Józef Stalin o materializmie dialektycznym I historycznym
Yüklə 257,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
17
Ze słów Marksa nie wynika jednak, że społeczne idee, teorie, poglądy polityczne, instytucje polityczne nie mają znaczenia w życiu społeczeostwa, że nie oddziaływają z kolei na byt społeczny, na rozwój warunków materialnych życia społeczeostwa. Mówiliśmy dotychczas o pochodzeniu społecznych idei, teorii, poglądów, instytucji politycznych, o ich powstawaniu, o tym, że życie duchowe społeczeostwa jest odbiciem warunków jego życia materialnego. Co się zaś tyczy
ich roli w historii, to materializm historyczny nie tylko nie zaprzecza, lecz odwrotnie, podkreśla ich poważną rolę i znaczenie w życiu społeczeostwa, w historii społeczeostwa. Różne bywają idee i teorie społeczne. Są stare idee i teorie, które się przeżyły i służą interesom przeżywających się sił społecznych. Znaczenie tych idei i teorii polega na tym, że hamują one rozwój społeczeostwa, jego posuwanie się naprzód. Są również idee i teorie nowe, postępowe, które służą interesom przodujących sił społecznych. Znaczenie ich polega na tym, że ułatwiają rozwój społeczeostwa, jego posuwanie się naprzód, przy czym nabierają one tym większego znaczenia, im dokładniej odzwierciedlają potrzeby rozwoju materialnego życia społeczeostwa. Nowe idee i teorie społeczne powstają dopiero wówczas, kiedy rozwój materialnego życia społeczeostwa postawił przed społeczeostwem nowe zadania. Ale skoro te nowe idee i teorie społeczne powstały, stają się one wielką potęgą, ułatwiającą rozwiązanie nowych zadao, wysuniętych przez rozwój materialnego życia społeczeostwa, potęgą, ułatwiającą postępowy rozwój społeczeostwa. W tym się właśnie ujawnia olbrzymie znaczenie nowych idei, nowych teorii, nowych poglądów politycznych, nowych instytucji politycznych, jako czynników organizujących, mobilizujących i przekształcających. Nowe idee i teorie społeczne powstają właściwie dlatego, że są one niezbędne dla społeczeostwa, że bez ich oddziaływania jako czynnika organizującego, mobilizującego i przekształcającego nie można rozwiązad dojrzałych już zadao rozwoju materialnego życia społeczeostwa. Nowe idee i teorie społeczne, które powstały na gruncie nowych zadao, wysuniętych przez rozwój materialnego życia społeczeostwa, torują sobie drogę, stają się dorobkiem mas ludowych, mobilizują te masy, organizują je przeciwko 18
przeżywającym się siłom społecznym i ułatwiają w ten sposób obalenie przeżywających się sił społecznych hamujących rozwój materialnego życia społeczeostwa. Tak więc społeczne idee, teorie, instytucje polityczne, powstałe na gruncie dojrzałych już zadao rozwoju życia materialnego społeczeostwa, rozwoju bytu społecznego — same potem oddziaływają na byt społeczny, na materialne życie społeczeostwa stwarzając warunki niezbędne dla ostatecznego rozwiązania dojrzałych zadao materialnego życia społeczeostwa i umożliwienia jego dalszego rozwoju. W związku z tym Marks mówi: «Teoria staje się siłą materialną z chwilą, gdy opanowuje masy» («Przyczynek do krytyki filozofii prawa Hegla», K.Marks i F. Engels, Dzieła, t. I, str. 614). A zatem, by móc oddziaływad na warunki materialnego życia społeczeostwa i przyspieszyd ich rozwój, przyspieszyd ich poprawę, partia proletariatu powinna się oprzed na takiej teorii społecznej, na takiej idei społecznej, która wiernie odzwierciedla potrzeby rozwoju życia materialnego społeczeostwa i potrafi wobec tego wprawid w ruch szerokie masy ludowe, potrafi zmobilizowad je i zorganizowad w wielką armię partii proletariackiej, gotową rozbid siły reakcyjne i utorowad drogę przodującym silom społecznym. Upadek «ekonomistów» i mieoszewików tłumaczy się między innymi tym, że nie uznawali oni roli teorii przodującej, idei przodującej, jako czynnika mobilizującego, organizującego i przekształcającego, że wpadli w wulgarny materializm i sprowadzali rolę przodującej teorii, przodującej idei niemal do zera — a zatem skazywali partię na biernośd i wegetację. Siła i żywotnośd marksizmu-leninizmu polega na tym, że opiera się on na przodującej teorii, wiernie odzwierciedlającej potrzeby rozwoju materialnego życia społeczeostwa, że podnosi teorię do należnego jej znaczenia i uważa za swój obowiązek zużytkowanie jej mobilizującej, organizującej i przekształcającej siły do ostatka. 19
Oto jak materializm historyczny rozstrzyga zagadnienie stosunku między bytem społecznym a świadomością społeczną, między warunkami rozwoju życia materialnego a rozwojem duchowego życia społeczeostwa. II. Materializm historyczny. Pozostaje do wyjaśnienia zagadnienie: co należy rozumied z punktu widzenia materializmu historycznego przez «warunki materialnego życia społeczeostwa”, które w ostatniej instancji określają oblicze społeczeostwa, jego idee, poglądy, instytucje polityczne itd. W samej rzeczy — cóż to za «warunki materialnego życia społeczeostwa», jakie są ich cechy charakterystyczne? Niewątpliwie w skład pojęcia «warunki materialnego życia społeczeostwa” wchodzi przede wszystkim otaczająca społeczeostwo przyroda, środowisko geograficzne, które jest jednym z niezbędnych i stałych warunków materialnego życia społeczeostwa i oczywiście wpływa na rozwój społeczeostwa. Jaką rolę odgrywa środowisko geograficzne w rozwoju społeczeostwa? Czy środowisko geograficzne nie jest tym głównym czynnikiem, który decyduje o obliczu społe- czeostwa, o charakterze ustroju społecznego ludzi, o przejściu od jednego ustroju do drugiego? Materializm historyczny odpowiada na to pytanie przecząco. Środowisko geograficzne jest bezsprzecznie jednym ze stałych i niezbędnych warunków rozwoju społeczeostwa i wpływa oczywiście na rozwój społeczeostwa — przyśpiesza rozwój społeczeostwa lub go opóźnia. Ale wpływ środowiska geograficznego nie jest wpływem decydującym, ponieważ zmiany i rozwój społeczeostwa odbywają się bez porównania szybciej aniżeli zmiany i rozwój środowiska geograficznego.. W ciągu trzech tysięcy lat minęły jeden po drugim w Europie trzy różne ustroje społeczne: ustrój wspólnoty pierwotnej, ustrój niewolniczy i ustrój feudalny, we wschodniej zaś części Europy, w ZSRR, nastąpiły jeden po drugim nawet cztery ustroje społeczne. Tymczasem w ciągu tego okresu warunki geograficzne Europy albo zupełnie się nie zmieniły, albo też zmieniły się tak nieznacznie, że geografia nawet o tym nie, wspomina. Jest to zupełnie zrozumiałe. Jakiekolwiek poważniejsze zmiany
środowiska geograficznego wymagają milionów lat, podczas gdy dla najpoważniejszych Yüklə 257,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|