İsmayil haciyey naxçivan muxtar respublikasinin iCTİm ai-Sİy ast HƏyati, sosial-iQTİsadi VƏ

ratı, laboratoriya abtləri verilmişdir.
Respublika Prezidenti İlham Əliyevin himayosi  ib  Naxçıvan 
Diaqnostika-Müalicə Mərkozinin tikintisi sohiyyoyə göstərilən qay - 
ğmın  nəticəsidir.  Naxçıvan  M uxtar Respublikasmm  səhiyyə  siste- 
mində bir sıra struktur dəyişiklikbri  aparılmış,  O rdubad şəhərində 
uşaq xəstəxanası, təcili tibbi yardım yarımstansiyası ləğv edilmiş və 
Mərkəzi Rayon Xəstəxanasmm tərkibində şöbələr yaradılmışdır.
2006-cı  ildə  səhiyyə müəssisələrinin  əsaslı  təmiri  və  tikintisi 
davam etdirilmiş, bir müalicə və diaqnostika mərkəzi, bir xəstəxana, 
kəndlərdə 11 həkim ambulatoriyası, 2 feldşer-mama məntəqəsi tikil- 
miş, 2 xəstəxana əsaslı şəkildə yenidən qurulmuşdur [24, s. 41]. Am- 
bulatoriya,  hemodializ  aparatı,  “D opler”  aparatı  və  başqa 
avadanlıqlar  alm araq  səhiyyə  müəssisələrinə  verilmişdir.  Onlarla 
kənddə  (Tənənəm,  Xincab,  Bənəniyar,  Qaraqala,  M ahm udoba  və 
b.)  feldşer-mama  məntəqəsi  yaradılmış,  avadanlıqlarla təchiz edil- 
mişdir.
M uxtar respublika ərazisində qızılca və məxmərəyə qarşı Milli 
İmmunlaşdırma kampaniyası keçirilmişdir. 7-23 yaş arasmda 94457 
nəfərdə peyvənd aparılmışdır.  İmmunlaşdırmamn əhəmiyyətini nə- 
zərə alaraq 20499 nəfər əlavə olaraq peyvəndə cəlb edilmişdir.
Naxçıvaıı  M uxtar  Respublikası  rəhbərliyinin  səhiyyənin  in- 
kişafma göstərdiyi qayğı təkcə yeni tibb ocaqlarmm istifadyə veril- 
məsi,  onlarm  maddi-texniki  bazasmm  möhkəmləndirilməsi  ib  
məhdudlaşmamışdır.  Bu  sahədə  dövlət  siyasətinin  mühüm  bir isti- 
qaməti də yüksək ixtisaslı həkim briqadalanmn muxtar respublikaya 
gətirilməsi  və xüsusilə  aztəminatlı  ailələrdən  olan  xəstəbrin  dövlət 
vəsaitı hesabma müayinəsinin və cərrahiyyə əməliyyatlarınm təşki- 
lidir.  Bunun üçün muxtar respublikada hər cür şərait yaradılmış, ən 
müasir cihaz  və  avadanlıqlarla  təchiz  edilmiş  Müalicə  və  Diaqno- 
stika  Mərkəzi  istifadəyə  verilmişdir.  Türkiyə Respublikasmdan  və 
Bakı şəhərindən Mərkəzi Neftçilər xəstəxanasımn həkim və orta tibb 
işçiləri Naxçıvana gəlir,  xəstəbrin müayinə və müalicəsində  iştirak 
edirlər.  Naxçıvana  gələn  oftalmoloqlar,  kardioloqlar,  cərrahlar, 
plastik və laparoskopik cərrahlar 1045 nəfərdə göz,  140 nəfərdə açıq 
ürək əməliyyatı, 21  laparoskopik cərrahi müdaxilə, 466 nəfərdə ko- 
ronarangioqrafıya əməliyyatı, anadangəlmə və qazanılma qüsurları
174

