-yurddaşlıq adını daşıyan bütün azərbaycanlılar maraqlı olmalıdırlar. 4.2.3. Mili dil məsələsi: Türk dili və Azərbaycan dili
Fikrimizcə, hazırda Azərbaycan milli ideologyası problemi ilə bağlı mübahisəli məsələlərdən biri də milli kimlik və milli dilin adı ilə bağlıdır. Çünki milli ideologiyanın hər hansı bir adla («türkçülük», «azərbaycançılıq», «islamçılıq» və s.) adlandırılması müəyyən əhəmiyyət kəsb etsə də, bununla yanaşı iki vacib faktor: 1) millətin adı; və 2) dilin adı məsələsi də var. Əslində millət və dilin adı ilə bağlı məsələlərə aydınlıq gətirildikdən sonra, bütün hallarda milli ideologiya, hətta müəyyən kənara çıxmalar olsa da, bütövlükdə bu amillər əsasında təşəkkül tapacaqdır.
Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|