İşçi heyəti: Redaksiya heyəti: Vahid Axundov (iqtisad elmləri doktoru, professor), Ziyad Səmədzadə
Yüklə 4,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
91 AZƏRBAYCANIN VERGİ JURNALI. 4/2012. müqavilələrini pozan bir sistem hesab edilər. Bundan əlavə, ölkədən ixrac edilən məhsullara görə ödənilən ƏDV adətən geri qaytarılır. Bəzi Avropa ölkələrində xarici investorlar və ixracatçılar ƏDV ödənişlərinin geri alınması ilə əlaqədar böyük çətinliklərin olduğunu bildirirlər. Bəzən geri qaytarıl- mayan ƏDV digər vergilər hesabına kompensasiya edilə bilər. Lakin çox vaxt vergi ödəyicisi “digər vergilər hesabına kompensasiya edə bilmir, çünki ƏDV ödənişi digər vergilərdən yüksəkdir”. Bəzi hallarda bu çətinliklər qanunvericilikdə ƏDV-nin geri qaytarılmasının nəzərdə tutulmasına baxmayaraq, bu prosedurun praktik aspektlərini ifadə edən heç bir qanun və ya normativ aktın olmamasından yaranır [3, 11]. Təbii ki, xarici investisiya cəlb etmək və onu ölkədə saxlamaq, həmçinin biznesini inkişaf etdirmək arzusunda olan ölkələr ƏDV kompensasiyasını tez və dəqiq təmin etmək üçün müvafiq tədbirlər görməlidir. Xüsusilə, vurğulanmalıdır ki, ölkəmizdə mütərəqqi və təkmil qanunvericilik sis- teminin mövcudluğu analoji vəziyyətin respublikamızda yaranması ehtimalını bir- mənalı olaraq sıfıra endirir. Respublikamızda son illərdə iqtisadi fəaliyyətin artırılması və sahibkarlığın di- namik inkişafı məqsədilə vergi sistemində aşağıdakı dəyişikliklər edilib: Müəssisə və təşkilatların mənfəətindən vergi tutulmasının proqressiv sistemindən proporsional sisteminə keçilməsi və bu vergi növü üzrə vergi dərəcələrinin tədricən 35%-dən 20%-ə endirilməsi, ƏDV-nin dərəcəsinin 28%-dən 18%-dək azaldılması, bir sıra vergilərin ləğv edilməsi, fiziki şəxslərin gəlirlərindən tutulan vergilərin dərəcələrinin maksimum həddinin 55%-dən 30%-ə endirilməsi [5, 12]. Əlverişli biznes mühitinin formalaşması daxili investisiya ilə yanaşı, xarici ka - pitalın da ölkəyə daxil olmasını şərtləndirir. Xarici kapital isə elmi-texniki tərəqqinin yeni nailiyyətləri ilə yanaşı, qabaqcıl idàrəetmə təcrübəsini gətirir ki, bu da bütöv - lü kdə iqtisadi inkişafa müsbət təsir edir. Buna görə də hər bir dövlət çalışır ki, biz- nesin inkisafı üçün ölkədə əlverişli mühit formalaşsın. Ümumiyyətlə, qeyd edək ki, biznes muhitinin qiymətləndirilməsində fərqli yanaşmalar movcuddur. Biznes mühi- tini formalaşdıran, çoxsaylı özunəməxsus şərtlərin mövcudluğu yanaşmalardakı müxtəlifliyə səbəb olur. Biznes muhitini formalaşdıran amillərə ölkənin makro və mikro gostəriciləri (siyasi sabitlik, inflyasiya, maliyyə, vergilər, qanunvericilik və s.) aid edilir. Biznes muhitinin qiymətləndirilməsi üçün bu yanasma tam yararlı olmasa da, faydasız da deyil. Bu baxımdan, biznes mühiti ilə bağlı dünya təcrübəsinin öyrənilməsi və milli xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla Azərbaycan Respublikasında biznes mühitinin qiymətləndirilməsinin milli monitorinq sisteminin yaradılması zəruridir. Biznes mühitinin formalaşmasında vergi mexanizmlərinin rolunun artırılması is- tiqamətində aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğun olardı: vergi dərəcələrinin aşağı salınması, vergi güzəştlərinin azaldılması və eləcə də 92 P.Rzayev. Biznes mühitinin formalaşmasında vergi mexanizmlərinin rolu vergi ödəyiciləri tərəfindən gəlirlərin düzgün göstərilməsi hesabına vergitutma bazasının genişlənməsi; ümumi vergi daxilolmalarında vergitutma bazasının genislənməsi hesabına birbaşa vergilərin xüsusi çəkisinin artırılması; sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər tərəfindən real gəlirlərin şəffaflğının təmin edilməsi üçün mövcud qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi vasitəsilə onlara real gəlirlərin göstərilməsi üçün əlverişli stimulların yaradıl- ması. Bu həm dövlətin iqtisadi-sosial sahədə fəaliyyətinin səmərəliliyinin artması, həm vergi sahəsinin inkişafı baxımından beynəlxalq standartlara yaxınlaşması üçün zəruridir. Nəticədə fiziki səxslərin gəlirlərinin şəffaflığının artması təmin oluna biləcək, bu isə öz növbəsində ölkədə müəssisələrin rəqabət qabiliyyətinin və gəlir- lərin artmasına müsbət təsir göstərəcək. Mənfəət vergisi üzrə asağıdakı əsas prioritet istiqamətlərin nəzərə alınması məqsədə uyğun hesab edilə bilər: aşağı (vahid dərəcə saxlanılmaqla) vergi dərəcəsinin tətbiqi ilə vergitutma bazasının genişləndirilməsi; müəssisələrin vergi yükünün azaldılması və bunun əsasında özəl biznesin bütün sahələrinin daha da inkişaf etdirilməsi; vergi güzəştlərinin dövlətin sosial-iqtisadi proqramlarının strateji məqsədlərinə uyğun, ancaq müvəqqəti və əldə edilmiş nəticələrə əsaslanaraq verilməsi; sadələşdirilmiş vergi sisteminin təkmilləşdirilməsi və onun tətbiq sahəsinin genişləndirilməsi. Beynəlxalq təcrübəyə əsasən, kiçik biznes ucun muxtəlif ölkələrdə sadələşdirilmiş vergi sistemi tətbiq olunur. Respublikamızda kiçik biznesin inkişafı üçun sadələş dirilmiş vergi sisteminin tətbiqi davam etdirilməlidir ki, xususilə regionlarda kicik biznes obyektləri rəqabət qabiliyyətli olsunlar və məşğulluq problemi tam həll ol- unsun. Ancaq kicik biznes ucun nəzərdə tutulmus sadələsdirilmis vergi rejimindən istifadə edərək bir sıra iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə sadələşdirilmis vergi ödəyiciləri kimi qeydiyyata durmaqla vergidən yayınma halları vergi orqanlarının xususi nəzarətində olmalıdır. Bu baxımdan kiçik biznes müəssisələrini asağı vergi dərəcəsi ilə vergiyə cəlb edərək uçota almaq qərarı həm iqtisadi fəaliyyət növü, həm dövriyyə, həm də işçilərin sayı və xidmət sahəsi kimi parametrlər əsasında qəbul edilməsi məqsədə uyğundur. Sadələşdirilmiş vergi uzrə sistemin daha da təkmilləşdirilməsi və bu sistem çərçivəsində vergilərin dərəcələr üzrə diferensiasiya olunması məqsədə uyğundur. Ümumi olaraq sadələşdirilmiş vergilərin dövriyyə əsasında hesablanması, biznes növündən və müəssisənin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq müxtəlif vergi dərəcələri, parametrlər və elastik əmsalların tətbiq olunması təkmilləşdirilməlidir. Eyni zamanda bu sistem üzrə istifadə olunan parametrlərin və elastik əmsalların sadə olması, tez Yüklə 4,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|