İpek yolu è ипек йолу реäАÊсийа ùейяти: Аêèô Ìóñàéåâ

11. Uludağ İxracatçı Birlikləri (www.uib.org.tr). 
Mallar üzrə ixracatçı birlikləri:
1. İstanbul Mədən və Metal İxracatçı Birliyi (www.immib.org.tr);
2. İstanbul Trikotaj və Geyim İxracatçı Birliyi (www.itkib.org.tr). 
Onu da qeyd edək ki, Türkiyədə konkret məhsullar üzrə müstəqil fəaliyyət göstərən ixra-
catçı birlikləri ilə yanaşı regional ixracatçı birliklərinin tərkibində də məhsullar üzrə ixracatçı
birlikləri fəaliyyət göstərməkdədir. Məsələn, İstanbul Mədən və Metal İxracatçı Birliyi və
İstanbul Trikotaj və Geyim İxracatçı Birliyi ilə yanaşı İstanbul Regional İxracatçı Birlik-
lərinin tərkibində 7 məhsul üzrə ixracatçı birlikləri mövcuddur [19]. 
Göründüyü kimi, Türkiyədə ixracın diversifikasiyasına nail olmaq üçün dövlət tərəfindən
ixracatçılara hərtərəfli dəstək göstərilmiş, ixracın infrastrukturu müasir standartlara cavab
verən  səviyyəyə  çatdırılmış,  gömrük-keçid  prosesi  təkmilləşdirilmiş,  ixracatçıların
maliyyələşdirilməsi  üçün  zəruri  mexanizmlər  formalaşdırılmış,  onların  təşkilatlanma
səviyyəsinin yüskəldilməsi məqsədilə stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilmişdir. 
Nəticə. 
Aparılan təhlili ümumiləşdirərək aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar:
v Türkiyə ixracının məbləği 1980-2015-ci illərdə 50 dəfə artmışdır;
v İxracın strukturunda bu dövr ərzində əsaslı keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermişdir
(Belə ki, 1980-ci ildə kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracdakı payı 57%, emal sə-
nayesinin payı isə  37%-ikən, 2015-ci ildə bu göstəricilər analoji olaraq 3% və 95%
təşkil etmişdir);
v 1980-2015-ci illərdə Türkiyə ixracının diversifikasiyası yüksək səviyyədə olmuşdur.
Belə ki:
ü bu dövrdə tərəfdaşlar üzrə HHİ-nin qiyməti orta hesabla 626 (diversifikasiya –
yüksək), GHİ-nin qiyməti 25 (diversifikasiya – yüksək), CR4-ün isə 39 (diver-
sifikasiya – orta) olmuş,  
ü mallar üzrə isə HHİ-nin qiyməti orta hesabla 295 (diversifikasiya – yüksək),
GHİ-nin qiyməti 19 (diversifikasiya – yüksək), CR4-ün isə 25 (diversifikasiya
– yüksək) təşkil etmişdir.   
v Bu cür yüksək diversifikasiya səviyyəsinə Türkiyə aşağıdakı mexanizm və alətlər
hesabına nail olmuşdur:
ü Türk Eximbank – ixracın maliyyələşdirilməsi;
ü İxracatçı Birlikləri – ixracatçıların təşkilatlanması;
ü İxrac subsidiyası – ixracatçıların dəstəklənməsi;
ü İxraca dəstək proqramları – ixrac mallarının beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin
yüksəldilməsi;
ü İxrac vergi, rüsum, xərc və s. geri ödənilməsi – ixrac yönümlü istehsalın maya
dəyərinin aşağı salınması və s.
ƏDƏBİYYAt:
1. Emine ÇETİN & Mesut SAVRUL. Türkiye’de 1980 Sonrası Liberalleşme Sürecinde
n 
İPƏK YOLU 
n 
1/2017
AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
14

---

Dış Ticaretteki Gelişmelerin Türkiye’nin Cari Açığına Etkisi // Yönetim Bilimleri Dergisi,
2016, nömrə 28, s. 511-532
2. Erlat Güzin. İhracat ve Endüstriyel Yoğunlaşma Arasındaki İlişkinin İmalat Sanayinden
Seçilmiş Bazı Sektörler Açısından İncelenmesi / Makina Mühendisleri Odasının düzenlediyi
sanayi  kongresi  materialları.  Ankara:  “ARSU  OFSET”  nəşriyyatı,  1991,  s.273-285
(http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/10661.pdf) 
3. Oktay Küçükkiremitçi, Mehmet Emin Karaca və Bayram Ali Esiyok. Türkiye’nin ihra-
catında öne çıkan sektörlerde temel pazar ülkeler, rakipler ve rekabet gücü. Ankara: Türkiye
Kalkınma Bankası yayınları, yayın №GA/01-01-10, 2010, 42s.
4. Abebayehu Tegene. Commodity Concentration and Export Earnings Instability: The
Evidence from African Countries // The American Economist,  1990, №34(2), pp. 55-59
5. Benton F. Massell. Export Instability and Economic Structure // The American Eco-
nomic Review, 1970, №60(4), pp. 618-630
6. Mustafa Kemal Değer. “Ihracatta Ürün Çesitliligi Ve Ekonomik Büyüme: Türkiye
Deneyimi (1980-2006)”, Atatürk Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı:
2, 2010.
7. Gündoğdu B. “Türk Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma ve Rekabet” Ankara Üniver-
sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Ankara - 2011.
8. Tülin Duruka və Çagri Hamurcu. “Mobil İletişimde Pazar Yogunlaşmasi: Türkiye ile
Kazakistan, Kırgizistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan Karşılaştırması”, Karadeniz
Arastirmalari, Cilt: 6, Sayi: 22, 2009, s.75-86
9. Kösekahyaoğlu Levent. “Türkiye Dış Ticaretinde Ürün ve Ülke Bazında Yoğunlaşma:
1980-2005 Dönemi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz” // İstanbul Üniversitesi Siyasal Bil-
giler Fakültesi Dergisi 2007, №36, s.15-34 
10. U.S. Department of Justice and the Federal Trade Commission. “Horizontal Merger
Guidelines” (Horizontal Birləşmələr Təlimatı), 2010, https://www.ftc.gov/sites/default/fi -
les/attachments/merger-review/100819hmg.pdf
11. Seyhun Doğan və Semanur Soyyiğit Kaya. Gümrük birliği sonrasında (1996-2009)
Türkiyenin Avrupa Birliği ile diş ticaretinin ülke ve fasıl bazlı yoğunlaşma analizi // İstanbul
Üniversitesi, Ekonometri ve İstatistik degisi, 2011, №14, səh.1-18
12. Vəliyev D.Ə. Türkiyə, Turqut Özal. İqtisadi möcüzələr, Bakı 1990, 238s.
13. Türkiyə Statistika Qurumu - www.tuik.gov.tr
14. Türkiyə İqtisadiyyat Nazirliyi - www.economy.gov.tr
15. wTO. Foreign Trade Policy Review of Turkey. Cenevrə: ÜTT, 2012, 150s. 
16. Dünya Ticarət Təşkilatı - www.wto.org 
17. Türkiyə İdxal-İxrac Bankı (Türk Eximbank) - www.eximbank.gov.tr
18. Türkiyə İxracatçı Məclisi - www.tim.org.tr
19. İstanbul İxracatçı Birlikləri - www.iib.org.tr
20. Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi - www.trademap.org
21. BMT-nin Ticarət Məlumat Bazası – www.comtrade.un.org 
AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
15
n 
İPƏK YOLU 
n 
1/2017

---