Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 Przedmowa Recensuit I. Bekker et H. Bonitz. Berlin 1831—1870). Jeśli chodzi natomiast o Stobajosa, wykorzystano wydanie C. Wachsmutha i O. Hensego (Stobajos Joannes: Anthologium. Eds. C. Wachsmuth and O. Hense. Vol. 1—5. Berlin 1884—1912). Informacje o tekstach oryginalnych pozostałych autorów zawarte są bądź wyłącznie w bibliografii (jeśli przywoływane cytaty pochodzą z pol- skich tłumaczeń, w przypisie nie odnotowano źródła tekstu oryginalnego), bądź również w przypisach (jeśli przywoływane jest wyłącznie brzmienie oryginalne albo tłumaczenie pochodzi od autora). * * * W zakończeniu przedmowy chciałbym wyrazić podziękowania osobom, któ- re wspomagały mnie w pracach nad tą publikacją. Lista tych osób, które w różny sposób przyczyniły się do powstania niniejszej pracy, byłaby tak obszerna, że uwzględnienie w tym miejscu ich wszystkich staje się niemożliwe. Wymienię zatem tych, którym w moim przekonaniu winien jestem największą wdzięcz- ność. Przede wszystkim więc ogromne słowa wdzięczności należą się mojej rodzi- nie, szczególnie zaś żonie Małgorzacie, która sobie tylko wiadomym sposobem przetrwała ze mną te kilka lat poświęconych pracy nad niniejszą książką. Winny jestem również gorące podziękowania recenzentom: Pani prof. zw. dr hab. Janinie Gajdzie-Krynickiej i Panu prof. zw. dr. hab. Stanisławowi Filipowi- czowi, za wiele cennych uwag, które zamieścili w swych recenzjach. Podkreślić chciałbym szczególne znaczenie, jakie na ostateczny kształt tej pracy wywarły liczne dyskusje z Panią Profesor Gajdą-Krynicką — czy to na konferencjach, czy w drodze e-mailowej. Ogromna wiedza, cierpliwość i życzliwość, które Pani Profesor w trakcie tych dyskusji mi okazała, przyczyniły się niezwykle istotnie do pogłębienia przeze mnie wielu aspektów wiedzy związanych z orfizmem i pitagoreizmem. Chciałbym też podziękować gronu Przyjaciół z Uniwersytetu Śląskiego, przede wszystkim z Zakładu Historii Myśli Społeczno-Politycznej (w którego skład wchodzę; szczególne podziękowania skierować pragnę do kierownika Zakładu prof. dr. hab. Wojciecha Kautego) i Zakładu Historii Filozofii Staro- żytnej i Średniowiecznej (w największej mierze dr. hab. Dariuszowi Kubokowi, a także kierownikowi Zakładu prof. dr. hab. Bogdanowi Dembińskiemu, dr Agnieszce Woszczyk, dr. Jackowi Surzynowi, dr. Dariuszowi Olesińskiemu i dr. Jakubowi Bańce), za dyskusje, które mnie inspirowały, ukierunkowywały, czy też pomagały mi weryfikować wiele z tez niniejszej pracy. Wdzięczność jestem również winny dr. Łukaszowi Tofilskiemu i dr. Janowi Kucharskiemu z Katedry Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego nie tylko za pomoc, jaką mi okazali w pracach nad tłumaczeniami niektórych fragmentów Przedmowa 13 tekstów greckich (wszelka odpowiedzialność za ewentualne braki i niedociąg- nięcia spada, oczywiście, na mnie), ale i za to wszystko, co przyczyniło się do nieco lepszego z mojej strony rozumienia języka starogreckiego. Składam też podziękowania Pani Redaktor Małgorzacie Pogłódek za cier- pliwość i trud włożony w pracę redakcyjną nad niniejszą rozprawą. Na koniec chciałbym również wspomnieć o studentach wielu roczników stu- diów dziennych i zaocznych kierunku politologia Uniwersytetu Śląskiego. To bowiem wymogi pracy dydaktycznej właśnie z nimi stanowiły punkt wyjścia pracy nad prezentowaną książką. 14 Przedmowa Wstęp 15 Wstęp "Pîj dš moi ›n te t¦ p£nt' œstai kaˆ cwrˆj ›kaston" P r o k l o s: In Platonis Timaeum commentaria, I, 314, 4—5. Przed przystąpieniem do analiz stanowiących zasadniczy przedmiot pracy autor chciałby zarysować dwie, związane z sobą ściśle, kwestie: po pierwsze — ukazać syntetycznie stan badań nad orfizmem i pitagoreizmem w literaturze światowej; po drugie — odnieść się do problematyki źródeł dotyczących obu nurtów refleksji greckiej. W odniesieniu do stanu badań poświęconych pitagoreizmowi w fundamen- talnej w polskim dorobku naukowym pracy Janiny Gajdy-Krynickiej Pitagorej- czycy autorka dokonuje przeglądu głównych stanowisk w tej kwestii, jakie zna- lazły odzwierciedlenie w literaturze przedmiotu. W punkcie wyjścia