Ishlab chiqarishni texnik va texnologik yangilash va iqtisodiyotni diversifikatsiyalashning xorij tajribasi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Uchinchi bob bo’yicha xulosa
Bugungi kunda O’zbekistonda sanoat tarmoqlarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash vazifalarini umumiy ko’rinishda quyidagicha ajratish mumkin: - zamonaviy va ilg’or texnologiyalarni joriy qilish yordamida strategik muhim tarmoqlarning texnik va texnologik qoloqligini minimallashtirish; - uzoq muddatli modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash bo’yicha loyihalarni amalga oshirishga qodir investitsiya muhitini shakllantirish; - tarmoqlar o’rtasida raqobatni kuchaytirishga asos bo’luvchi iqtisodiyotning tashkiliy-funktsional boshqaruv tizimini modernizatsiya qilish; kooperatsiya birjalari va innovatsion yarmarkalarni tashkil etish orqali sanoat tarmoqlarida modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash jarayonlarini yanada jadallashtirish; 35 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009 yil 1 dekabrdagi PQ-1236-son qaroriga 1-ilova “Sanoat kooperatsiyasi asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish dasturini tuzish jarayonida davlat boshqaruvi organlari va loyihalar tashabbuskorlarining o’zaro hamkorlik qilish tartibi to’g’risida” NIZOM. 87 - ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari (ITTKI) va amaliy tadqiqotlarni buyurtma va grant shaklida davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashni takomillashtirish va boshqalar. 88 XULOSA VA TAKLIFLAR Bugungi kunda jahonda davom etayotgan globallashuv jarayoni, rivojlanish darajasidan qat’i nazar, dunyodagi barcha mamlakatlarda o’z ta’sirini ko’rsatmoqda. Davom etayotgan global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz esa ushbu raqobat kurashini yanada keskinlashtirmoqda. Mamlakat iqtisodiyotining barqaror va izchil o’sishiga erishishning asosiy omili uning raqobatdoshligini oshirishdan iborat. Faqat shu yo’lgina mamlakatning Er yuzidagi rivojlangan davlatlar qatoridan munosib o’rin egallashini ta’minlay oladi. Ishlab chiqarishning globallashuvida iqtisodiyot va uning etakchi tarmoqlarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash ushbu tarmoqlarda ishlab chiqarishni diversifikatsiya etishga olib keladi, pirovardida mamlakat, korxona va mahsulotning ichki va tashqi bozordagi raqobatdoshligi, aholining ish bandligi ortadi, uning turmush darajasi yuksaladi hamda mamlakatning barqaror iqtisodiy o’sishi ta’minlanadi. Ushbu mavzuda o’tkazilgan tadqiqotlar natijasida quyidagi xulosalar qilindi: 1. Globallashuv (lotinchi globus – er kurrasi) – bu jahon xo’jaligining butun makonini qamrab oluvchi iqtisodiy munosabatlar yagona tarmog’ining tashkil topishi va rivojlanishidir. 2. Modernizatsiya – ishlab chiqarishning tayyorlanayotgan mahsulotlar (ish va xizmatlar) raqobatdoshligini oshirishga yo’naltirilgan texnologik yangilanish jarayonidir. U korxonalarning texnologik qoloqligini bartaraf etish vositasi bo’lib, mehnat, moddiy va xom ashyo resurslaridan samarali foydalanish darajasiga keskin ta’sir ko’rsatadi. Modernizatsiya, texnik va texnologik yangilash natijalari yuqori texnologik, raqobatdosh ishlab chiqarishning jadal rivojlanish shartini belgilab beradi. 3. Diversifikatsiya – yuqori qo’shilgan qiymat o’sish dinamikasini ta’minlaydigan mahsulot va xizmatlar assortimentining oshish va kengayish jarayonidir. Diversifikatsiya jarayoni iqtisodiyot tarmoqlarida olib borilayotgan modernizatsiya va tarkibiy o’zgarishlar bilan bevosita uyg’unlashgan hodisadir. 