İşçi heyəti: Redaksiya heyəti: Vahid Axundov (iqtisad elmləri doktoru, professor), Ziyad Səmədzadə

4. Azərbaycan iqtisadiyyatının rəqabətqabiliyyətinin yüksəldilməsi, milli məh-
sulların dünya bazarlarında layiqli yer almasına nail olunması;
5.  Sosial  sahədə  yoхsulluq  səviyyəsinin  mümkün  minimuma  endirilməsi  is-
tiqamətində yürüdülən siyasətin davam etdirilməsi, aztəminatlı ailələrin etibarlı
sosial  müdafiəsinin  təmin  olunması,  əhalinin  orta  təbəqəsi  dairəsinin
genişləndirilməsi və onun cəmiyyətin həyatında rolunun və əhəmiyyətinin
artırılmasına nail olunması;
6.  Azərbaycanda  təhsilin,  səhiyyənin,  humanitar  sahələrin  inkişafına  хüsusi
diqqətin ayrılması, insan amilinin yüksək inkişaf səviyyəsinə çatdırılmasına
nail olunması, Azərbaycan хalqının bilik və bacarıqlarının səmərəli tətbiqi
meхanizmlərinin qurulması, qloballaşmanın üstünlüklərindən yararlanan ön-
ləyici inkişaf modelinə keçidin təmin olunması.
Qeyd olunan istiqamətlər Azərbaycanın modernləşmə kimi qəbul etdiyi kursun
reallaşdırılması baхımından vacib əhəmiyyət kəsb edir. Modernləşmənin son illərdə
Azərbaycanda milli ideya səviyyəsinə yüksəlmiş məqsədə çevrilməsi təsadüfi de -
yildir: bu istiqamətdə islahatların aparılmasını, ilk növbədə, respublikanın uzun illər
ərzində formalaşmaqda olan milli inkişaf modeli diktə edir. Konseptual əsasları
ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilmiş bu modelin əsasını,
ilk növbədə, sosialyönümlülük təşkil edir. Başqa sözlə, sərbəst bazar iqtisadiyyatı
yolu ilə inkişaf edən Azərbaycan üçün insan amilinin tərəqqi və yüksəlişinə xidmət
edən islahatlar da prioritet məsələdir. Həyata keçirilən iqtisadi, siyasi, hüquqi isla-
hatlar da özlüyündə “insan inkişafı indeksi”nin yüksəlməsinə xidmət edir. Modern-
ləşmə prosesini sürətləndirən bu islahatların son məqsədi həm də Azərbaycan insanı
üçün layiqli həyat tərzinin təmin edilməsidir. Bu mənada, respublikamızda həyata
keçirilən modernləşmə strategiyasının əsas hədəflərindən birinin də məhz "hər kəs
üçün yüksək sosial rifah" olduğunu əminliklə söyləmək mümkündür [1, 2].
Ümumiyyətlə, təcrübə göstərir ki, sosial rifaha xidmət edən çox şaxəli siyasət
yürüdən, mövcud potensialı bu yöndə səmərəli şəkildə səfərbər edən dövlətlər milli
tərəqqiyə nail olur və dünya arenasında özünəlayiq yer qazanırlar [1, 3, 4]. Ötən 9
ildə Azərbaycana inamla rəhbərlik edən Prezident İlham Əliyev də məhz bazar iqti-
sadiyyatı şəraitində "sosial dövlət" konsepsiyasından çıxış edərək insan və vətəndaş
mənafeyinə xidmət edən çoxşaxəli islahatlar həyata keçirir. Ötən müddətdə həyata
keçirilən siyasət, ölkənin demokratik inkişafı, sosial-iqtisadi, mədəni tərəqqisi yo -
lunda atılan bütün addımlar məhz vətəndaşların rifahına, firavanlığına hesablan-
mışdır.  Dövlətin  sosial  sahəyə  müdaxiləsi  konsensus  və  kompromis  fəlsəfəsinə
əsaslanır, liberal demokratiyanın daha sağlam və möhkəm özül üzərində təşək külünü
şərtləndirir. Bu gün Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatının bəşəri prinsiplər əsasında
fəaliyyəti təmin edilir. Bazar iqtisadiyyatı hər bir vətəndaşın ümumi sərvətlərdən
bəhrələnməsinə, cəmiyyətdə gedən proseslərə inteqrasiyasına və fərdin kreativliyinin
güclənməsinə xidmət edir.
138
M.Atakişiyev. Azərbaycan 2020: milli iqtisadi inkişaf və səmərəli yüksəlişin problemləri

