İşçi heyəti: Redaksiya heyəti: Vahid Axundov (iqtisad elmləri doktoru, professor), Ziyad Səmədzadə

Практическая значимость исследования - указаны факторы, которые должны быть пред-
усмотрены при подготовке концепции развития Азербайджана на период до 2020 года, выдви-
нуты конкретные научно-обоснованные предложения.
Оригинальность и научная новизна исследования - исследования возможностей интеграции
экономики страны в мировую хозяйственную систему за счет конкурентоспособности про-
мышленной продукции и увеличения качественных показателей.
Ключевые слова: экономика Азербайджана, глобализация, модель экономического разви-
тия, экономический рост. 
Atakishiev Mushfig  Jamil oglu
prof. dr., rector of University of Center of Science and Education of “Tafakkur”
Azerbaijan 2020: National economic development and the problematic points
of the efficient economic rise
Abstract
Purpose - the analysis of real-life state of the economy of Azerbaijan in the conditions of modern
globalization, definition of the priority directions of strategy of its development and making of re -
commendations on the foreground of the relevant proposals in this sphere.
Methodology - systematic and comparative analyses, forecasting method.
Findings - from the point of view of ensuring stable development of economy of Azerbaijan sys-
tem research was carried out and having studied world experience scientifically reasonable offers
and opinions in this direction were brought.
Research limitations - restrictions of information in connection with long-term national economic
forecasts of development in the different countries of the world.
Practical implications - in preparation of the concept of development of Azerbaijan which covers
the period till 2020 factors which should be provided are specified and in this direction concrete pro-
visions which lean on the scientific bases in this direction were put in the forefront.
Originality/value - research of deepening of integration of economy of the Azerbaijan Republic
in world economic system at the expense of competitiveness production, made in the industry and at
the expense of increase in quality indicators.
Keywords: the economy of Azerbaijan, globalization, the model of economic development, eco-
nomic development
JEL Classification Codes: E 37, E66, H50
Məqalə redaksiyaya daxil olmuşdur: 02.08.2012.
Çapa qəbul olunmuşdur: 20.08.2012.
M.Atakişiyev. Azərbaycan 2020: milli iqtisadi inkişaf və səmərəli yüksəlişin problemləri
146

---

UOT 336:338:330.43 (479.24) 
Dövlətin fiskal siyasətinin biznes şəraitinə
təsir edən alətləri və onlar arasında
asılılığın ekonometrik qiymətləndirilməsi
Xülasə
Tədqiqatın məqsədi
- 
məqsədimiz dövlətin fiskal siyasət alətlərinin xidmət sek-
torunda biznes şəraitinə təsirinin ədədi xarakteristikasını vermək və bu yolla aparılan
fiskal siyasətin xidmət sektorunda biznes mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində
əhəmiyyətliliyini müəyyənləşdirməkdir.
Tədqiqatın metodologiyası
- 
tədqiqat işində istifadə olunan Biznes Şəraiti İndeksi
Mərkəzi Bankın  Statistika Departamenti tərəfindən Avropa Komissiyasının tövsiyə
etdiyi metodologiya əsasında hesablanır [1]. Burada reqressiya modelinin forması
ən kiçik kvadratlar üsulu ilə müəyyənləşdirilmişdir.
Tədqiqatın nəticələri
- 
təhlil nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki, büdcə xərc -
lərinin 1 faiz artması biznes şəraiti indeksini 0,07 faiz artırır. Eyni zamanda mənfəət
vergisinin dərəcəsinin bir faiz artması biznes şəraiti indeksini 2 faiz azaldır.
Tədqiqatın məhdudiyyətləri
- 
alınmış nəticələr ilə bərabər bir sıra problemlər də
ortaya çıxmışdır ki, bu da gələcək tədqiqat işləri üçün yeni mövzu mənbəyi kimi
çıxış edə bilər. Belə ki, gələcəkdə bu cür tədqiqatlar bütün sektorlar üzrə ümumilikdə
də  aparıla  bilər.  Lakin  hər  sektor  üzrə  mövcud  olan  uyğun  indekslərin  ümu-
miləşdirilməsində bəzi çətinliklər vardır.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti
- 
asılılığın tapılmış formulu vasitəsi ilə izahedici
faktorları dəyişməklə asılı faktorun dəyişmələrini görmək olar.
Tədqiqatın orijinallığı və elmi yeniliyi: mənfəət vergisi dərəcəsinin 2005-ci ildən
etibarən  mərhələlərlə  24%-dən  20%-ə  endirilməsi  biznes  şəraitini  8%  (4*2,0)
yaxşılaşdırmışdır.
Açar sözlər: biznes şəraiti indeksi, mənfəət vergisi, normal paylanma, büdcə
xərc ləri, ekonometrik qiymətləndirmə.
Abbasov Ceyhun Abbas oğlu*
* Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı. Bakı şəhəri, R.Behbudov küçəsi, 32. 
[e-mail]
147
AZƏRBAYCANIN VERGİ JURNALI. 4/2012.
FİSKAL SİYASƏT
Səh.147-158

