İsa Həbibbəyli akademik Şahlar Əsgərov professor Oruc İbrahimoğlu Türksevər
DEKABR. 2012. № 13 www.uluturk.info
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
44 DEKABR. 2012. № 13 www.uluturk.info düşərgə var). “Ümumdünya İslam Hərəkatının” ideallarını həyata keçirməyi iddia edən ən böyük İslam qruplarından olan Hizbullahın (mənası Al- lahın tərəfdarları, Allahın Partiyası) özünü dəyər- ləndirməsi belədir.
İslam İnqilabının lideri Xomeyniyə söykənən və İranın hərbi maliyyə dəstəyindən bəhrələnən Hizbullahın məqsədi millət dövləti deyil, bütün müsəlmanların bir dövlətdə, İslam dövlətində bir- ləşməsini və ümmət dövlətini qurmaqdır. Hizbul- lah Xomeyninin vilayəti-fəqih idarəetmə sistemini İslam dövlətinin idarəedilməsi modeli kimi qəbul edir. Hizbullahın yaranma səbəbləri: Livan Şiə lid- eri Şeyx Musa Sədrin 1978-ci ildə yox olması (oğurlanması). Musa Sədr 1959-cu ildə Livana gəlmiş, 1967-ci ildə yüksək İslami Şiə Kon- qresinin keçirilməsinə nail olmuş, 1970-ci ildə
mışdır. (Bu hərəkatlar Nəcəf və Qum Şiə hərəkat- larına bağlı idi). 1978-1982-ci illərdə İsrailin Livanı işğal etməsi, 1979-cu ildə İran İslam İnqi- labının qalib gəlməsi və bunun digər İslam hərəkatlarına bir örnək olması əsas kimi göstərilir. Beləliklə göstərə bilərik ki, İslam Dünyası və in- tellektualları qloballaşmaya və Qərb hegemon- luğuna qarşı yeganə yol kimi İslam siyasi hərəkatının mübarizə aparması zəruriliyini qəbul edirlər. - Orta Şərqdə dominantlıq təşkil edən İslam dini inancı əsasında formalaşmış ortaq mədəniyyət ortaq tarix, ortaq dünyagörüşü paylaşan dövlətlərin və millətlərin ortaq “sentrizm” ideyalarnın olmaması: (Məsələn, Avropa sentrizm xristian birliyi, xristian klubu və s. kimi) İslam xi- lafəti ideyasının iflasa uğraması, hərbi, iqtisadi, siyasi blok və təşkilatlarının ortaq strateji təhlükə- sizlik konsepsiyalarının olmaması, İƏT-in qərar- larının tövsiyəedici bir xarakter daşıması, İslam sivilizasiyasının öz içərisində müxtəlif etno-milli, dini, ideoloji münaqişələrin mövcud olması, yeni İslam sivilizasiyasının formalaşmasma mane olan ciddi faktorları terrorizmin səbəbləri kimi göstərə bilərik.
Vahid İslam Dünyası, vahid İslam təhlükəsizliyi, hərbi strategiyası ideyası Osmanlı dövləti çökdükdən sonra tarixə gömülmüşdür. İslam Dünyası dini təriqət və məzhəblərə parçalan- mışdır. Vəhabizm, sünnü, şiə, əhmədiyyə, nurçu- luq kimi cərəyanlar, sünnü-şiə qarşıdurmaları İslam sivilizasiyasının gələcəyini təhdid edir. Bu gün XXI əsrdə İslam Dünyasında mərkəzi dövlət yoxdur və İslam ölkələri ayrı-ayrı sivilizasiya və mədəniyyətləri təmsil edən (əsasən Qərb) dövlətlərin periferiyasına çevrilmişlər.