---

Hesab edirik ki, Azərbaycanın gələcək inkişaf strategiyasında iqtisadiyyatın qeyri-
neft-qaz sektorundan asılılığının azaldılması istiqamətində indiyədək həyata keçi -
rilmiş  tədbirlərin  genişləndirilməsi  məsələləri  geniş  əksini  tapmalıdır.  Əslində,
Azərbaycanın milli inkişaf modelini xarakterizə edən vacib xüsusiyyətlərdən biri
iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi siyasətinin uğurla həyata keçirilməsi, xüsusən re-
gional inkişaf və sahibkarlığın yüksəlişi məsələlərinə xüsusi diqqətin yetirilməsidir.
Ölkə iqtisadiyyatının hərtərəfli inkişafı baxımından qeyri-neft sektorunun xüsusi
əhəmiyyət kəsb edən sahələrinin yaradılması prosesi son illərdə daha ciddi miqyas
almışdır. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı (2004-2008-
ci illər) Dövlət Proqramı»nın uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində regionlarda in-
frastruktur müasir tələblər səviyyəsində yenidən qurulmuş, müxtəlif istehsal sahələri
yaradılmış, sahibkarlığa qayğı gücləndirilmişdir. Prezident İlham Əliyevin 14 aprel
2009-cu il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respublikası region-
larının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı» isə regionların
növbəti mərhələdə inkişafına yeni imkanlar açmışdır.
Ümumiyyətlə, cənab İlham Əliyev respublika iqtisadiyyatının hərtərəfli inkişafı
üçün regionlarda məhsuldar qüvvələrin yerli imkanlar əsasında güclü artımına xüsusi
əhəmiyyət verir. Dövlət başçısının tapşırığı əsasında 2014-2018-ci illəri əhatə edən
yeni regional inkişaf proqramı hazırlanır. Düşünürük ki, proqram gələcək inkişaf
konsepsiyasının prioritet kimi önə çəkdiyi tədbirləri kompleks şəkildə özündə əks
etdirməlidir.
Son illərdə qlobal böhranın mənfi təsirləri nəticəsində Azərbaycanda ümumi da -
xili məhsul istehsalında nisbətən azalma baş vermişdir. Hökumət 2012-ci ildə ölkədə
ümumi iqtisadi artımı 5,7% proqnozlaşdırır. Ümumi daxili məhsulun artımında
zaman  keçdikcə  müəyyən  azalmanın  baş  verməsi  təbiidir.  Bu  bir  sıra  obyektiv
səbəblərlə yanaşı, həm də neft hasilatının nisbətən aşağı düşməsi ilə də bağlıdır.
Lakin əhali sayının artımı dinamikasını nəzərə alsaq, Azərbaycanda ümumi daxili
məhsulun artımı hər il ən azı 4% təşkil etməlidir. Əks halda, iqtisadiyyatda staqnasiya
prosesi baş verə bilər. Gələcəkdə belə neqativ prosesin baş verməməsi üçün hökumət
düzgün olaraq son illərdə qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində müəyyən təd-
birlər həyata keçirir. Qeyri-neft sektorundan büdcəyə daxilolmaların artırılması is-
tiqamətində tədbirlər görülür. 2012-ci ilin ilk rübündə qeyri-neft sektorunda 7,7%-lik
artımın baş verməsi bu mənada ümidverici gostəricidir. Dünyanın müxtəlif reytinq
agentlikləri də bunu müsbət dəyərləndirirlər. 2012-ci ilin ötən dövründə “Standard
& Poor's”, “Fitch”,  “Moody's” kimi nüfuzlu agentliklər Azərbaycanın uzunmüddətli
xarici valyutada kredit reytinqini yüksəltmişlər.
Azərbaycan postsovet məkanında Estoniyadan sonra ikinci ölkədir ki, ümumi
daxili məhsulun adambaşına düşən həcminə görə ilk əlliliyə daxil ola bilər. Respub-
likamızın insan inkişafı indeksinə görə də bu nəticəni təkrarlamaq şansı var. Bu
məqsədlərə nail olmaq üçün ümumi daxili məhsulun illik 8-10%-lik artımını təmin
139
AZƏRBAYCANIN VERGİ JURNALI. 4/2012.

---