Journal of marketing, business and management(jmbm)/sjif factor: 57

 
Iqtisodiy tahlil 
 
 
Xo‘jalik 
faoliyatining 
to‘liq 
(glabal) tahlili 
Xo‘jalik faoliyati 
alohida 
tarkibiy 
qismining (lokal) tahlili 
Xo‘jalik 
faoliyatini 
alohida 
mavzusi 
bo‘yicha 
(tematik) tahlili 
Ushbu tahlilda 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subektning faoliyati 
hamma 
tarkibiy 
tuzulmalari 
bilan 
birga 
makon 
va 
Xo‘jalik 
faoliyatini 
to‘liq 
o‘rganish 
va 
tahlil 
qilish uchun hamisha 
zaruriyat 
bo‘lavermaydi. 
Xo‘jalik 
faoliyati 
birqancha 
bo‘lim-lardan, alohida 
iqtisodiy jarayonlardan 
iborat. Ularning har 
biri tahlilda alohida 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 2 (May) ISSN: 2181-3000 
Page 44 
zamon 
nuqtai 
nazaridan 
batafsil 
o‘rganiladi. Hamda 
shu 
obekt 
haqida 
to‘liq 
va 
yaxlit 
xulosaga kelinadi. 
Masalan, 
marketing 
xiz-matchilari faqat o‘z 
xizmatlariga 
tegishli 
qismini tahlil qiladi. 
Yoki 
xo‘jalik 
yurituvchi subektning 
birqancha bo‘linmalari 
bo‘lishi mumkin. U 
holda faqat 
mavzularni 
tashkil 
qiladi. 
Shu 
alohida 
mavzularni 
o‘rganishga 
bag‘ishlangan 
tahlil 
tematik 
tahlil 
deb 
aytiladi.
bitta bo‘linmasini 
o‘rganish 
zaruriyati 
to‘g‘iladi 
va 
x.k. 
Shunday 
sharoitlarda 
xo‘jalik faoliyati-ning 
lokal 
tahlili 
amalga 
oshiriladi.
2-chizma. Iqtisodiy tahlilning mazmunini qamrab olish bo‘yicha tasnifi 
Joriy tahlilning qo‘layligi shundaki, u ma’lum bir davr o‘tgach barcha natijalar 
jamlangan, xo‘jalik faoliyati natijalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar qonuniylashgan 
bo‘ladi. Ammo shu bilan birgalikda aniqlangan kamchiliklar o‘tgan davrga tegishli 
bo‘ladi. uni bartaraf qilish uchun vaqt o‘tgan bo‘ladi. Lekin shu kamchiliklarga 
endilikda yo‘l qo‘ymaslik uchun tegishli chora tadbirlar qo‘llaniladi. 
Makroiqtisodiy tahlilda makro darajadagi ko‘rsatkichlarning holati bilan birga 
ularning o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar ham o‘rganiladi. Bu faqat makroiqtisodiy 
tahlilning vazifasi, maqsadi va ob’ektiga kiradi. shu tufayli makroiqtisodiy tahlilning 
metodologik va nazariy asosi yaratilishi lozim. 
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyati odatda batafsil tahlil qilinadi. Ammo 
ba’zi hollarda uni batafsil o‘rganishga hojat bo‘lmasligi mumkin. Bunday hollarda 
xo‘jalik faoliyatining bir qismini tanlab tahlil qilish mumkin. Masalan, auditorlar 
uchun xo‘jalik faoliyatini batafsil tahlil qilib o‘tirishiga hojat yo‘q. Ular faqat ayrim 
ko‘rsatkichlari bo‘yicha auditorlik tahlilini o‘tkazsa etardi. Yoki marketing tahlilini 
olish mumkin. Bunda ham xo‘jalik faoliyatini ifodalovchi barcha ko‘rsatkichlarni 
tahlil qilishga xojat yo‘q. Faqat bozor faolligi bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar tanlab 
olingan holda tahlil qilinsa yetarli. 
Iqtisodiy tahlilning shakllari o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, ularning har 
biri ma’lum darajada mustaqil usullarga va tushunchalarga ega. Shu jihatdan uning 
turlari ma’lum bir belgilari bo‘yicha tasniflansa, shakli esa o‘ziga xosligi bilan ajralib 
turadi. Iqtisodiy tahlilning turlarida, asosan, tahlilda qo‘llaniladigan barcha usullardan 
foydalanilsa, usullarida esa o‘ziga xos turlaridangina foydalaniladi. Yuqoridagi 
jadvalda iqtisodiy tahlilning shakllari keltirilgan. Masalaning qo‘yilishi, ma’lum bir 
maqsadga erishish uchun bu tahlil shakllaridan ayrim sub’ektlar alohida 
foydalanishlari ham mumkin. Ushbu tahlil shakllarining o‘ziga xosligi to‘g‘risida 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 2 (May) ISSN: 2181-3000 
Page 45 
ma’lum bir tushuncha berish uchun ularning ayrimlariga to‘xtalishni maqsadga 
muvofiq deb topdik.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.
Xoliqulov A.N. Iqtisodiy tahlil. O‘quv qo‘llanma. Samarqand.: Fan bulog‘i 
nashriyoti uyi, 2023, 212 bet
2.
Астахов В.П. «Анализ финансовой устойчивости фирмы (процедуры 
связанный с банкротством)». М.; «Финансы и статистика» 1996. 
3.
Войтоловский 
Н.В. 
Экономический 
анализ: 
Основы 
теории. 
Комплексный анализ хозяйственной деятельности организации. Учебник.-М.: 
Высшее образование, 2005. 
4.
Pardayev M.Q., Xoliqulov A.N., Oltaev Sh.S. Makroiqtisodiy tahlil va 
prognozlashtirish. O‘quv-uslubiy qo‘llanma, Samarqand. SamISI, 2022, 84 bet. 
5.
Xoliqulov A.N,Usmanova D.Q., A.O.Qarshiyev. Tarmoqlar sohasini tartibga 
solish va raqobat. O‘quv qo‘llanma. Samarqand.: Fan bulog‘i nashriyoti uyi, 2022, 
174 bet
6.
 
www.iqtisodiyot.uz