Ишлаб чикариш дастури

Tajriba mashg’uloti 15
Detallarga ishlov berishda aniqlikni aniqlash

Mashina va mexanizmlami loyihalashada kinematik, mustahkamlik, bikrlik, yemirilishga chidamlik hisoblari bilan bir qatorda aniqlik hisoblari ham bajariladi. Aniqlik - bu har qanday mashina va asbobning asosiy ko‘rsatkichlaridan biri. Absolyut aniq Detaining teyyorlash mumkin emas, chunki uni tayyorlash jarayonida turli xatoliklar tug‘iladi. Shuning uchun ham mexanik ishlov berishda turli aniqliklarga erishiladi.
Mexanik ishlov berish natijasida hosil bo‘lgan Detalningng aniqligi qator omillarga bogTiq bo‘ladi va quyidagilar bilan ifodalanadi: a) Detalningng yoki uning alohida konstruktiv elementlarining to‘g‘ri geometrik shakldan og‘ishi; b) Detalningnng haqiqiy o‘lchamlarini uning nominal oTchamlaridan og‘ishi; v) Detalningng yuzalarini, o‘qlarini o‘zaro aniq joylashishdan og‘ishi (masalan: o‘zaro paralellikdar og‘ish, o‘zaro perpendikulyarlikdan og‘ish va shu kabilar).
Mexanik ishlov berishning tannarhi va mexnat sarfi talab etilayotgan detal aniqligiga bog‘liq boTadi. Detalningng aniqligi qancha yuqori bo‘Isa uning tannarhi ham shuncha yuqor boTadi.
Detallaming xizmat vazifasiga qarab 19 ta aniqlik kvaliteli belgilangan bo Tib IT 01 dan IT 17 gacha. Aniqlik kvaiitetinmg tartib raqami ortishi bilan uning qo‘yim maydoni ortib boradi. IT 01,0,1 tekis paralel yakuniy oTchov vositalari uchun kvaliiei aniqligi, IT 2,3,4 chegaraviy kalibrlar va alohida aniq'Ikka tga boTgan mahsulotlar uchun kvalitet aniqligi, IT 5 da л IT 12 gacha yig‘ish jarayonida boshqa detal yuzasi bilan tu^ashuvchi detallar oichamlari uchun va nihoyat IT 13 dan IT 17 gacha esa past aniqlikdagi о ;lchamlar uchun. Yalpi va ko‘p seriyali ishlab chiqarish sharoitida detallarning aniqligi asosan dastgohlami kerakli oMchamga sozlash natijasida erishiladi. Kichik seriyali va donali ishlab chiqarish sharoitida esa qo‘shimcha yakunlovchi amallar qoilash hamda yuqori malakali ishchi kuchidan foydalanish hisobiga ta’minlanadi. Ishlab chiqarish sharoitida Detalningng aniqligi qator omillarga bog‘liq bo‘lganligi uchun ulaming olib bo‘lishi mumkin bo‘lgan aniqlik bo‘yicha emas, balki iqtisodiy aniqlik bo‘yicha tayyorlanadi.
Iqtisodiy aniqlik deganda mexanik ishlov berishni minimal tannarhi bo'yicha normal ishlab chiqarish sharoitida, texnologik soz dastgoh va kesuvchi asboblar hamda moslamalardan foydalanib normal vaqt sarfi asosida, ish turiga qarab normal
malakali ishchi kuchidan foydalanib olinadigan detallar aniqligi tushuniladi.
Olib bo‘lishi mumkin bo‘lgan aniqlik deganda alohida yaratilgan ishlab chiqarish sharoitida, yuqori malakali ishchi kuchidan foydalanib, vaqt sarfini hisobga olmay, mexanik ishlov berish tannarhini ortib ketishiga qaramay olinadigan detal aniqligi tushuniladi. Detalningng tayyorlash aniqligiga quyidagi asosiy omillar ta’sir ko‘rsatadi:
1 .Dastgohning noaniqligi.
2.Kesuvchi va yordamchi asboblaming tayyorlash aniqligi.
3.Dastgohni talab etilgan o‘lchamga sozlash va kesuvchi asbobning o‘matish xatoligi.
4. Detaining o‘matish va bazalash xatoligi.
5.Kesish kuchi ta’sirida texnologik ishlov berish tizimining (TIBT) deformatsiyasi.
6.Kesish jarayonida TIBT ning issiqlik ta’sirida deformatsiy alanishi.
7.Ishlov berishdan so‘ng Detaining tekshirish jarayonida uning o'lchamlarini o‘zgarib qolishi holatlari.
8. Mchashdagi xatoliklar.
9.Ish bajaruvchining xatolari.
Ishlov berish aniqligi to‘g‘risidagi ma’lumotlami tahlil qilish uchun ishlov aniqligi koeffitsenti deb nomlangan koeffitseru kiritiladi Bunda, A o‘rt - o‘rtacha aniqlik kvaliteti, boiib quyidagi formula bilan aniqlanadi. Л (nt+2n2+3n3+.......19n,9) ^ o 'r t 19 | Bu yerda, 1-19 - aniqlik kvalitetlari nomerlari; nn n2l, n3, .. П19, ni — 1... 19 aniqlik kvalitetlaridagi yuzalar soni. Normativlarga ko‘ra Kja- 0,3 deb yuritiladi.

TEST SAVOLLARI
I l o v a

1. «Mashinasozlik texnologiyasi» fan sifatida qachon shakllangan?
A. Asrimizni 30-yillarida.
B. 0 ‘tganasrda.
C. Qadimgi davrda.
D. Asrimizning 50-yillarida.
E. XVIII asr boshida.


2. «Mashinasozlik texnologiyasi» fanining asosiy maqsadi nima?
A. Mashina detallari konstruksiyalarini o‘rganish.
B. Mashina detallari uchun materiallami o‘rganish.
C. Mashina detallarini talab etilgan shartlar asosid; tayyorlash va yig‘ish texnologik jarayonlarini loyihalash vt; o'rganish.
D. Detallarga termik ishlov berish jarayonlarini o‘rganish.
E. Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish.


3. Mashinasozlikda ixtisoslashtirish nima?
A. Faqatbirxil detallami ishlab-chiqarish.
B. Boshqa zavodlarda ishlatiladigan detal va yig'ma birikmalami ishlab chiqarish.
C. Boshqa korxonalarda ishlab chiqarilmaydigar. mashinalami ishlab chiqish.
D. Maxsus dastgohlardan foydalanuvchi zavod.
E. Yengil mashinalar tayyorlovchi korxona.


4.Texnologik jarayonlarni differensiatsiya qilish aima?
A. Detallarga universal kesuvchi asboblar bilan ishlov berish.
B. Bitta dastgohda Detalningng bir necha xil yuzalarigs ishlov berish.
C. Detallarga oddiy amallar yordamida dastgohda ishlov berish.
D. Detallarga kam vaqt sarflab ishlov berish.
E. Barcha ко‘rsatib о‘tilgan holatlar.
5. Texnologik jarayonni konsentratsiyalash nima?