Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
56 
önemlidir. Bunlardan Isaria farinosa Fries çeĢitli tırtıl ve pupalara, özellikle toprakta 
kıĢladıkları sırada zarar yaparlar. 
Gerek  orman,  gerekse  tarım  alanlarındaki  ölü  toprak  örtüsü  birçok  fungusları 
ve fungusların zararlı oldukları böcekleri barındırır. Fungusların yaĢaması için gayet 
elveriĢli  bir  zemin  oluĢturan  bu  örtü  korunarak  hastalığa  neden  olan  fungusların 
yaĢaması ve devamlılığı sağlanabilir. 
Mantarlar (Fungi)  
Mantarlar, birçok böcek zararlılarının doğal yoldan düzenlenmesinde önemlidir. Zararlı 
populasyonlar,  geniĢ  alanda  epizotik  içerisinde  yok  edilir.  Mantarlar,  vücut  örtüsü  yoluyla 
arız olurlar ve hastalığa baĢlatmak için, diğer çoğu böcek patojenlerinin bulaĢma evrelerinde 
olduğu  gibi  ağız  yoluyla  alınmaları  gerekmez.  Bu  onları  aphidler  gibi  bitki  emen  böceklere 
karĢı kullanımlar için baĢlıca aday yapar. 
 
ġekil XX. Beauveria sera beyazsineğinin mücadelesinde temel kullanılan bir biyoinsektisittir.  
Mantarlar,  mikrobiyal  kontrol  etmeni  olarak  geliĢme  için  büyük  potansiyele  sahip 
olmalarına  rağmen,  sadece  birkaçı  operasyonel  düzeyde  kullanılmıĢtır.  Mantarların  modern 
kullanımı  bazı  böcekler  için  1960„larda  baĢladı.  Beauveria  bassiana,  Çin  Halk 
Cumhuriyeti‟ndeki  birçok  zararlının  ve  USSR‟de  Kolorado  patates  böceğinin  kontrolü  için 
kullanıldı. Metarhizium anisopliae, birçok zararlı türlere karĢı uygulama potansiyeline sahiptir 
ve Brezilya‟ da Ģeker kamıĢlarındaki köpük böceği, 
Mahanarva posticata 
(Stål, 1855) Homoptera: 
Cercopidae) 
  kontrolünde  ticari  olarak  kullanılmaktadır.  Paecilomyces  fumosoroseus  ve 

---

 
57 
Verticillium  lecanii  Avrupa‟  da  ve  Amerika‟  da  ticari  olarak,  yaprak  biti  ve  beyazsineklerin 
kontrolü için kullanılmaktadır. 
Metarhizium  anisopliae,  son  zamanlarda  Amerika‟  da  çeĢitli  kene,  kınkanatlı  böcek, 
sinek, sivrisineklerin kontrolü için değerlendirilmektedir.  
Mantarların yetenekleri üzerinde onların hedef konukçularına bulaĢmada birçok biyotik 
ve abiyotik kısıtlamalar vardır. Bunlar, mikrobik düĢmanlar, konukçu davranıĢları, fizyolojik 
durum  ve  yaĢ,  patojen  direnci  ve  yaĢı,  güneĢ  ıĢığı,  kurutma,  pestisitlerin  varlığı,  sıcaklık, 
nemlilik  ve  inokulum  eĢiğidir.  Maalesef,  son  zamanlara  kadar,  bunların,  yeterli  inokulum 
miktarının  konukçuya  aktarıldığı  düĢünülüyordu.  AraĢtırmacılar,  çalıĢmalarını  laboratuardan 
araziye  taĢıdığında,  durumun  böyle  olmadığı  görülmüĢtür.  Entomopatojenik  mantarların 
baĢarılı  kullanımı  mikrobik  kontrol  etmeni  olarak  optimum  bir  Ģekilde  formule  edilen  ve 
hassas konukçuya doğru zamanda uygulanan kullanımlara bağlıdır.
 
 
5.2. Virüsler 
Virüsler  benzersizdirler.  Canlı  organizmaların  sınıflandırılmasında  diğer  herhangi 
bir gruba uymazlar. Yapıları ve kopyalanma yöntemleri ile ilgili çok Ģey bilinmekle, 
bilim  adamları  hala  virüslerin  canlı  olup  olmadıklarına  karar  verebilmiĢ  değillerdir. 
Virüsler  hücrelerden  yapılmıĢ  değildirler.  Konukçu  bir  hücre  içinde  olmadıkları 
sürece üreyemez ya da kopyalanamazlar.  
Viral Yapı ve Çoğalma  
Virüslerin  büyüklüğü  0.01  ile  0.3  mikron  arasında  değiĢir.  Bir  virüs  bir  çekirdek 
asidi  özden  ve  onu  çevreleyen  bir  protein  kılıftan  ibarettir.  ġekilde  görülen  virüs 
bakterileri enfekte den bir virüstür. Diğer virüslerin farklı Ģekilleri vardır, ancak yine 
bir protein kılıf ve bir nükleik asit özden ibarettirler. Bu çekirdek asidi tek bir veya 
çift bağlı DNA, ya da RNA olabilir. Virüsler herhangi bir içsel yapı veya enzim sistemi 
içermezler. Bir konak hücre dıĢında, virüsler tamamen cansız görünürler.  
Bir  hücre  belirli  bir  virüs  çeĢidi  tarafından,  ancak  bu  virüsün  protein  kılıfı  için 
reseptörleri olduğunda enfekte edilebilir.  Bazı virüs enfeksiyon çeĢitlerinde, protein 
kılıf ve nükleik asidi içeren bütün virüs, konak hücreye girer. Diğerlerinde, virüsün 
protein kılıfı hücrenin dıĢında kalır ve sadece nükleik asit hücreye girer.  

