Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik

O‘rganganimizdan xulosa chiqaramiz
1. Qanday omillar sabab dehqon xo‘jaliklari paydo bo‘ldi?
2. Agar suv tegirmoni va chig‘ir ixtiro qilinmaganida odamlarning turli tabaqalarga bo‘li-
nishi yuz berarmidi? Fikringizni asoslang.
3. O‘ylab ko‘ring-chi, nega ziroatkor vohalardagi sug‘orma yerlarning asosiy qismi qishloq jamoalari-
ning qaramog‘ida bo‘lgan?
4. Insonlar hayotidagi bu o‘zgarishlar yana qanday kasblarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘lgan, deb o‘y-
laysiz? Fikr bildirishdan avval chokarlar, kadivarlar uchun zarur bo‘lgan buyumlarni ko‘z oldingizga
keltiring.
Dehqon
(qishloq hoki-
mi) – ilk o‘rta asrlarda 
mulkdor tabaqa.
Kashovarz
– ziroatchi 
oddiy qo‘shchilar.
Kadivar
– qishloqning
dehqonlarga qaram 
aholisi.
Chokar
– dehqon 
mulkini qo‘riqlovchi, 
harbiy posbon.
Ijodiy faoliyat
1. Hunarmandchilik, savdo-sotiq va qishloq xo‘jalik ishlarining rivojlanishi insonlar
hayotiga qanday ta’sir ko‘rsatdi?
2. Ekin maydonlarining kengayishi qanday ehtiyojlarga sabab bo‘lishi mumkin? Quyidagi so‘zlardan
foydalanib fikringizni bayon qiling. 
Ziroatkor — hosil yetishtiruvchi, qo‘shchi; mirob; yerga ishlov
berishga mo‘ljallangan mehnat qurollari va b.
3. Siz insonlar hayotining farovonligi uchun nima ixtiro qilgan bo‘lardingiz?
Fikringizni asoslang.

---

Faollashtiruvchi savol va topshiriqlar
1. 
Qadimgi davrlarda Xorazm bilan bog‘liq qanday tarixiy jarayonlarni 
bilasiz?
2. Olim Istaxriyning: «Xorazm Jayhunning butun foydasini ola bilgan mamlakatdir», — de-
gan so‘zlari sizga Gerodotning Nil haqida aytgan qaysi fikrini eslatdi? Nima deb o‘ylaysiz, 
olim bu fikri bilan nima demoqchi?
3 - 4 - m av z u l a r :
IV–VII ASRLARDA XORAZM
Amudaryo Hindiqushning Shimoliy 
yonbag‘irlaridagi muzliklardan boshla
-
nadi. Daryo baland qoyali tog‘lar ora
-
sidan oqib o‘tadi va har kilometrda bir 
necha metrga pasayib boradi. Shu sa
-
babli u juda tez va hayqirib oqib, o‘zi 
bilan juda ko‘p miqdorda minerallarni 
loyqa holda oqizib keladi. Amudaryoga 
Surxon kelib qo‘shilgan joyning quyi
-
dan boshlab, u hech qanday irmoq
-
larsiz jazirama sahrolar ichidan oqa 
boshlaydi va shu yerdan uning hayot-
baxsh faoliyati boshlanib, Xorazm di
-
yorini suv bilan ta’minlaydi.
Xorazm vohasiga Qoraqum 
sahrosi tutashib ketgan. Xiva meridianidan sal sharqroqda 
qum tepaliklar chegarasi shimoliy-g‘arb tomonga buriladi va 
shu yo‘nalishda deyarli Qorako‘l ko‘ligacha borib yetadi. Xo-
razmliklar qadim zamonlardan boshlab bu qumliklardan yo‘llar 
o‘tkazganlar.
Oro
l