---

1. Giriş
Təbiidir ki, makroiqtisadi siyasət, o cümlədən fiskal siyasət biznes şəraitinə təsir
göstərir.  Bu  təsirlərin  modelləşdirilərək  ədədi  xarakteristikalarının  qiymətlən -
dirilməsi effektiv iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi üçün zəruridir. Beynəlxalq
təcrübəyə  nəzər  salsaq  görərik  ki,  dövlətlərin  müxtəlif  qurumları,  o  cümlədən
mərkəzi bank iqtisadi konyukturun öyrənilməsini həyata keçirir və bu da qeyd et-
diyimiz kimi iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi üçün çox vacibdir. Nümunə kimi
Avropanın qabaqcıl ölkələrindən biri olan Fransanın təcrübəsini qeyd etmək olar.
Belə ki, Fransanın mərkəzi bankı iki milyondan artıq şirkəti əhatə edən mütamadi
konyuktur sorğuları həyata keçirir və alınmış nəticələr dövlətin iqtisadi inkişafa
yönəlik  fiskal  siyasətinin  yürüdülməsi  baxımından  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  et-
məkdədir. Məlum məsələdir ki, biznes şəraitində mövcud olan müsbət və mənfi təza-
hürlər dolayısı ilə öz əksini iqtisadiyyatın və cəmiyyətin digər sahələrində büruzə
verir. Şərhə ehtiyac yoxdur ki, əgər dövlətin fiskal siyasətinin əsas məqsədlərindən
biri kimi  ümumi rifah halının yaxşılaşdırılmasına xidmət edən biznes mühitinin
münbitləşdirilməsi götürülə bilərsə, onda, deməli, biznes şəraitini, ümumiyyətlə,
iqtisadi konyukturu xarakterizə edən indekslərin hesablanmasının, hesablanmış bu
indekslər üzərində qurulan və fiskal siyasət alətlərinin nə dərəcədə effektivliyini
xarakterizə edən tədqiqat işlərinin aktuallığı önə çəkilməlidir. 
Azərbaycanın fiskal siyasəti də biznes şəraitinin yaxşılaşdırılması yönündə aparıl-
malıdır. Azərbaycan Respublikasının fiskal siyasəti bu istiqamətdə önəmli rola ma-
likdir.  Mərkəzi  Bankın  Statistika  Departamenti  tərəfindən  aparılan  keyfiyyət
sorğuları vasitəsi ilə iqtisadi konyukturun bir neçə istiqaməti öyrənilməkdədir. Bu
sorğular iqtisadiyyatın sənaye, ticarət, tikinti və xidmət sektorlarında həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının Statistika Departamentinin Real sek-
torun monitorinqi şöbəsi tərəfindən aparılan konyuktur  sorğuları Avropa Komis-
siyasının tövsiyə etdiyi metodologiya əsasında aparılır [1]. 
Modelə  daxil  edilən  izahedici  faktorların  göstəriciləri  Azərbaycan  Respub-
likasının Vergi Məcəlləsindən, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının Statistik
Bülletenindən və Dövlət Statistika Komitəsinin “Sosial-iqtisadi inkişaf” aylıq məc-
muələrindən götürülmüşdür.
Məqalənin  2-ci  bölməsi  xidmət  sektorunda  biznes  şəraitini  xarakterizə  edən
Biznes Şəraiti İndeksi (BŞİ) və izahedici faktorlar - büdcə xərcləri, nominal effektiv
məzənnə və mənfəət vergisi dərəcəsi haqqında şərhlər verilmişdir. 3-cü bölmədə
asılı faktorun, yəni xidmət sektorunda biznes şəraitini xarakterizə edən BŞİ-nin izah -
edici faktorlardan asılılığının şəkli müəyyənləşdirilmiş və bu asılılığın ədədi xarak-
teristikaları verilmişdir. Nəticə bölməsində asılılığın şəkli qısa verilməklə dövlətin
fiskal  və  monetar  siyasətinin  biznes  şəraitinə  təsirinin  ölçüsü  ədədi  ifadə  ilə
göstərilmişdir ki, bu da müəyyən mənada təkliflər kimi xarakterizə oluna bilər.
C.Abbasov. Dövlətin fiskal siyasətinin biznes şəraitinə təsir edən alətləri və onlar arasında asılılığın... 
148

---