İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (“Ey ruhi-pürsükun” * )
- (“İki həmşireyi-lətafətvan” * ) 12
211 İsgəndər Atilla 10 Bir ruhi-pürsükun – ruhu durğun bir mələk lirik qəhrəma- nın mənliyinə hakim kəsilmişdir. “Utancaq ruhunu” gördükdə ona heyran və əsir olur. Varlığı yerindən oynayır. İlahi! O, bu gözəl varlığı, mələyi necə də dərin məhəbbətlə sevir?!. Bir zamanlar büsbütün bəxtiyar olan, şeir və zövq içində yaşayan ruhi-pürsükun, bu gün nədənsə yaraşıqsız, biçimsiz görünür. O, gözəli ruhi durğunluqdan, ruhi sükutdan uzaq olmağa çağırır. Ona müraciət edərək yazır:
...Sevmək, sevilmək, eşq, vəfa, xəndə ya fəğan; Bunlar da göstərişmidir, ey ruhi-sərədar!? Aldanmamaq, bu səncə bu gün iştə son məraq... Guya sərabi-müğbil imiş həp yaqın, uzaq;
Lirik qəhrəman gözəli zümreyi-bəşərə aldanmaqdan, çırpınmaqdan, daima xəyal içində yaşamaqdan qurtulmağa; canlı həyata qayıtmağa, şübhədən, sükutdan uzaqlaşmağa; bədbin olmamağa, həyatdan zövq və səfa bulmağa, daima məhəbbətə qoşmağa, nifrətdən həzər etməyə dəvət edir və deyir: “Sev, ağla, inlə! Bəlkə bulursun bir az şəfa, // Çırpın xəyalü hiss ilə həp məstü biqərar.” Gözəlin durğun ruhu, açılmayan qaş-qabağı, könlü şairə də təsir edir. O, bəzən bu halı, kədəri, düşüncəni, qırıqlığı bir səfa sayır. Bir nazlı çöhrənin, şairanə mənzərənin, “bir qanlı hərbgah”ın, “dərin bir ah”ın təsiri altında bu fikrə gəlir:
Hər levhə bir həqiqəti söylər təranədir, Hər kölgə hissi oqşayacaq bir bəhanədir. Dünya nədir? O iştə fərəhnakü minəksir, Bir aşiyani-zevqü səfa, bir xarabəzar...
*
212 Əsrin şairi IX Düşündürücü misralardır! Dünyada hər mənzərəni, hər lövhəni həqiqəti söyləyən bir təranə, hər kölgəni hissi oxşayacaq bir bəhanə hesab edən şair, onu fərəhnakü minəksir – fərəhli və şad, qəmli və tutqun, qırıq və sınıq bir aləmə bənzədir. Şairin nəzərində dünya bir tanışlıq, dostluq zövqü səfası və xaraba- zardır. Şeirdə izlənilən fikir bədii olduğu qədər də fəlsəfidir!... Quranda Allah dünyanı bir oyun-oyuncaq hesab edir. *
iradəsi heç nəyi dəyişməyə qadir deyildir. Cavidin dünya haqqında fikirləri özünəməxsus və maraqlıdır.
Bu, gerçəkdən belədir: Bəzən əsla umulmayan bir yerdən insan nə qədər bəxtiyar olur. Lirik qəhrəman da beləcə. O, yas içində inlərkən, yaralanmış ruhu gülərkən iki parlayan sevda – biri nevrestə və nevdəmidə çiçək, görünməmiş və eşidilməmiş bir mələk onun həmşireyi-lətafəti olur.
Birinin çöhreyi-dilbaşubi (birinin könülbulandıran, xoş olmayan çöhrəsi) Ləbi-gülguni, çeşmi-məxmuri; (Ləbi al, qızılgül rəngli, gözü məst, xumarlanmış) Zülfi-şəbrəngi, rəngi-məhcubi, (Saçı gecə rəngində, qara, sifətinin rəngi örtülü;
utancaq) Ğərq edər nura qəlbi-rəncuri; (Xəstə, incik qəlbi nura qərq edər) Şərqə məxsus o bir gözəl huri...
Oğul istəyirəm ki, şairin “İki həmşireyi-lətafətvan” (İki lətiflik, gözəllik, incəlik həmşirəsi – dostu, yoldaşı, sirdaşı) şeirindəki dərin mənanı açsın! Cavidin bir çox şeirləri kimi, bu
* “Dünya h əyatı oyun və əyləncədən başqa bir şey deyildir...” (Qurani-kərim, “Əl-əmam” surəsi, ayə 32.) 213 İsgəndər Atilla şeirinin də mənası şairin bətnindədir. Şairdəki bədii, fəlsəfi və elmi təfəkkürə qibtə etməmək olmur! Şeirdəki qafiyələnməyə, ritmə, bədii təzada diqqət edin. Yalnız son dərəcə istedadlı, təpədən dırnağadək şair olan kəs bu cür şeirlər yaza bilərdi, ərəb və fars sözlərindən yerli-yerində istifadə edə bilərdi. İki gözəl və incə, lətif və xoş həmşirəni müqayisə edən şair, onların hansının daha cazibədar və gözəl olmasını təsvir etməkdə aciz qalır.
Bəncə təsviri-halı digərinin. O, bir ülvi xəyala bənzətilir Ki, edər hər baqışda şair için Pürməali nəşidələr təlqin. Söylüyor iştə hər bir əzasi Ki, bənim əsrin ən gözəl Venüsi. (“İki həmşireyi-lətafətvan” * ) 12 Şair iki gözəl, lətif həmşirəni müqayisə edir. Təəssüflə qeyd edir ki, birinin halını təsvir etməkdə qələmi acizdir, qeyri-qabildir. Çünki o, ülvi bir xəyala bənzəyir ki, hər baxışı ilə şairə pürməali nəşidələr (dolğun, ahəngdar misralar, beytlər) təlqin edir. Ulu Tanrı! Nə qədər ilahi, bitkin, mükəmməl və şairanə duyğular, misralar?! Şair ərəb, fars və türk qarışıq sözləri sanki bir inci kimi sapa düzür. Sözlər onun bədii təfəkküründən sanki şəffaf bir bulaq kimi süzülüb gəlir. Nadir, misli-bərabəri olmayan bir şeirə çevrilir. Şair o səmavi nigaha qarşı uzun sürən bir heyrət duyur. Onun o sevimli, dilara mənzərədən ruhuna başqa bir etila gəlir. O gözəl çöhrələr gülümsərkən, ətrafa nuri-sürur (sevinc, şadlıq nuru) saçarkən, elan edir: “Ah, mümkünmü olmamaq məs- hur!?” Yəni o qadın gözəlliyinin, qadın lətafətinin sehrinə
*
Şeir 19 oktyabr 1915-ci ildə Müsavat Partiyasının orqanı olan “Açıq söz” q əzetində çap edilmişdir. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|