12
Przedmowa
Recensuit I. Bekker et H. Bonitz. Berlin 1831—1870). Jeśli chodzi natomiast
o Stobajosa, wykorzystano wydanie C. Wachsmutha i O. Hensego (Stobajos
Joannes: Anthologium. Eds. C. Wachsmuth and O. Hense. Vol. 1—5. Berlin
1884—1912). Informacje o tekstach oryginalnych pozostałych autorów zawarte
są bądź wyłącznie w bibliografii (jeśli przywoływane cytaty pochodzą z pol-
skich tłumaczeń, w przypisie nie odnotowano źródła tekstu oryginalnego), bądź
również w przypisach (jeśli przywoływane jest wyłącznie brzmienie oryginalne
albo tłumaczenie pochodzi od autora).
*
* *
W zakończeniu przedmowy chciałbym wyrazić podziękowania osobom, któ-
re wspomagały mnie w pracach nad tą publikacją. Lista tych osób, które w różny
sposób przyczyniły się do powstania niniejszej pracy, byłaby tak obszerna, że
uwzględnienie w tym miejscu ich wszystkich staje się niemożliwe. Wymienię
zatem tych, którym w moim przekonaniu winien jestem największą wdzięcz-
ność.
Przede wszystkim więc ogromne słowa wdzięczności należą się mojej rodzi-
nie, szczególnie zaś żonie Małgorzacie, która sobie tylko wiadomym sposobem
przetrwała ze mną te kilka lat poświęconych pracy nad niniejszą książką.
Winny jestem również gorące podziękowania recenzentom: Pani prof. zw. dr
hab. Janinie Gajdzie-Krynickiej i Panu prof. zw. dr. hab. Stanisławowi Filipowi-
czowi, za wiele cennych uwag, które zamieścili w swych recenzjach. Podkreślić
chciałbym szczególne znaczenie, jakie na ostateczny kształt tej pracy wywarły
liczne dyskusje z Panią Profesor Gajdą-Krynicką — czy to na konferencjach,
czy w drodze e-mailowej. Ogromna wiedza, cierpliwość i życzliwość, które Pani
Profesor w trakcie tych dyskusji mi okazała, przyczyniły się niezwykle istotnie
do pogłębienia przeze mnie wielu aspektów wiedzy związanych z orfizmem
i pitagoreizmem.
Chciałbym też podziękować gronu Przyjaciół z Uniwersytetu Śląskiego,
przede wszystkim z Zakładu Historii Myśli Społeczno-Politycznej (w którego
skład wchodzę; szczególne podziękowania skierować pragnę do kierownika
Zakładu prof. dr. hab. Wojciecha Kautego) i Zakładu Historii Filozofii Staro-
żytnej i Średniowiecznej (w największej mierze dr. hab. Dariuszowi Kubokowi,
a także kierownikowi Zakładu prof. dr. hab. Bogdanowi Dembińskiemu,
dr Agnieszce Woszczyk, dr. Jackowi Surzynowi, dr. Dariuszowi Olesińskiemu
i dr. Jakubowi Bańce), za dyskusje, które mnie inspirowały, ukierunkowywały,
czy też pomagały mi weryfikować wiele z tez niniejszej pracy.
Wdzięczność jestem również winny dr. Łukaszowi Tofilskiemu i dr. Janowi
Kucharskiemu z Katedry Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego nie tylko
za pomoc, jaką mi okazali w pracach nad tłumaczeniami niektórych fragmentów
Przedmowa
13
tekstów greckich (wszelka odpowiedzialność za ewentualne braki i niedociąg-
nięcia spada, oczywiście, na mnie), ale i za to wszystko, co przyczyniło się do
nieco lepszego z mojej strony rozumienia języka starogreckiego.
Składam też podziękowania Pani Redaktor Małgorzacie Pogłódek za cier-
pliwość i trud włożony w pracę redakcyjną nad niniejszą rozprawą.
Na koniec chciałbym również wspomnieć o studentach wielu roczników stu-
diów dziennych i zaocznych kierunku politologia Uniwersytetu Śląskiego. To
bowiem wymogi pracy dydaktycznej właśnie z nimi stanowiły punkt wyjścia
pracy nad prezentowaną książką.
14
Przedmowa
Wstęp
15
Wstęp
"Pîj dš moi ›n te t¦ p£nt' œstai kaˆ cwrˆj ›kaston"
P r o k l o s: In Platonis Timaeum commentaria, I, 314, 4—5.
Przed przystąpieniem do analiz stanowiących zasadniczy przedmiot pracy
autor chciałby zarysować dwie, związane z sobą ściśle, kwestie: po pierwsze —
ukazać syntetycznie stan badań nad orfizmem i pitagoreizmem w literaturze
światowej; po drugie — odnieść się do problematyki źródeł dotyczących obu
nurtów refleksji greckiej.