Orta Şərqdəki ərəb ölkələri adına dövlət deyilsə də, bu dövlətlər daha çox anonim şirkətlərə bölün- müş vəziyyətdədir. Orta Şərqdə mövcud status kvonu ərəb milləti yaratmamışdır. İngilis və Fran- sız imperialistlərinin Seykess-Pikott müqaviləsi əsasında bu ölkələrin istəklərinə uyğun cızılmışdır. Bu baxımdan indiki ərəb şeyxlikləri və əmirlikləri ərəb millətinin problemlərini həll edən liderlərdən və təsisatlardan daha çox impe- rialist status kvosunun siyasi, hərbi və iqtisadi baxımdan yerli icraedici funksionerləridir. Küveyt dövlətdən çox holdinqə oxşayır. “Küveytin neft
1988-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanı neft təşkilatı Yasəmən Qaraqoyunlu
45 DEKABR. 2012. № 13 www.uluturk.info Aramco ABŞ neft şirkəti Texasonu aldı və birlikdə Star Enterprise şirkətini qurdular. Bu şirkətin ABŞ-da 11450 benzin stansiyası var. Ərəb monarxistləri və şeyxlikləri inkişafını xarakterizə edərkən deməliyik ki, industrial istehlak mərhələsini aşmış, neft sayəsində maliyyə sər- mayəçilərinə, maqnatlarına çevrilmişlər. Neft ixra- catından gələn gəlir metropol ölkələrinin finans mexanizminə yatırılır. 1973-1981-ci illər arasında OPEC-in əldə etdiyi 400 milyard dolların (ki, bunun 4/5 ərəb ölkələrinə aiddir. Bu rəqəmin yarısı Səudiyyə Ərəbistanına aiddir) 80%-i metropol ölkələrin böyük bank və şirkətlərinə axmışdır. Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının baş katibi 1989-cu ilin sonunda altı üzvün 342 milyard dol- larlıq varlığa sahib olduğunu bildirdi. Bu pulun 47,4%-nin Amerikada və Avropada olduğu açıqlanmışdır.
Sarkisin (petrol et qaz arabes, 16 mart 1990) 1988-ci il statistikasına əsaslanaraq təsbit etdiyi adambaşına düşən gəlirin cədvəlinə baxaq. “So- malı - 17$, Misir - 650$, Birləşmiş Ərəb Əmir- likləri – 15.700$, Sudan - Yəmən 543$, Ürdün 1154$.” Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində əhalinin 69% xarici işçilər olmasa idi, gələn gerçək gəlir adam başına 15.700$ yox, 54 min dollar olmalı idi. Qətərdə də əhalinin 73,2% xaricilərdir. Fələstin xalqı isə bütün yaşayış səviyyələrini itirmiş qaçqına çevrilmişlər. Bütün bu kimi səbəblər və
beynəlxalq banklarda 670 milyard dollar yatırımı olduğuna baxmayaraq, 260 milyard dollar xarici borcları var. Bu qədər borcların olmasına baxma- yaraq bölgədəki münaqişə ocaqlarının mövcud olması dini, etnik savaşlar sürətlə silahlanmanı qaçılmaz etmişdir.
ABŞ bu bölgəyə silah ixracatında birinci yerdədir. 1973-1978-ci illərdə silah bazarının 51%-ni, 1979-83-cü illərdə 62%-ni gerçək- ləşdirdi. ABŞ və Fransanın dəstəklədiyi atom silah proqramı əsasında İsrail yüzlərlə atom başlığına sahib oldu. İsrailin ən müasir silahlara sahib olması ona səbəb oldu ki, Ariel Şaron atom gücü təhdidi ilə Orta Şərq xəritəsini yenidən çözmək iddiasında bulundu. İsrail eyni zamanda atom texnologiyası ixracatçısıdır və Cənubi Afrika ölkələrinə atom silah araşdırmaları tədqiqatlarının aparılmasında iştirak edir. Terrorizmi doğuran digər səbəb isə Orta Şərqdə və İslam sivilizasiyasında baş verən sosial-iqti- sadi böhran, sürətli urbanizasiya və onun doğur- duğu sosial-psixoloji gərginliklərdir. Qeyd edək ki, “müsəlmanlar dünya əhalisinin 22%-ni təşkil
əhali sürətlə artır, insanların ehtiyacları isə ödən- mir. Bu bölgədəki torpaqların işlənməsi, məh- sulların süni artırılması artan ehtiyacları qarşılaya bilmir. Beləliklə insanların həyatda qalma savaşları artır. Buna görə terror da daxil olmaqla bütün mübarizə vasitələrindən istifadə olnur. Bu səbəbdən də Şərq-Qərb çatışmalarının müasir as- pektlərindən biri olan terrorizmin əsas səbəblərini İslamda yox, sosial-iqtisadi vəziyyətin ağırlaş- masında axtarmaq lazımdır. Müsəlmanlar dünya əhalisinin 22%-ni təşkil etsə də, (1500000000 nəfər olmaqla) dünya miqyasında ümumi milli məhsulun yalnız 5%-i Terrorizm və resurslar uğrunda mübarizə Şərq-Qərb qarşıdurmaları aspektində Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|