---

 
58 
Çoğu virüsler, bir konak hücreye girdiğinde, hücrenin biyokimysal mekanizmasını 
ele  geçirir  ve  hücreyi,  baĢka  virüsler  üretmesi  için  kullanır.  DNA  içeren  virüslerde, 
viral DNA baĢka viral DNA üretmek için bir kalıp olarak ödev görür. Viral proteinlerin 
sentezini  yönetmek  için  viral  mRNA  da  üretir.  Viral  genetik  materyal  RNA  ise,  bu 
RNA  baĢka  viral  RNA  üretimini  yönetir  ve  kendi  mRNA‟sı  olarak  rol  oynar.  Viral 
mRNA tarafından sentezlenen proteinler arasında konak hücrenin zarını yok eden ya 
da  parçalayan  enzimler  vardır.  Bazı  yeni  virüslerin  konak  hücreye  katılmasından 
sonra,  hücre  zarı  (  ve  hücre  çeperi,  varsa)  parçalanır  veya  yok  olur  ve  virüsler 
serbest kalırlar. Her bir yeni virüs diğer bir hücreyi enfekte edebilir.  
Bakterileri  enfekte  eden  bir  virüse  bakteriyofaj  denir.  Bazı  bakteriyofajlar 
yukarıda açıklanan virüsler gibi davranırlar. Baktyeriyal hücrenin mekanizmasını ele 
geçirirler,  kendi  kendine  kopyalanırlar  ve  bakteriyal  hücre  duvarını  ortadan 
kaldırırlar. Diğer bakteriyal  virüsler faklı davranırlar. Viral DNA hücreye girdiğinde, 
bakteriyal  kromozomun  bir  parçası  olur.  Hücre  bölünmesi  sırasında  bakteriyal 
kromozom  kopyalandığında,  viral  DNA  da  kopyalanır.  Bakteriyal  hücre 
bölündüğünde,  meydana  gelen  iki  kardeĢ  hücrenin  her  biri  bakteriyal  kromozomla 
birlikte  viral  DNA‟nın  da  bir  kopyasını  içerir.  Bu  viral  DNA  pek  çok  generasyonda 
zararsız kalabilir, ancak sonunda hücre zarını ortadan kaldıran ve hücreyi yok eden 
yeni virüsler üreterek kopyalanır. 
Virüsler ve Hastalıklar 
Soğuk  algınlığı,  çocuk  felci,  suçiçeği,  kızamık  ve  gribi  içeren  pek  çok  insan 
hastalıkları virüsler tarafından meydana getirilir. Ġnsan vücudu birkaç yolla kendini 
virüslere  karĢı  koruyabilir.  BağıĢıklık  sistemi,  kandaki  lenfositler  virüsleri  yok  eden 
antikorlar  ürettiğinde  bir  virüse  karĢılık  verir.  Bazı  lenfositler  virüs  bulaĢmıĢ 
hücrelerle  çatıĢırlar  ve  onları  yok  ederler.  Bu  Ģekilde  hiçbir  yeni  virüs  sağlıklı 
hücrelere  aktarılamaz.    Vücut  bir  virüsle  enfekte  olduğunda  ayrıca  interferon 
denilen  bir  madde  de  üretebilir.  Ġnterferon  bütün  virüs  çeĢitlerine  karĢı  koruma 
sağlar. Ġnterferon üzerine Ģu anda yürütülen bilimsel araĢtırmaların çoğu kanser ve 
çoklu  skleroz  gibi  hastalılarda  iyileĢtirici  olarak  araĢtırılmasıdır.  Doktorlar  ayrıca 
çocuk  felci  ve  kızamık  gibi  virüslerin  neden  olduğu  belirli  hastalıkları  önlemek  için 
aĢılar kullanmaktadır. Bu aĢılar hastalığa neden olmadan hastalığa karĢı antikorların 
üretimini uyarmaktadır. Hastalığa neden olan virüs vücuda girerse, derhal antikorlar 
tarafından saldırıya uğramakta ve yok edilmektedir. 

---