Ismailova T. S., Haydarov B

5 - Mavzu. Boshqaruv qarorlari.

5.1. Boshqaruv qarorlarining mohiyati va ularga qo’yiladigan talablar.
5.2. Boshqaruv qarorlari tasnifi.
5.3. Boshqaruv faoliyatiga oid qarorlarni qabul qilish.
5.4. Qabul qilingan qarorlarni amalga oshirish jarayonini tashkillashtirish.
5.5. Qabul qilingan qarorlarning ijro etishini nazorat qilish.
Qo’llaniladigan pedogogik texnologiyalar: “Interaktiv”, “Insert” usullari.

5.1. Boshqaruv qarorlarining mohiyati va ularga qo’yiladigan talablar

Qaror — bu bajarilishi lozim bo’lgan ishning aniq bir yo’lini tanlab olishdir. Boshqacha qilib aytganda, qaror — bu u yoki bu yo’lni tanlab olishda bir to’xtamga yoki muayyan bir fikrga kelishdir. Bunday qarorlarni har birimiz bir kunda o’nlab-yuzlab, bir umr davomida esa ming-minglab qabul qilamiz.

Qaror qabul qilish zaruriyati mavjud holatning bo’lishi lo­zim bo’lgan holat bilan mos tushmasligi natijasida yuzaga keladi. Masalan, davlat tomonidan qat’iy belgilab qo’yilgan narx bozor iqtisodiyoti sharoitida o’z funksiyasini bajara olmaydi. Shu sababli narxlarni erkinlashtirish to’g’risida qaror qabul qilinadi.
Qaror qabul qilish imkoniyatining muqobil yo’llari bo’lganda vujudga keladi va rahbar ulardan birini, eng maqbulini tanlaydi. Qarorning eng samarali variantini topish uchun rahbar "yetti o’lchab bir kes" maqoliga rioya qilishi darkor.
Qabul qilingan qaror reja, topshiriq, buyruq farmon va farmoyishlar orqali yuridik kuchga kiritiladi va amalga oshiriladi. Shu nuqtai nazardan qarorni boshqaruv binosining poydevori deyishi mumkin.
Qaror qabul qilish menejerning fikri-zikrini doim band qilib turadigan tashvishdir. Menejer juda xilma-xil masalalar yuzasidan — ishlab chiqarish va kadrlarga oid, tashkiliy va xo’jalik masalalari yuzasidan qarorlar qabul qiladi. Menejer qarorni yakka boshchilik asosida, yordamchilarni va jamoatchilikni jalb qilib qabul qilishi mumkin. Boshqaruvga oid har qanday qaror samarali bo’lsagina, u maqsadga muvofiq deb hisoblanadi.
Shunday qilib, qaror qabul qilish — bu tashkilot rahbarining tashkilot oldidagi maqsadga erishish uchun o’z vakolati va omilkorligi doirasida qarorning mavjud variantlaridan eng maqbulini tanlash jarayonidir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida rahbar qabul qiladigan qarorning ahamiyati ortib boradi. Iqtisodchilarning fikricha, sex (bo’lim)ning boshlig’i qabul qiladigan bitta qaror shu sex (bo’lim)ning besh-olti oylik ishiga ta’sir qilar ekan. Qabul qilinadigan qarorning oqilligi bir necha omillarga bog’liq. Ulardan asosiylari quyidagilardir:
- qaror qabul qilish jarayonida axborotning to’laligi va sifati;
- qaror qabul qiluvchi rahbarning shaxsiy sifati;
- qaror qabul qilishda tashkiliy masalalarning oqilona yechilish darajasi (masalan, qaror qabul qilishda mutaxassislarni jalb etish, qaror qabul qilish tizimining takomillik darajasi, qarorni ijrochilarga yetkazish, nazorat qilish va bajarilish darajasi va hakozo).
To’g’ri qarorni to’g’ri tanlashda muayyan tamoyillarga tayanish va qarorga bo’lgan talablarni hisobga olish, qabul qilinadigan qaror maqsadini xo’jalik maqsadiga muvofiqlashtirish, mehnat jamoasi manfaatlarining jamiyat manfaatlariga muvofiqligini aniqlash, mehnat va moddiy resurslardan tejamli foydalanish, texnikaviy, iqtisodiy va sotsial rivojlanish tendensiyalarini hisobga olish zarur. Qayd qilinganlarni umumlashtirib aytganda, boshqaruv qaror­lari quyidagi talablarga javob berishi kerak.