Józef Stalin o materializmie dialektycznym I historycznym
Yüklə 257,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
23
Prościej mówiąc: jaki jest tryb życia ludzi, taki jest sposób ich myślenia. Znaczy to, że historia rozwoju społeczeostwa jest przede wszystkim historią rozwoju produkcji, historią sposobów wytwarzania, które się kolejno zmieniają w ciągu wieków, historią rozwoju sil wytwórczych i stosunków produkcji między ludźmi.
A zatem historia rozwoju społecznego jest zarazem historią samych wytwórców dóbr materialnych, historią mas pracujących, które są podstawowym czynnikiem procesu produkcji, czynnikiem, urzeczywistniającym produkcję dóbr
materialnych, niezbędnych dla istnienia społeczeostwa. A zatem nauka historii, jeżeli chce byd rzeczywistą nauką, nie może już sprowadzad historii rozwoju społecznego do czynów królów i wielkich dowódców, do czynów «zdobywców» i «zaborców» paostw, lecz winna się przede wszystkim zająd historią wytwórców dóbr materialnych, historią mas pracujących, historią ludów. A zatem klucza do zbadania praw rządzących dziejami społeczeostwa należy doszukiwad się nie w głowach ludzi, nie w poglądach i ideach społeczeostwa, lecz w sposobie produkcji, jakim posługuje się społeczeostwo w rozpatrywanym okresie historycznym — w ekonomice społeczeostwa. A zatem naczelnym zadaniem nauki historycznej jest zbadanie i wykrycie praw rządzących produkcją, praw rozwoju sił wytwórczych i stosunków produkcji, praw ekonomicznego rozwoju społeczeostwa. A zatem partia proletariatu, jeżeli chce byd prawdziwą partią, musi przede wszystkim posiąśd znajomośd praw rządzących rozwojem produkcji, praw ekonomicznego rozwoju społeczeostwa. A zatem, żeby nie omylid się w polityce, partia proletariatu powinna zarówno przy układaniu swego programu jak i w działalności praktycznej brad za punkt wyjścia przede wszystkim prawa rządzące rozwojem produkcji, prawa ekonomicznego rozwoju społeczeostwa. c) Druga cecha szczególna produkcji polega na tym, że zmiany w produkcji i jej rozwój zaczynają się zawsze od zmian i rozwoju sił wytwórczych, a przede 24
wszystkim — od zmian i rozwoju narzędzi produkcji. Siły wytwórcze są przeto najbardziej ruchliwym i rewolucyjnym czynnikiem produkcji. Najpierw zmieniają się i rozwijają siły wytwórcze społeczeostwa, potem zaś, w zależności od tych zmian i odpowiednio do nich — zmieniają się stosunki produkcji między ludźmi, stosunki ekonomiczne ludzi. Nie oznacza to jednak, że stosunki produkcji nie wpływają na rozwój sił wytwórczych i że te ostatnie nie są zależne od pierwszych. Rozwijając się w zależności od rozwoju sil wytwórczych stosunki produkcji same z kolei oddziałują na rozwój sił wytwórczych przyśpieszając go lub opóźniając. Należy przy tym zaznaczyd, że stosunki produkcji nie mogą zbyt długo pozostawad w tyle za rozwojem sił wytwórczych i znajdowad się z nim w sprzeczności, albowiem siły wytwórcze mogą się w pełnej mierze rozwijad tylko wtedy, gdy stosunki produkcji są zgodne z charakterem, ze stanem sił wytwórczych i otwierają szerokie pole dla rozwoju sił wytwórczych. Dlatego też chodby stosunki produkcji nie wiedzied jak daleko pozostawały w tyle poza rozwojem sił wytwórczych, to jednak wcześniej czy później muszą się one dostosowad — i rzeczywiście dostosowują się do poziomu rozwoju sił wy- twórczych, do charakteru sił wytwórczych. W przeciwnym razie nastąpiłoby