J. Gajda- -Krynicka przyjmuje, że „przyczyn zróżnicowania stanowisk historyków filozo- fii starożytnej w kwestii pitagorejskiej należy szukać niewątpliwie w odmien- nym, mniej lub bardziej krytycznym stosunku do źródeł, dalej — w akceptowa- niu, jeśli nie wręcz absolutyzowaniu bądź też w negowaniu roli Pitagorasa w kształtowaniu podstaw i treści doktryny filozoficznej pitagorejczyków, a wreszcie w uwzględnianiu lub też odrzucaniu tezy o ewolucji tego nurtu filo- zoficznego” 1 . Systematyzuje następnie główne kierunki badań nad pitagoreiz- mem, wyodrębniając ich pięć zasadniczych grup: —————————— 1 J. G a j d a: Pitagorejczycy. Warszawa 1996, s. 10. Zob. także C.J. de V o g e l: Pythagoras and Early Pythagoreanism. An Interpretation of Neglected Evidence on the Philosopher Pythago- ras. Assen 1966, s. 1—3. 16 Wstęp „I. Próby całościowego, syntetycznego przedstawienia pitagoreizmu. I II. Pitagoras i jego nauka, prawda i legenda. III. Monograficzne przedstawienia poglądów poszczególnych pitagorejczyków. IV. Poszczególne aspekty filozofii pitagorejskiej, jak etyka, epistemologia i este- tyka. I V. Pitagoreizm a inne kierunki filozoficzne — wpływy i uzależnienia” 2 . Przyjrzyjmy się teraz wybranym stanowiskom w sprawie wiarygodności pism przypisywanych pitagorejczykom i w konsekwencji — wynikającym z tych stanowisk interpretacjom pitagoreizmu, szczególnie koncentrując się na pracach nowszych (z drugiej połowy XX wieku) i najnowszych (przełom XX i XXI stulecia). Przywołajmy ponownie opinię Janiny Gajdy-Krynickiej. W odniesieniu do przekazanej przez starożytność literatury pitagorejskiej badaczka stwierdza: „[...] przez długi czas przyjmowano ją bezkrytycznie, uznając za autentyczne wszystkie przekazane teksty i świadectwa przypisywane Pitagorasowi czy pita- gorejczykom. Dopiero w pierwszej połowie XIX w. ukazała się pierwsza histo- ria filozofii pitagorejskiej, poddająca rzeczowej i krytycznej analizie zachowane pisma i fragmenty. H. Ritter (Geschichte der pythagoreischen Philosophie, Hamburg 1826) wykazał nie tylko nieautentyczność zachowanych w całości traktatów Okellosa z Leukanii i Timajosa z Lokroi, jak też i fragmentów prze- ważającej większości pism pitagorejskich przekazanych przez Porfiriusza, Sym- plicjusza, Jamblicha i Stobajosa, lecz także podważył przeświadczenie, iż odna- leźć w nich można wierny zapis staropitagorejskiej doktryny” 3 . Nie oznacza to jednak, że stanowisko Rittera kładzie kres wcześniejszym metodom podejścia do kwestii pitagorejskiej. Wciąż jeszcze powstają prace pozbawione wspomnianego krytycyzmu 4 . Przełomem staną się dopiero prace Hermanna Dielsa 5 i Eduarda Zellera, których autorzy wzajemnie się inspirowali 6 . Fundamentalną pracą Zelle- —————————— 2 Ibidem, s. 11. 3 Ibidem. 4 Ibidem. Autorka wymienia prace takich autorów, jak A.E. Chaignet (Pythagore et la philo- sophie pythagoricienne. T. 1—2. Paris 1873) czy F.G.A. Mullach (Fragmenta philosophorum Graecorum. Parisii 1860—1864). 5 Trzeba tu wymienić prace takie, jak Doxographi graeci (1879), Ein gefälschtes Pythagoras- buch. „Archiv für Geschichte der Philosophie” 1890, Bd. 3, s. 451—472, czy wreszcie Die Frag- mente der Vorsokratiker (1903). Zob. J. G a j d a: Pitagorejczycy..., s. 12. 6 J. Gajda-Krynicka w odniesieniu do pracy E. Zellera (Die Philosophie der Griechen in ihrer geschichtlichen Entwicklung) stwierdza: „[...] autor w przedmowie do tego wydania [piątego — P.Ś.] podkreśla fakt, iż w stosunku do wydania pierwszego z 1855 r. wydanie piąte zawiera wiele zmian i nowych rozwiązań najbardziej istotnych problemów, jakie niesie z sobą historia filozofii starożytnej, w dużej mierze dzięki pracom Dielsa”. Ibidem. (Dodajmy jedynie, że Zeller podkreśla tam zwłaszcza znaczenie pracy Doxographi graeci. Zob. E. Z e l l e r: Die Philosophie der Griechen in ihrer geschichtlichen Entwicklung. Aufl. 7. Hildesheim 1963, s. XIV). Z kolei Walter Burkert pisze: „Zeller’s work had a decisive influence, especially in Germany; it dominates Diels’s arrangement of testimonia in the Fragmente der Vorsokratiker”. W. B u r k e r t: Lore and Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|