|
Journal of new century innovations wsrjournal com Volume – 10 Issue-3 August 2022JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS67-56-PBJOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
WSRJournal.com
Volume-10_ Issue-3_August_2022
34
holatda xlor bir valentli bo’ladi. Lekin xlor III davrda turganligi sababli uning 3fif-
pog‘onachasida yana beshta orbital bor va ularga 10 ta elektron joylashishi
mumkin.Xlor atomining qo'zg'algan holatida elektronlar 3p- va 3spog'onachalardan
3d-pog‘onachaga o‘tadi (sxemada strelkalar bilan ko‘rsatilgan). Bitta orbitalda turgan
elektronlarning bir-biridan ajralishi (toqlashishi) valentlikni ikki birlikka oshiradi.
Ravshanki, xlor va uning analoglari (ftordan tashqari) faqat toq o ‘zgaaivchan valentlik
1, 3, 5, 7 va shularga muvofiq keladigan musbat oksidlanish darajalarini namoyon
qilishi mumkin. Ftorda erkin orbitallar yo‘q, demak kimyoviy reaksiyalarda uning
atomida juftlashgan elektronlarning ajralishi sodir bo’lmaydi. Shu sababli
galogenlarning xossalarini ko‘rib chiqishda ftorning va ftor birikmalarining o‘ziga xos
xususiyatlarini doimo e ’tiborga olish lozim.[4]
Xulosa:
Galogenlar vodorodli birikmalarining suvdagi eritmalari kislotalar hisoblanadi: H
F — ftorid kislota, HC1 — xlorid kislota, HBr — bromid kislota, H J — yodid kislota.
Shuni nazarda tutish kerakki, galogenlarning um umumiy - xossalari bilan bir qatorda
bir-biridan farqi ham bor. Bu ayniqsa, ftor va uning birikmalari uchun xosdir. H F —
HC1 — H Br — HJ qatorda kislotalarning kuchi ortib boradi, bunga sabab H R ning
(bunda R — element) bog’lanish energiyasi xuddi shu yo'nalishda kamayib borishidir.
Bu qatorda ftorid kislota boshqalaridan kuchsizroq, chunki qatorda H — F bog’lanish
energiyasi eng kattadir. HG molekulasining (bunda G — galogen) puxtaligi ham xuddi
shu tartibda kamayib boradi, bunga sabab yadrolararo masofaning kattalashuvidir (8.1-
jadvalning 6-punktiga q.). Kam eriydigan tuzlarning eruvchanligi AgCl — AgBr —
AgJ qatorda kamayib boradi; ulardan farqli ravishda, AgF suvda yaxshi eriydi.
Boshqa galogenlarga qaraganda ftor elektronlarini mahkam tutib turadi (8.1-
jadvalning 3- va 4-p), uning bitta (—1) oksidlanish darajasi bor. Ftor suv bilan xlorga
qaraganda boshqacharoq reaksiyaga kirishadi: suvni parchalab, vodorod ftorid,
kislorod (II) ftorid, vodorod peroksid, kislorod va ozon hosil qiladi:
F
2
+H
2
0= 2H F + 0 2 0 = 0 2 3 0 = 0 3
0 + F 2=F20 H
2
0 + 0 = H
2
0
2
|
|
|