zasadnicze naruszenie jedności sił wytwórczych i stosunków produkcji w systemie produkcji, załamanie się całokształtu produkcji, kryzys produkcji, niszczenie sił wytwórczych. Przykładem takiego stanu rzeczy, gdy stosunki produkcji nie odpowiadają charakterowi sił wytwórczych, przykładem konfliktu między nimi są kryzysy ekonomiczne w krajach kapitalistycznych, gdzie prywatna kapitalistyczna własnośd środków produkcji znajduje się w krzyczącej niezgodności ze społecznym charakterem procesu produkcji, z charakterem sił wytwórczych. Rezultatem tej niezgodności są kryzysy ekonomiczne, prowadzące do niszczenia sił wytwórczych, przy czym sama ta niezgodnośd jest ekonomicznym podłożem rewolucji socjalnej, której zadanie polega na tym, ażeby zburzyd obecne stosunki produkcji i stworzyd nowe, odpowiadające charakterowi sił wytwórczych. Odwrotnie, przykładem zupełnej zgodności między stosunkami produkcji a charakterem sił wytwórczych jest socjalistyczna gospodarka narodowa w ZSRR, gdzie społeczna własnośd środków produkcji w zupełności odpowiada
25
społecznemu charakterowi procesu produkcji i gdzie nie ma wobec tego ani kryzysów ekonomicznych, ani niszczenia sił wytwórczych. A zatem siły wytwórcze są nie tylko najbardziej dynamicznym i rewolucyjnym czynnikiem produkcji. Są one zarazem decydującym czynnikiem w rozwoju produkcji. Jakie są siły wytwórcze, takie tez muszą byd i stosunki produkcji. Jeżeli stan sił wytwórczych odpowiada na pytanie, za pomocą jakich narzędzi produkcji ludzie wytwarzają niezbędne dla nich dobra materialne, to układ stosunków produkcji odpowiada na inne pytanie: w czyim posiadaniu znajdują się środki produkcji (ziemia, lasy, wody, bogactwa wnętrza ziemi, surowce, narzędzia produkcji, budynki służące celom produkcji, środki transportu i łączności itp.), w czyim rozporządzeniu znajdują się środki produkcji — w rozpo- rządzeniu całego społeczeostwa czy też w rozporządzeniu poszczególnych jednostek, grup, klas, które je wykorzystują dla wyzysku innych jednostek, grup, klas.
Oto schematyczny obraz rozwoju sił wytwórczych od czasów starożytnych aż do naszych czasów. Przejście od nieociosanych narzędzi kamiennych do łuku i strzał i w związku z tym przejście od myślistwa do oswojenia zwierząt i pierwotnego pasterstwa; przejście od narzędzi kamiennych do narzędzi metalowych (topór żelazny, radło z żelaznym lemieszem itp.) i odpowiednio do tego przejście do uprawy roślin i rolnictwa; dalsze ulepszenie narzędzi metalowych, służących do obróbki materiałów, przejście do miecha kowalskiego oraz do garncarstwa i odpowiednio do tego rozwój rzemiosła, oddzielenie się rzemiosła od rolnictwa, rozwój samodzielnego rzemiosła, a potem manufaktury; przejście od rzemieślniczych narzędzi produkcji do maszyny i przekształcenie produkcji rzemieślniczo-rękodzielniczej w przemysł maszynowy; przejście do systemu maszyn i powstanie współczesnego wielkiego przemysłu maszynowego — oto ogólny, bynajmniej niezupełny obraz rozwoju sił wy twórczych społeczeostwa w ciągu dziejów ludzkości. Rozwijali i ulepszali narzędzia produkcji, rzecz prosta, ludzie mający związek z produkcją, a nie odbywało się to niezależnie od ludzi — a więc wraz ze zmianą i rozwojem narzędzi produkcji przeobrażali się i rozwijali również ludzie jako najważniejszy czynnik sił wytwórczych, zmieniało się i
Yüklə 257,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|