---

olan 64 nəfərdə plastik əməliyyatlar aparmışlar [11,  s.  155]
M uxtar  respublika  rəhbərliyinin  səhiyyə  sahəsinə göstərdiyi 
qayğı 2009-2010-cu illərdə davam etmişdir. Bunun nəticəsidir ki, bu 
dövrdə  m uxtar  respublikada  Doğum  Mərkəzi,  Onkoloji  Mərkəz, 
Psixi Xəstəliklər Dispanseri tikilib istifadəyə verilmişdir.  Bu səhiyyə 
müəssisələri içərisində öz möhtəşəmliyi və gözəlliyi ilə Naxçıvan şə- 
hərınin gözəlliyinə gözəllik qatan Doğum Mərkəzinin binasıdır. Ölkə 
başçısı  Ilham   Əliyev  binanın  açılış  mərasimində  iştirak  etmişdir. 
Doğum Mərkəzindəki şöbələr, kabinələr, kabinetlər, əməliyyat otaq- 
ları  dünya  standartları  səviyyəsində  qurulmuşdur.  Son  15  ildə  173 
səhiyyə obyektinin istifadyə verilməsi  [11,  s.  155] səhiyyənin inkişaf 
səviyyəsi haqqm da hər şeyi deyir.
Ümumiyyətlə, Naxçıvan M uxtar Respublikasınm sosial-iqti- 
sadi inkişafmda mühüm rol oynayan, insanlarm sağlamlığı keşiyində 
duran  səhiyyə müəssisələri inkişaf səviyyələri  və fəaliyyətləri ilə in- 
sanlara sevinc bəxş edir.
3.4. Mədəni-maarif müəssisələrinin inkişafı
Qədim  tarixə,  zəngin  mədəniyyətə malik  Naxçıvan  M uxtar 
Respublikası  sürətlə  inkişaf edir.  İnkişaf səviyyəsinə  görə  muxtar 
respublikanm heç bir dövrünü  1995-2010-cu illərlə müqayisə etmək 
olmaz. Bu, mədəni-maarif müəssisələrinin inkişafma da aiddir. Mux- 
tar respublika rəhbərliyinin apardığı məqsədyönlü işin nəticəsidir ki, 
bu  tərəqqi  mədəniyyətin  inkişafm da  da  özünü  göstərməkdədir. 
M uxtar respublikada mədəni-maarif müəssisələrinin geniş  şəbəkəsi 
yaradılmışdır.  Naxçıvan  M uxtar  Respublikasm m  mədəni-maarif 
müəssisələri,  tarix  və  mədəniyyət  abidələri  heç  vaxt  indiki  qayğmı 
görməmiş  və bu səviyyədə qorunmamışdır.  Tarixi mədəni irsin qo- 
runması  və  təbliği,  mədəni  potensialm  daha  da  inkişaf etdirilməsi 
son  illər  ərzində  diqqət  mərkəzində  saxlamlmış,  mədəniyyət  ob - 
yektlərinin  inşası  və yenidən  qurulması  davamlı  xarakter  almışdır. 
Ümummilli liderimiz xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə möhtəşəm 
abidələr ucaldılmışdır.  M uxtar respublikanm şəhər və rayonlarmda 
yeni parklar,  bulaq-abidə kompleksləri,  mədəniyyət evləri,  klub  və 
kitabxanalar,  şəhidlərin  xatirələrinə  ucaldılmış  abidələr  istifadəyə
175

---

verilmişdir.
1995-2010-cu  ilbrdə  272  mədəniyyət  obyekti  tikilmiş  və ya 
əsaslı  təmir  olunm uşdur  [11,  s.  158].  Bu  illər  ərzində  mədəniyyət 
müəssisələrinin  şəbəkəsinin  genişləndirilməsi  ilə  bağlı  m ühüm  ad- 
dımlar atılmışdır.  Belə ki,  1997-2002-ci illər ərzində m uxtar respub- 
likada 8 muzey yaradılmış, muzeylərin sayı  13-dən 21-ə çatdırılmış, 
maddi-mədəniyyət nümunələrinin sayı 80 mindən 107 minə qaldırıl- 
mışdır.  Naxçıvan  şəhərində  Heydər  Əliyev  Muzeyi,  Heydər  Əliyev 
Sarayı,  Xatirə  Muzeyi,  Xalça  Muzeyi,  Açıq  Səma Altm da  Muzey, 
Naxçıvan D övbt Tarix Muzeyi, C.Məmmədquluzadə adma Naxçı- 
van M uxtar Respublikası Ədəbiyyat Muzeyi, Hüseyn Cavidin, Cəlil 
Məmmədquluzadənin, Cəmşid Naxçıvanskinin, Məmməd Səid Or- 
dubadinin,  Yusif Məmmədəliyevin  ev muzeyləri,  Bəhruz  Kəngərli 
Muzeyi, Babək və Sədərək rayonlarmda tarix-diyarşünaslıq muzey- 
ləri yaradılmış, yaxud yenidən qurulmuşdur.
Muzeylər üçün yeni binalarm ayrılması, təmiri və yenidən qu- 
rulması sonrakı illərdə də davam etdirilmişdir.  Muzeylər tarixi keç- 
mişimizi gələcəyə aparan əsas vasitədir. Bu vasitə hər cür qorunmalı 
və inkişaf etdirilməlidir. Naxçıvan M uxtar Respublikası Ali Məclisi 
Sədrinin 11  iyul 2002-ci il tarixli Sərəncamı ilə Əcəmi seyrəngahmda 
Açıq  Səma Altında muzey yaradıldı.  Əsas  məqsəd isə qədim tarixə 
malik olan diyarımızm daş kitabələri, qoç fıqurları, qəbirüstü daşları 
mühatızə və nümayiş etdirmək, mədəniyyət nümunənələri vasitəsilə 
tariximizin  qədimliyini  göstərməkdir.  Muzey  80  eksponatla  fəaliy- 
yətə başlasa da,  bu gün onlarm sayı 300-dən çoxdur.
Azərbaycan  Respublikasmm  Prezidenti  İlham   Əliyevin 
“Azərbaycanda muzey işinin yaxşılaşdırılması haqqm da” 2007-ci il 
6 mart  tarixli  Sərəncamı  ölkəmizdə  bu sahənin inkişafına əlavə  sti- 
mul vermişdir.  M uxtar respublikada muzeylərin şəbəkəsinin geniş- 
ləndirilməsi,  maddi-texniki  bazasınm  möhkəmləndirilməsi  və  iş 
şəraitinin  yaxşılaşdırılması  istiqamətində  ardıcıl  tədbirlər  həyata 
keçirilmiş, Naxçıvan Dövlət Tarix muzeyi, Ordubad, Kəngərli, Şah- 
buz  və  Heydərabad  qəsəbəsindəki  tarix-diyarşünaslıq  muzeyləri, 
Naxçıvan  M uxtar  Respublika  Ədəbiyyat  muzeyi  yeni  binalara 
köçürülmüş,  bir sıra muzeylər əsaslı təmir olunmuş, ekspozisiyaları 
yenidən qurulmuşdur.
176

---