Tayanch tushunchalar.
Peripter
- hamma tomondan ustunlar bilan o‘ralgan aylana yoki
to‘rtburchak shaklidagi antik ibodatxona.
Savollar:
1. Qadimgi Eronning yaqin Sharq xalqlari san’ati va madaniyatidagi o‘rni.
2. Ahmoniylar davri san’atida me’morchilikning tutgan o‘rni.
3. Qo‘yqirilgan qal’a haqida so‘zlang.
ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
22
MAVZU: QADIMGI HINDISTON VA XITOY XALQLARI SAN’ATI.
REJA:
1.
Qadimiy Hindiston san’ati va madaniyatiga xos bo‘lgan
xususiyatlar.
2.
Qadim Xitoy san’ati.
Qadimiy Hindiston san’ati va madaniyatiga xos bo‘lgan xususiyatlar.
Hindistonning shimoliy g‘arbidagi Hind daryosi havzasi Moxenjo-Doro
(Sind viloyati) va Xarappadan topilgan qadimgi shahar qoldiqlari, madaniyat
yodgorliklari eramizdan avvalgi 3-2 minginchi yillardayoq Hind san’ati o‘ziga
xos yorqin va jozibador, fantaziyaga boy san’at bo‘lganligini tasdiqlaydi va
mifologiya asosida qimmatli san’at namunalari yaratilganligini anglash
imkoniyatini beradi.
Eramizgacha bo‘lgan davrdan bir necha asr oldinroq, bu yerda matematika,
tilshunoslik, falsafa, tibbiyot ravnaq topgan, hunarmandchilik rivojlangan,
yozuv paydo bo‘lgan. Me’morchilik, haykaltaroshlik va rassomlik san’ati bir-
biri bilan uyg‘unlashgan holda rivoj topgan. Eramizdan avvalgi bir minginchi
yillarning ikkinchi yarmida bu yerda dastlabki davlat paydo bo‘lgan. Adabiy
manbalarga ko‘ra shu davlatlarda ajoyib, hashamatli yog‘och me’morchiligi
ravnaq topgan. Bu yerda paydo bo‘lgan buddizmning Osiyoga tarqalganligi ham
shundan dalolat beradi.
Hindiston san’ati ham qator bosqichlarni bosib o‘tgan, goh grek san’atining
ta’sirida bo‘lgan. Lekin shunga qaramay uning san’atida o‘ziga xoslik mavjud
bo‘lib, u asosan xalq san’ati, ayniqsa, hunarmandchilik ta’sirida bo‘lgan.
Hindiston Shumer, Akkad va Messopotamiyaning boshqa davlatlari,
shuningdek Misr bilan yaqin aloqada bo‘lgan, ular orasida savdo-sotiq
rivojlangan.
Qadimgi Hindiston san’atining gullagan davri Maurya sulolasi (er.av. 322-
185 yillar) ayniqsa, Ashoka imperatorligi davri (er.av. 272-232 yillar)da sodir
bo‘ldi. Ashoka hukmronlik qilgan davrda buddizm keng yoyildi. Bu din dastlab
Hindistonga, keyinroq Sharqning qator davlatlariga tarqalgan. Buddizmning
tarqalishi u bilan bog‘liq ibodatxonalar qurilishiga, tasviriy san’at
namunalarining paydo bo‘lishiga olib keldi. Buddaga bag‘ishlangan
me’morchilik kompozitsiyalarida Qadimgi Hind me’morchiligidagi mavjud
an’analar, xalq mifologiyalari, Budda hayoti va faoliyati bilan qo‘shilib ketgan
afsonalar o‘z ifodasini topdi.
Buddizmning muhim yodgorliklaridan yana biri ustunlardir. Ular yaxshi
pardozlangan yaxlit toshdan ishlangan bo‘lib, Budda ta’limotini targ‘ib etishda
|