|
Жаҳон санъати тарихиjahon sanati tarixiЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
13
o‘ziga xos tomonlarini shakllanishiga asos soldilar. Bu majmualarda Qadimgi
Misr me’morlik an’analarining muhim tomonlari o‘z ifodasini topdi, shu bilan
birga, tantanali va hashamatli bo‘lib borayotgan marosimlar bilan aloqador
bo‘lgan me’morchilikning yangi ko‘rinishlari namoyon bo‘ldi.
Tasviriy san’at.
Qadimgi Misr tasviriy san’ati me’morchilik bilan bog‘liq
holda rivoj topdi.
Dinastiyagacha bo‘lgan davrdan bizgacha ko‘pgina haykaltaroshlik,
rassomlik va amaliy san’at namunalari yetib kelgan. Shular ichida turli diniy-
magik marosimlar o‘tkazishda bo‘yoqlar qorishtirish uchun foydalanilgan yassi,
yupqa, kul rang, yashil, qora tosh-shifer plitalar alohida o‘rin egallaydi.
Rassomlikda yangi mavzular ham keng o‘rinni egallay boshladi. Rassomlar
har bir obraz xatti-harakatini tabiiy va go‘zal bo‘lishiga e’tibor bera boshladilar.
Mayda plastinada janrli kompozitsiyalar yaratish, odamlarni harakatda
ko‘rsatish hollari, oddiy kishilar mehnatini tasvirlash bu davrda keng rivojlandi.
Qadimgi Misr realistik san’atining eng gullagan davri yangi podsholikka
to‘g‘ri keldi. Rassom va haykaltaroshlar zadagonlar hayotiga bag‘ishlangan
serjilo devoriy suratlar, nafis relef va haykaltaroshlik asarlari yaratdilar. Ular
asrlar mobaynida saqlanib kelayotgan kanonlardan chetga chiqib hayotiy
kompozitsiyalar yaratdilar, emotsional tomonlariga e’tibor qaratdilar.
Amaliy dekorativ san’ati borasida ham misrliklar ajoyib namunalar yaratib
qoldirdilar. Ganch va toshlardan yasalgan ajoyib ko‘zalar, inkrustatsiya uslubida
oltin va qimmatbaho toshlardan ishlangan bezak buyumlar, nodir daraxt
yog‘ochidan yasalib, oltin va fil suyagi bilan bezatilgan mebellar qadimgi
podsholik davridayoq yuksaklikka erishdi. o‘rta va yangi podsholik davrida esa
u yanada nafislanib bordi. “Oqib borayotgan qiz” deb nom olgan pardoz
qoshiqchasi shu o‘rinda diqqatga sazovordir.
Eramizning 1000 yillaridan boshlab Misr yerlarining parchalanishi san’at
taraqqiyotini bir muncha susaytirdi. Misr ijtimoiy hayotidagi jonlanish
eramizdan avvalgi VII asrlarda boshlandi. Lekin bu uzoqqa cho‘zilmadi.
Eramizdan avvalgi VI asrlarda eronliklar, so‘ngra er.av. IV asrda Aleksandr
Makedonskiy tomonidan Misr yerlarining bosib olinishi uning o‘ziga xos
san’atida asta-sekin so‘nish va Ellin dunyosi san’ati bilan qo‘shilib ketishiga
sabab bo‘ldi.
Misr san’ati umumjahon san’ati taraqqiyoti jarayonida alohida o‘ziga xos
qaytarilmas o‘rinni egallaydi. Qadimgi Misrning yuksak did va aql zakovat,
bilim bajarilgan nodir san’at namunalari esa insoniyat badiiy maktabining ajoyib
durdonasi hisoblanadi. Bu namunalar o‘zidan keyingi jahon san’ati taraqqiyoti
uchun taqlid maktabini o‘tadi. Gretsiya, Rim xalqlari bu san’atdan bahramand
|
|
|