89 4. Yangi bilim va texnologiyalarni yaratish va ularadn davlatni ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirish manfaatlari yo’lida foydalanish mamlakatning jahon hamjamiyatidagi o’rni va rolini, milliy xavfsizlikni ta’minlash darajasini belgilab beradi. Rivojlangan davlatlarda YaIM o’sishining 80-95 %i texnika va texnologiyalarga kiritilgan yangi bilimlar hissasiga to’g’ri keladi, ya’ni ushbu mamlakatlarda innovatsion iqtisodiyot rivojlanmoqda. 5. 2015 yilda sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishning umumiy hajmi 8,0 foizga, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmi 2014 yilga nisbatan 7,0 foizga, 2015 yil ko’rsatilgan xizmatlar hajmi 10,8 foizga o’sdi. Ichki talabani rag’batlantirish borasida amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida 2015 yilda chakana tovar aylanmasining 2014 yilga nisbatan 15,0 foizni tashkil etdi. 6. 2015 yilda ana shu maqsadlarga barcha moliyalashtirish manbalari hisobidan 15,8 milliard AQSh dollari miqdorida investitsiyalar jalb etildi va o’zlashtirildi. Bu 2014 yilga nisbatan 9,5 foiz ko’p demakdir. Jami investitsiyalarning 3,3 milliard dollardan ziyodi yoki 21 foizdan ortig’i xorijiy investitsiyalar bo’lib, shuning 73 foizi to’g’ridan-to’g’ri chet el investitsiyalaridir. 7. O’zbekistonda sanoat tarmoqlarini barqaror rivojlantirishda davlatning roli, birinchi navbatda, makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash maqsadida milliy iqtisodiyot tarmoqlarini tartibga solish, sanoat tarmoqlariga ta’sir etuvchi tashqi salbiy omillarni bartaraf etish, eksportni rag’batlantirish, soliqqa tortishda imtiyozlar berish, moliya-kredit mexanizmlarini rivojlantirish masalalaridan iborat. Bu jarayonlar bevosita qonuniy-huquqiy jihatlar va institutsional o’zgarishlarga asoslangan holda davlat tomonidan tartibga solinishi lozim. 8. Bugungi kunda yurtimizda faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarni jadal modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlashni ta’minlash, yuksak texnologiyalar asosida ishlaydigan avtomobilsozlik va gaz-kimyo, elektr texnikasi va to’qimachilik, oziq-ovqat va farmatsevtika, axborot va telekommunikatsiyalar tarmog’i hamda boshqa yo’nalishlardagi yangi va zamonaviy ishlab chiqarish quvvatlarini tashkil etishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini yuritishga ustuvor 90 e’tibor berilmoqda. Eng muhimi, xorijiy va mahalliy sarmoyadorlar uchun qulay, har tomonlama imtiyozli investitsiya muhiti yaratilgan. 9. Hozirgi kunda davlatimiz tomonidan istiqbolli sanoat mahsulotlarining raqobatdoshligini oshirish orqali jahon bozorida yangi segmentlarni kengaytirish va egallab olish masalalari dolzarb bo’lib, bu orqali tashqi iqtisodiy faoliyatni jadallashtirish, jahon mehnat taqsimotida o’z o’rnini egallash masalalari hal etilishi rejalashtirilmoqda. Chunki mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya qilish va yangilash, zamonaviy innovatsiyalarga asoslangan yuksak samarali texnologiyalarni joriy etish orqali jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvini ta’minlash mumkin. 10. Korporativ integratsiyalashuv, avvalambor, ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish, mahsulotni taqsimlash va sotish hamda shu orqali foydaning oshishini, investitsiyalardan olinadigan samarani ta’minlash va kompaniyalar raqobat mavqeini kuchaytirish zarurati bilan bog’liq bo’lib, O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining nisbatan barqarorlashuvi sharoitida korporativ birlashmalar rivojlanishini ta’minlash vazifasi dolzarb masalaga aylandi, hamda bu masalaning echimi esa, korporatsiya ishlab chiqarishini boshqarish va uni takomillashtirish darajasi bilan belgilanadi. Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|