İpek yolu è ипек йолу реäАÊсийа ùейяти: Аêèô Ìóñàéåâ

n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
126
İNGİLİS DİLİNDƏ EMOSEMİyALI FRAZEOLOJİ 
BİRLƏŞMƏLƏRİN SEMANtİK QRUPLARI
Nigar MƏMMƏDOvA
Azərbaycan Universitetinin magistrantı
Rəyçi: fil.e.n., dos. Rafiq Şabanov
Açar sözlər: emosemiyalı frazeologizmlər, semantik qrup, birləşmə
Emosemiyalı frazeoloji birləşmələr həm mənfi, həm müsbət, həm də mənfi və müsbət
xüsusiyyətləri  özündə  birləşdirən  qruplara  bölünür.  Belə  ki,  birinci  qrupa  müsbət  key-
fiyyətlərə malik olan frazeoloji birləşmələr, ikinci qrupa mənfi keyfiyyətlərə malik olan
frazeoloji birləşmələr, üçüncü qrupa isə həm müsbət, həm də mənfi keyfiyyətləri bildirən
frazeoloji birləşmələr daxildir.
Topladığımız dil materiallarına əsasən deyə bilərik ki, bu qruplar yarımqruplara və lazım
gəldikdə daha kiçik semantik qruplara bölünürlər (4, s.20).
Birinci qrupun ilk yarımqrupuna “sevgi, məhəbbət” mənasını verən “love” və onun çalar-
ları ilə birləşən müsbət mənalı frazeoloji birləşmələr aiddir. “love” sözünün semantik əlaməti
çox böyük məna çalarlarına malikdir və bu əlamət aşağıdakı emosemiyaları bildirir:
“Love” hər hansı bir əşyaya və bir kəsə dərin və güclü hissi ifadə edir, bu hiss xüsusilə
ailə üzvləri və dostlar üçün olan hisslərdir ki, o hər hansı bir şeydən və bir kəsdən aldığı
güclü hissi ifadə edir (9). Məsələn,  a mother’s love for her children, love of one’s country,
a love song, a love of learning music, to be in love (with somebody), to fall in love (with
somebody), to be madly in love,  to care for sb. = to love or like sb very much etc. He seems
incapable of love; He is in love with his work; They fall in love with each other. He cared
for her more than she realized.
İkinci  yarımqrupa  “heyranlıq”  (a  feeling  of  extreme  pleasure  and  happiness)
emosemiyasını ifadə edən delight, rapture (fərəh, heyranlıq, məftunluq və s.) sözləri və on-
ların frazeoloji çalarları daxildir. Məsələn, be in, go into, etc. raptures (about / over sb/sth)
= The critics went into raptures about her performance. The last minute goal sent the fans
into raptures. Charles listened with rapture to her singing. The children squealed with delight
when they saw the puppy. He takes (great) delight in (= enjoys) proving others wrong; 
pleasure (in sth / in doing sth) | pleasure (of sth / of doing sth) = He takes no pleasure in
his work. she had the pleasure of seeing him look surprised. it gives me great pleasure to
introduce our guest speaker. 
Bu yarımqrupa daxil olan emosemiyalı frazeoloji birləşmələr həddindən artıq fərəh hissi
bildirən qeyri-formal birləşmələrdir:
i’m thrilled to bits. i’m on cloud nine. i’m (feel) on top of the world; i’m over the moon;
i’m in the seventh heaven (6, s.12).
“fərəh, heyranlıq, valeh və s.” bildirən emosiyalı frazeoloji birləşmələrə aşağıdakı bir-

---

AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
127
n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
ləşmələr də daxildir: 
to get a (real) kick out of something (bir iş görməkdən həzz almaq) = i get a (real) kick
out of going for a run first thing in the morning before anyone else is up;
to do something for kicks (təhlükəli olmağına baxmayaraq maraqlandığın üçün nə isə
etmək) = sandra is keen to have a go at bunger-jumping – just for kicks; 
jump for joys (baş vermiş bir hadisə üçün sevinmək, həyəcandan şad olmaq) = she jumped
for joy when she heard that she’d won first price; 
something makes your day (insanı həyəcanlandıran, sevindirən, fərəhləndirən hadisə) =
it’s great to hear from you. it is really made my day (6, s.12).
Misallardan göründüyü kimi, emosemiyalı frazeoloji birləşmələr əsasən qeyri-formal cüm-
lələrdə işlədilir və emosiogen situasiya yaradır (2, s.43).
Üçüncü yarımqrupa “qayğı” semantik əlaməti ilə yaranan “care” və onun frazeoloji çalar-
ları daxildir ki, onlar da narahatçılıq, həyəcan, təlaş, təşviş hisslərini ifadə edir. Məsələn,
i felt free from the cares of the day as soon as i left the building. sam looked as if he didn’t
have a care in the world.
Belə emosemiyalara aşağıdakı frazeoloji birləşmələr də daxildir: to be out of sort (cüzi
narahatçılıq), to be down in the dumps (kefsiz, narazı olmaq), to be a misery gut (bu frazeoloji
birləşmə bütün günü şikayətlənib heç nəyə nail olmayan və həyatda hər şeydən narazı olan
insanın hisslərini ifadə etmək üçün işlədilir), to suffer from sour grapes (əldə edə bilmədiyi
bir şey üçün həsəd aparmaq / kefsiz olmaq) və s.
Birinci qrupun dördüncü yarımqrupuna “həvəs” emosemiyalı frazeoloji birləşmələr da -
xildir  ki,  onlar  bir  kəsi  və  yaxud  bir  predmeti  həddindən  çox  istəmək  həvəsinin  güclü
olduğunu göstərən “to long” və “to wish” sözləri ilə yaranan emosemiyalı frazeoloji bir-
ləşmələrdir. Bu kimi birləşmələr əldə etmək arzu və istəyini bildirən hissləri ifadə edir.
Məsələn, 
wish sb/sth on sb = i wouldn’t wish something like that on my worst enemy; 
long for sb/sth | long (for sb) to do sth  = Lucy had always longed for a brother. He longed
for Pat to phone. i’m longing to see you again. 
fire away! Bu ifadə bir şeyi eşitmək, yaxud bir sorğuya cavab vermək arzusunda olan
hissi ifadə edir: Lighten up!, Hold on!, seady on!, spit it out!, Come on!, Come off! və s. bu
kimi frazeoloji birləşmələr də bu qəbildəndir. Məsələn, internet saytlarından götürdüyümüz
bir dialoqa nəzər yetirək:
-
Ahmed: oh, everything is so awful at the moment!
-
oh, lighten up! You will make everyone as miserable as you!, yaxud da, 
she was filled with longing to hear his voice again (8).
İkinci qrupda cəmləşən mənfi keyfiyyətli emosiyalardır ki, onlar da özlüyündə bir neçə
yarımqrupa bölünürlər. Bu semantik qrupa əsasən nifrət, qəzəb, qərəzçilik, qorxu, qısqanclıq,
ağrı, kədər, yorğunluq, təşviş və s. daxildir.
“Nifrət” mənasını bildirən hate (nifrət), hatred (ikrah), contempt (həqarət), disgust (mən-
fur), abhorrence (nifrət), scorn (etinasızlıq, laqeydlik), disdain (sayğısızlıq, etinasızlıq) və s.
sözlərlə birləşən frazeoloji birləşmələri daxil etmək olar.

---