Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
10 Przedmowa * * * Tak zarysowany cel, a także charakter niniejszej pracy wymagały jeszcze jednej poważnej decyzji. Dotyczyła ona kwestii, która została wyrażona już w przytoczonej wypowiedzi Jana Baszkiewicza. Związana jest z tym, co Jerzy Szacki określa jako „dylemat historyka idei”: wybór między kontekstualizmem a prezentyzmem. Bliższa analiza tego zagadnienia ukazuje jednak, że taka alter- natywa nie odpowiada greckiej koncepcji filozofii. Doskonale ujmuje to w przy- taczanej już pracy o presokratykach Dariusz Kubok: „[...] z całą stanowczością trzeba podkreślić tezę, że filozofia (filozofowanie) z natury jest kontekstowa, natomiast przedmiot jej takim nie jest. Przez kontekstowość filozofii należy rozumieć to, że jej »uprawianie« nie jest niezależne od pytań (odpowiedzi) po- stawionych wcześniej. Każdy system filozoficzny ma historycznie wyznaczony horyzont (w sensie kontekstu) problematyki, jaką porusza. Tak jak nie ma w gruncie rzeczy filozofii pozasystemowej, tak samo nie istnieje filozofia poza- kontekstowa. [...] Wraz z poglądami pierwszych filozofów kształtuje się przeko- nanie, że całość rzeczywistości stanowi właściwy przedmiot dociekań. Myśl filozoficzna zatem, dążąc do ogarnięcia ogółu rzeczy i poszukując ich funda- mentalnej zasady, od samego początku świadoma jest bezkontekstowości swoje- go przedmiotu” 3 . Postawione przez autora zadanie wymagało, oczywiście, jeszcze jednego elementu: pewnej zasady porządkującej całość pracy, pewnego leitmotivu. Owym elementem autor uczynił to, co zostało wyrażone tytułem: jedność wielo- ści. Przesłanki po temu były dwojakie. Z jednej strony były to mocno akcento- wane w literaturze poświęconej orfizmowi „powrót Jedności i odzyskanie utra- conej pełni” 4 , czy też nauka „o związku jedności z wielością” 5 . Z drugiej nato- miast — Platońska interpretacja pitagoreizmu, którą wielki Ateńczyk wyraził w następujący sposób w Filebie: „[...] wszystko, co jak się zawsze mówi, istnie- je, składa się z jedności pewnej i z wielości, i ma w sobie przyrodzony pierwia- stek granic i przyrodzenia” 6 . Te dwa sformułowania, te dwie pary zasad, mianowicie: „jedno” i „wiele” (n kaˆ plÁqoj), „granica” i „nieokreśloność” (pšraj kaˆ ¥peiron) 7 , stanowią —————————— 3 D. K u b o k: Problem „apeiron” i „peras”..., s. 9—10. 4 J.-P. V e r n a n t: Mit i religia w Grecji starożytnej. Tłum. K. Ś r o d a. Warszawa 1998, s. 94. 5 A. K r o k i e w i c z: Studia orfickie. W: I d e m: Studia orfickie. Moralność Homera i ety- ka Hezjoda. Warszawa 2000, s. 26. 6 æj ™x ˜nÕj mn kaˆ pollîn Ôntwn tîn ¢eˆ legomšnwn enai, pšraj d kaˆ ¢peir…an ™n aØto‹j sÚm- futon ™cÒntwn. P l a t o n: Fileb, 16 c 9—10. Tłum. W. W i t w i c k i. W: P l a t o n: Dialogi. T. 2. Kęty 1999, s. 585. 7 W dalszej części pracy, ze względu na trudności z przekładem terminów pšraj i ¥peiron, au- tor pojęć tych nie tłumaczy. Przedmowa 11 osnowę całej pracy. Co więcej, problematyka jedności wielości zdaje się funda- mentalną nie tylko dla myślenia orficko-pitagorejskiego czy ogólnie — greckie- go. Wydaje się, że można ją uznać za jedno z zasadniczych zagadnień ludzkiego poznania, zarówno w filozofii, naukach fizykalno-przyrodniczych, jak i naukach społecznych. Autor jest przekonany, że ukazanie odpowiedzi dotyczącej relacji jedno — wiele (w odniesieniu do wielu zagadnień), jakich udzielono na naj- wcześniejszych etapach ludzkiej refleksji, może się okazać niezwykle cenne także obecnie, i to nie tylko ze względu na „kulturę teoretyczną”. Teraz kilka uwag o konstrukcji pracy i pewnych detalach technicznych. Rozprawa podzielona została na cztery części: dwie początkowe poświęcono orfizmowi, dwie końcowe zaś — pitagoreizmowi. Podział na części w ramach orfizmu i pitagoreizmu został przeprowadzony analogicznie: koncepcjom ko- smogeniczno-teogonicznym i zagadnieniu misteriów odpowiadają w pitago- reizmie rozważania ontologiczno-epistemologiczne; z kolei antropogonia i pro- blematyka etyczno-polityczna — filozofii człowieka oraz doktrynie polityczno- -prawnej pitagorejczyków. Trzeba podkreślić zdecydowanie, że podział ten jest, oczywiście, nieco sztuczny, że rozważania te, zarówno w orfizmie, jak i pitago- reizmie, podporządkowane były jednej naczelnej zasadzie. Tego rodzaju praca wymaga jednak pewnej struktury. Autor przyjął więc taką, choć nie oznacza to, iż nie towarzyszyły temu pewne wątpliwości. Dotyczyły one przede wszystkim umiejscowienia rozważań poświęconych człowiekowi, które zwłaszcza w orfi- zmie, tworzą nierozerwalną całość z teogonią. Dlatego warto powtórzyć raz jeszcze: struktura pracy przyjęta przez autora nie odpowiada odrębności po- szczególnych aspektów refleksji zarówno w orfizmie, jak i w pitagoreizmie. Rozprawę wieńczy zakończenie, stanowiące podsumowanie rozważań. I wreszcie ostatnia sprawa. Autor przyjął następujące zasady cytowania: w odniesieniu do tekstów źródłowych, niezależnie od tego, czy dane dzieło jest już dostępne w polskim przekładzie, w przypisie zamieszczona została wersja oryginalna. Jeśli przytaczana w tekście podstawowym polska wersja językowa pochodzi z jakiegoś dostępnego tłumaczenia, odnotowano to w przypisie. Jeżeli tego rodzaju informacji nie ma, oznacza to, że zamieszczony przekład jest tłu- maczeniem autora (autor uważa za konieczne w tym miejscu podkreślić, że świadomie przyjął często dosłowną formę translacji, co z pewnością odbiło się niezbyt korzystnie na literackości, ale uczyniło to przekład wierniejszym orygi- nałowi). Natomiast w przypadku przywoływania literatury sekundarnej autorów obcych podane zostało w przypisie oryginalne brzmienie odpowiedniego ustępu tylko wtedy, gdy zamieszczony w tekście podstawowym przekład pochodzi od autora. Parę słów odnośnie do przywoływanych w oryginale tekstów źródłowych. Cytaty z dzieł Platona podane są za wydaniem J. Burneta (Platonis Opera. Re- censuit J. Burnet. Vol. 1—5. Oxford 1955—1957), z dzieł Arystotelesa — z wy- dania I. Bekkera i H. Bonitza (Aristotelis Opera. Graece-Latinae cum Scholiis. Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|