Islom dinininng Movarounnahrga kirib kelishi Reja: Islom dini kirib kelguniga qadar O’rta Osiyodagi vaziyat

Milliy manfaatlar va mahalliy ulamolar. Islom madaniyati alohida olingan muayyan jamiyatlarda rivojlandi va buning natijasida ma’lum mintaqaviy shakllarga ega bo’ldi. Konkret islom faqat mintaqaviy shakllardan tashkil topgan. Mintaqaviy islom asosida milliy madaniyat, mafkura va manfaatlar yotadi. Uzoq asrlar rivojlanish natijasida O’rta Osiyoda ham islom dini milliy madaniyat bilan chambarchas bog’lanib ketdi. Natijada O’rta Osiyo sivilizatsiyasi doirasida islomning to’la qonli, o’z-o’ziga yetarli, har taraflama boy shakli vujudga keldi. Unda umumislomiy unsurlar bilan birgalikda regional milliy xususiyatlar ham mavjuddir. Asrlar osha mazkur nazariy va amaliy bilimlar xazinasi saqlovchisi va uni o’zgargan davrga moslab turuvchi – yuksak darajada tayyorgarlik ko’rgan mahalliy ulamolar bo’lib kelgan. Bu ulamolar muhiti – mintaqaviy islomning muhim tashkil etuvchi qismidir. Keyingi ikki asr davomida bu muhitning surunkali zaiflashib borishii oqibatida mintaqamizga islom dunyosining boshqa qismlaridan begona milliy manfaatlar vakillari, ifodachilari bo’lgan yot ulamolarning kirib kelib, faoliyatlarini boshlab yuborishiga sabab bo’ldi. Milliy tiklanish, rivojlanish shartlari diniy hayotda normal holatni shakllantirishni talab etadi.

O’tilgan mavzu bo’yicha savollar:

1. 
   O’rta Osiyo xalqlari diniy tajribasi tarixi qaysi davrdan boshlanadi?
   
2. 
   Islomlashuv jarayonida milliy madaniy qadriyatlar ahamiyati qanday?
   
3. 
   O’rta Osiyolik qanday olimlarni bilasiz?
   
4. 
   Islom ta’limotini rivojlantirishda o’rta osiyolik ulamolarning roli qanday?
   
5. 
   Yevropa madaniyati kirib kelishi bilan diniy hayotda qanday o’zgarishlar yuz berdi?
   
6. 
   Diniy ekstremizmga qarshi kurashda nimalarning ahamiyati bor?
   

Adabiyotlar:

1. 
   Karomatov Q. Qur’on va o’zbek adabiyoti. T.: FAN, 1993.
   
2. 
   Xayrullaev M.M. Uyg’onish davri va Sharq mutafakkirlari. T.: FAN, 1971.
   
3. 
   Bosworth C.E. The New Islamic Dynasties. A chronological and genealogical manual. Edinburgh: University Press, 1996.
   
4. 
   Bibliography of Islamic Central Asia. Compiled and edited by Yuri Bregel. Parts I-III. Bloomington: Indiana University, 1995.
   
5. 
   DeWeese D. Islamisation and Native Religion in the Golden Horde. Baba Tukles and the Conversion to Islam in Historical and Epical Tradition. Pennsylvania: Pennsylvania State University Press, 1994.
   
6. 
   Kavakc?, Yusuf Ziya. XI ve XII. As?rlarda Karahanl?lar Devrinde Mavara’ al-Nahr Islam Hukukcular?. Ankara, 1976.
   
7. 
   Kurt H. Orta Asya’n?n Islamlashma Sureci (Buhara ornegi). Ankara. 1998 (Fecr Yay?nlar?, 58).
   
8. 
   Madelung W. The Spread of Maturidism and the Turks // Actas IV Congresso de Estudos Arabes e Islamicos. Coimbra-Lisboa 1 a 8 de Setembro de 1968. Leiden: E.J.Brill. 1971, B. 109-168.
   
9. 
   Madelung W. The Early Murji’a in Khurasan and Transoxania and the Spread of Hanafism // Der Islam, LIX (1982), B. 32-39.
   
10. 
    Paul J. Doctrine and Organisation: The Khwajagan / Naqshbandiya in the First Generation after Baha’uddin // ANOR. No. 1. Halle-Berlin, 1998.
    
11. 
    Subtelny, Maria Eva and Khalidov, Anas B. The Curriculum of Islamic Higher Learning in Timurid Iran in Light of the Sunni Revival under Shah-Rukh // Journal of the American Oriental Society, 115 (1995), B. 210-236.
    
12. 
    Babadjanov B.M. Politicheskaya deyatelnost shayxov Nakshbandiya v Maverannaxre (1 pol. XVI v.). Dissertatsiya na soiskanie uchenoy stepeni kandidata istoricheskix nauk. T., 1996.
    
13. 
    Bolshakov O.G. Gorod v kontse VIII-nachale XIII v. // Belenitskiy A.M., Bentovich I.B, Bolshakov O.G. Srednevekovыy gorod Sredney Azii. Leningrad, 1973, B. 132-352.
    
14. 
    Ibragimov N. Ibn Battuta i yego puteshestviya po Sredney Azii. M., 1988.
    
15. 
    Islam na territorii bыvshey Rossiyskoy imperii. Entsiklopedicheskiy slovar. Pod redaktsiey S.M.Prozorova. Vыpuski 1-3. M., 1998-2001.
    
16. 
    Kamaliddinov SH.S. «Kitab al-ansab» Abu Sa’d Abdalkarima ibn Muxammada as-Sam’ani kak istochnik po istorii i istorii kulturы Sredney Azii. Tashkent: FAN, 1993.
    
17. 
    Kochnev B.D. Musulmanskiy chekan Sredney Azii // Islam na territorii bыvshey Rossiyskoy imperii. Vipusk 3 (2001), B. 69-71.
    
18. 
    Radtke, Bernd. Teologi i mistiki v Xurasane i Transoksanii // Sufizm v Tsentralnoy Azii (zarubejnыe issledovaniya). Sbornik statey pamyati Frittsa Mayera (1912-1998). Sostavitel i otvetstvennыy redaktor A.A.Xismatulin. Sankt-Peterburg, 2001, B. 40-76.
    

Aim.uz