W odniesieniu do stanu badań poświęconych pitagoreizmowi w fundamen-
talnej w polskim dorobku naukowym pracy Janiny Gajdy-Krynickiej Pitagorej-
czycy autorka dokonuje przeglądu głównych stanowisk w tej kwestii, jakie zna-
lazły odzwierciedlenie w literaturze przedmiotu. W punkcie wyjścia J. Gajda-
-Krynicka przyjmuje, że „przyczyn zróżnicowania stanowisk historyków filozo-
fii starożytnej w kwestii pitagorejskiej należy szukać niewątpliwie w odmien-
nym, mniej lub bardziej krytycznym stosunku do źródeł, dalej — w akceptowa-
niu, jeśli nie wręcz absolutyzowaniu bądź też w negowaniu roli Pitagorasa
w kształtowaniu podstaw i treści doktryny filozoficznej pitagorejczyków,
a wreszcie w uwzględnianiu lub też odrzucaniu tezy o ewolucji tego nurtu filo-
zoficznego”
1
. Systematyzuje następnie główne kierunki badań nad pitagoreiz-
mem, wyodrębniając ich pięć zasadniczych grup:
——————————
1
J. G a j d a: Pitagorejczycy. Warszawa 1996, s. 10. Zob. także C.J. de V o g e l: Pythagoras
and Early Pythagoreanism. An Interpretation of Neglected Evidence on the Philosopher Pythago-
ras. Assen 1966, s. 1—3.
16
Wstęp
„I. Próby całościowego, syntetycznego przedstawienia pitagoreizmu.
I
II. Pitagoras i jego nauka, prawda i legenda.
III. Monograficzne przedstawienia poglądów poszczególnych pitagorejczyków.
IV. Poszczególne aspekty filozofii pitagorejskiej, jak etyka, epistemologia i este-
tyka.
I
V. Pitagoreizm a inne kierunki filozoficzne — wpływy i uzależnienia”
2
.
Przyjrzyjmy się teraz wybranym stanowiskom w sprawie wiarygodności
pism przypisywanych pitagorejczykom i w konsekwencji — wynikającym
z tych stanowisk interpretacjom pitagoreizmu, szczególnie koncentrując się na
pracach nowszych (z drugiej połowy XX wieku) i najnowszych (przełom XX
i XXI stulecia).
Przywołajmy ponownie opinię Janiny Gajdy-Krynickiej. W odniesieniu do
przekazanej przez starożytność literatury pitagorejskiej badaczka stwierdza:
„[...] przez długi czas przyjmowano ją bezkrytycznie, uznając za autentyczne
wszystkie przekazane teksty i świadectwa przypisywane Pitagorasowi czy pita-
gorejczykom. Dopiero w pierwszej połowie XIX w. ukazała się pierwsza histo-
ria filozofii pitagorejskiej, poddająca rzeczowej i krytycznej analizie zachowane
pisma i fragmenty. H. Ritter ( Geschichte der pythagoreischen Philosophie,
Hamburg 1826) wykazał nie tylko nieautentyczność zachowanych w całości
traktatów Okellosa z Leukanii i Timajosa z Lokroi, jak też i fragmentów prze-
ważającej większości pism pitagorejskich przekazanych przez Porfiriusza, Sym-
plicjusza, Jamblicha i Stobajosa, lecz także podważył przeświadczenie, iż odna-
leźć w nich można wierny zapis staropitagorejskiej doktryny”
3
. Nie oznacza to
jednak, że stanowisko Rittera kładzie kres wcześniejszym metodom podejścia do
kwestii pitagorejskiej. Wciąż jeszcze powstają prace pozbawione wspomnianego
krytycyzmu
4
. Przełomem staną się dopiero prace Hermanna Dielsa
5
i Eduarda
Zellera, których autorzy wzajemnie się inspirowali
6
. Fundamentalną pracą Zelle-
——————————
2
Ibidem, s. 11.
3
Ibidem.
4
Ibidem. Autorka wymienia prace takich autorów, jak A.E. Chaignet ( Pythagore et la philo-
sophie pythagoricienne. T. 1—2. Paris 1873) czy F.G.A. Mullach ( Fragmenta philosophorum
Graecorum. Parisii 1860—1864).
5
Trzeba tu wymienić prace takie, jak Doxographi graeci (1879), Ein gefälschtes Pythagoras-
buch. „Archiv für Geschichte der Philosophie” 1890, Bd. 3, s. 451—472, czy wreszcie Die Frag-
mente der Vorsokratiker (1903). Zob. J. G a j d a: Pitagorejczycy..., s. 12.
6
J. Gajda-Krynicka w odniesieniu do pracy E. Zellera ( Die Philosophie der Griechen in ihrer
geschichtlichen Entwicklung) stwierdza: „[...] autor w przedmowie do tego wydania [piątego —
P.Ś.] podkreśla fakt, iż w stosunku do wydania pierwszego z 1855 r. wydanie piąte zawiera wiele
zmian i nowych rozwiązań najbardziej istotnych problemów, jakie niesie z sobą historia filozofii
starożytnej, w dużej mierze dzięki pracom Dielsa”. Ibidem. (Dodajmy jedynie, że Zeller podkreśla
tam zwłaszcza znaczenie pracy Doxographi graeci. Zob. E. Z e l l e r: Die Philosophie der
Griechen in ihrer geschichtlichen Entwicklung. Aufl. 7. Hildesheim 1963, s. XIV ). Z kolei Walter
Burkert pisze: „Zeller’s work had a decisive influence, especially in Germany; it dominates Diels’s
arrangement of testimonia in the Fragmente der Vorsokratiker”. W. B u r k e r t: Lore and
Dostları ilə paylaş: |