64
M
ü asir Az
ə rbaycan dilinin
ü slublar
ı Üslub eynilə insandır. J. Büffon N
itq dildən ünsiyyət məqsədi ilə istifadə olunması
prosesidir. Bu proses çox müxtəlif məqamlarda ayrı-ayrı fərdlər
arasında, kollektiv daxilində baĢ verən prosesdir. Ġctimai həyatın
saysız sferalarında, sosial qruplar və əmək kollektivləri
arasındakı ünsiyyət birbaĢa üslubiyyat tədqiqatlarına daxildir.
Çünki üslub yalnız dildən istifadə olunduqda yaranır. Nitq
fəaliyyət növü olduğundan üslubiyyat də funksionaldır. Üslubi
ixtisaslaĢma, qeyd etdiyimiz kimi, fəaliyyət sferasının təsiri
altında baĢ verir. Bir növ, tipik məqamlarda insan tipik dil
vahidlərindən istifadə etməklə tipik nitq aktı qurur. Bu incəliyi
hələ ötən əsrin əvvəllərində fransız tədqiqatçısı MiĢel Breal belə
vurğulamıĢdır:
«… Hərbiçinin, rahibin, kəndlinin fəaliyyət formaları fərqlidir. Onların hamısı anadangəlmə eyni bir dildə danışsalar da, sözlərinin çalarlıqları bir-birinə bənzəmir» .
Azərbaycan Respublikası Prezidenti Ġlham Əliyevin 02
sentyabr 2020-
ci il tarixində Yunanıstanın ölkəmizdə yeni təyin
olunmuĢ səfirinin etimadnaməsinin qəbulu istifadə olunmasına
qadağa qoyulmadığından nitqdə, nisbi mənada, sərbəstlik
duyuruq.
Dilin və nitqin funksiyaları bir-biri ilə qarĢılıqlı münasibətdə
olduğu kimi, funksional üslublar da daimi inteqrasiyada olur və
bütün fəaliyyət sferalarına xidmət edir. Funksional-üslubi və
emosional-
ekspressiv çalarlıq bütün dil vahidlərinə Ģamil oluna
bilməz. Dildə elə sözlər vardır ki, xüsusi halda heç bir ictimai
fəaliyyət sferası ilə bağlı deyildir. Bunlar neytral sözlərdir. Bu
sözlər öz leksik mənasından baĢqa əlavə heç bir keyfiyyətə
malik deyildir. Qeyd edək ki, rəsmi-əməli funksional üslubun
diplomatiya yarımüslubu üçün bu tipli vahidlər daha sərfəli və
iĢləkdir. Bu da bütövlükdə həmin üslubun özünəməxsusluğuna
65
dəlalət edir. Elmi ədəbiyyatda funksional üslubların sayının beĢ
olduğu göstərilir. ġifahi nitq üslubları isə saysızdır.
XVIII əsrdə yaĢamıĢ fransız təbiətĢünası
