Жаҳон санъати тарихи
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
14 bo‘lib, uni har tomonlama o‘rgandilar, davrga mos asarlar yaratish imkoniyatiga ega bo‘ldilar. Dajla va Yefrot daryolari vohasida, O‘rta yer dengizi havzasining sharqiy sohillari hamda kichik Osiyoning markaziy tog‘lik rayonlari hududida eramizdan avvalgi Urartu, Bobil kabi davlatlar mavjud bo‘lib, ular jahon san’ati tarixiga o‘z hissalarini qo‘shishgan. Bu davlatlarning so‘nggisi Bobil (Vaviloniya) eramizdan avvalgi 539 yili Eron tomonidan tobe qilib olinadi va shu bilan Old Osiyoning qadimiy tarixi tugallanadi. Old Osiyoning badiiy-tarixiy yodgorliklari Misr san’ati singari keng va rang-barang. Bu yerda hashamatli saroy va ibodatxonalar qurildi. Dumaloq haykaltaroshlik va relefda ajoyib o‘rta dinamik, plastik go‘zal asarlar yaratildi, devoriy suratlar, nozik amaliy-dekorativ buyumlar ishlandi. Lekin bu yodgorliklar bizgacha kam yetib kelgan. Bunga sabab Old Osiyoning asosiy qismini tashqil qilgan Ikki daryo oralig‘i (Messopotamiya) bir-birini almashtirib turgan yangi-yangi davlatlar o‘rtasida mamlakatga hukmronlik qilish uchun doimiy kurash borgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, me’morlik va tasviriy san’atning turlarini rivojlantirish uchun tosh, yog‘och va metallardan yetarli bo‘lmaganidan deyish mumkin. Saqlanib qolgan yodgorliklar, ularning qoldiqlari Old Osiyoda eramizdan avvalgi 4000-3000 yillardayoq bu yerda o‘ziga xos san’at paydo bo‘lganligi va rivojlanganligidan dalolat beradi. Shu yerda yozuv paydo bo‘ldi, me’morchilik turlari yuzaga keldi, hunarmandchilik rivoj topdi. Old Osiyo san’atida ham monumental me’morchilik yetakchi o‘rinni egallagan, san’atning boshqa turlari u bilan bog‘liq holda rivojlangan. Old Osiyoning qadimgi davrga xos bo‘lgan tasviriy san’at xususiyatlari Shumer va Akkad davlatlarida (er.av. 4000 yillik oxiri) ko‘rinadi. Bu yerning haykaltaroshligi va mayda plastikasi misrliklar haykaltaroshligiga nisbatan bir muncha sodda bo‘lsa ham, lekin o‘zining ifodali ishlanganligi bilan esda yaxshi qoladi. Releflarda esa tarixiy voqealar, jang yurishlari ishlangan. Bu yerda dumaloq haykaltaroshlik va gliptika keng tarqalgan. Haykallar ko‘p hollarda yorqin bo‘yoq bilan bo‘yalgan bo‘lib, inkrustatsiya uslubida ishlangan haykallarni eslatadi. Monumental haykaltaroshlik asarlarida har bir tasvirlanuvchining individual xususiyatlarini ochib berishga, ichki dunyosini yaratishga intilish seziladi. Ur shahridagi topilma ayol boshi haykali, Lagash hokimi Gudea haykalida shu xislatlarni sezish mumkin. “Naramsin stellasi” (er.av. 2300 yillar) davrining mashhur asarlaridandir. U podsho Naramsinning tog‘li qabilalar ustidan erishgan qalabasiga bag‘ishlanadi. Bir to‘da jangchilarga bosh bo‘lib ketayotgan Naramsin va jangchilar harakati |