Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
76 
Ģekilde kullanılmaktadır. Çoğunlukla “sivrisinek balığı” olarak adlandırılan  G. affinis 
doğumdan sonra 2-3 ayda üreyecek boyuta eriĢir. DiĢilerin boyu büyüdükçe, yavru 
üretim  kapasiteleri  de  her  bir  batında  en  fazla  200  yavruya  ulaĢcak  Ģekilde  artıĢ 
gösterir.  Yavru  verimi  sayısı  lokal  olarak  değiĢmekle  beraber,  yıllık  4-6  kuluçka 
sayısı  yaygın  olmaktadır.  Gambusia‟dan  daha  verimli  olan  P.  reticulata  “milyon 
balıkları”  veya  “guppy”    adıyla  anılır  ve  Gambusia‟dan  da  daha  doğurgandır 
(Sweetman, 1958).  
    
 
Gambusia affinis erkek (male) ve diĢisi (female) 
Yirminci  yüzyıllın  baĢlarından  buyana,  dünyanın  her  tarafına  yayılmıĢ  ve 
yerleĢtirilmiĢ  olan  G.  affinis‟in  günümüzde  hemen  her  yerde  bulunduğu  kabul 
edilmektedir. Ġlk yerleĢtirmelerden biri 1905 yılında Hawaii‟ye yapılandır ve Lenger 
ve ark. (1975)‟e göre bu balıkların 2500-5000 ha alanda tohumlamaları yapılmıĢtır. 
Ġki  ay  içinde,  tam  bir  sivrisinek  baskısı  baĢarılmıĢtır.  Hoy  and  Reed  (1971) 
Kaliforniya‟da  ilkbahar  ortalarında,  pirinç  tarlalarına  hektara  250-500  yavrulu  diĢi 
salıverilmesini  gerçekleĢtirmiĢler  ve  C.  tarsalis  Coquillet‟de  yüksek  düzeyde  baskı 
kaydetmiĢlerdir.  Gambusia,  ABD‟nin  güneyinde,  1920‟li  yıllar  boyunca,  
Anopheles quadrimaculatus Say.‟ın yaklaĢık %60‟lık baskısı ile güven sağlamıĢtır 
(Brown,  1973).  Malagasy  Cumhuriyeti  (Madagaskar)‟ne  yerleĢtirmeler  1927‟de 
yapılmıĢ ve iki yıl içinde, salıverildiği alanların civarındaki su yollarında yüz binlerce 
balık  ortaya  çıkmıĢtır.  Bu  balıklar,  1934  itibariyle,  geniĢ  bir  yayılıĢ  ve  iyi  sonuçlar 
göstermiĢtir. Ek salıvermeler yapılmıĢ ve Malagasy‟de, Gambusia, özellikle açık su 
habitatlarında,  Anopheles‟in  baskılanmasında  önemli  bir  etken  kabul  edilmektedir 
(Greathead, 1971).  Bununla birlikte, Gambusia çok fazla yerli balık türünün yerini 
aldığından,  Afrika  için  geçerli  planlar  Epiplaytys  cinsindekiler  gibi  yerli  formları 
teĢvik  edici  olmaktadır  (Brown,  1973).  Ġran‟da  orijinal  salıvermeler,  1922‟den 
1930‟a  kadar  kuzey  illerinde  yapılmıĢ  ve  bu  illerdeki  stok,  dört  Anofel  sivrisinek 
türünün  baskılanması  için  1966‟da  güney  Ġran‟a  yayılmıĢtır.  YaklaĢık  1.5  milyon 
Gambusia  üretilmiĢ  ve  1969‟da  güney  Ġran‟a  yayılmıĢtır.  Toplu  program  ıĢığında 

---

 
77 
özgün  desteğini  değerlendirmek  güç  olsa  da,  Gmbusia,    çoğunlukla  Ġran‟ın  sıtma 
eradikasyonu  programını  desteklemekle  güven  kazanmıĢtır.  Rao  ve  ark.  (1971) 
Gambusia‟nın  Güney  Asya  ve  Pasifik  Bölgesinde,  pek  çok  alanda  bulunduğunu 
kaydederek, durumunu değerlendirmiĢler.  
  
 
Erkek 
 
 
 
 
 
DiĢi 
Gambusia‟nın  geliĢigüzel  yapay  yayılıĢına  en  yeni  itirazlar,  varlığının  bazen 
yerli  balık  türlerini  veya    predatör  omurgasızlar  gibi  diğer  sucul  faunayı  elimine 
ettiği veya tehdit ettiğini iddia eden çevreci gruplardan çıkmaktadır (Lenger et al., 
1974). Günümüzde,  yerli balık türleri, Kaliforniya‟da yarı sürekli sularda G. affinis 
için potansiyel vekiller olarak araĢtırılmaktadır. Lenger ve ark., (1975b) çöl pupfish, 
Cyprinodon  macularius    Baird  and  Girard‟in    Culex  sivrisinekler  ve  chiromonid 
titreksinekler  (Chironomus plumosa) üzerindeki predatör etkinliğini araĢtırmıĢlardır. 
Bu  araĢtırıcılar,  C.  macularius  (çöl  pupfish)‟in  büyük  boyutlu  sığ  gölcüklerde 
yerleĢtirilmesinin  dördüncü  haftasında  sivrisinek  üremesini  kesintiye  uğrattığını 
göstermiĢtir.  C. macularius yüzen alg matlarda saklanan sivrisinek larvalarını da 
yakalayabilecek  yetenektedir.  Chiromonid  türler  üzerindeki  predatör  etkileri  büyük 
oranda  değiĢmektedir.  KarĢı  çıkmalara  aldırmadan,  anaç  stokları,  salıverilecek 
materyal sağlamak için, Gambusia‟nın yerleĢmiĢ olduğu doğal populasyonlardan ağ 
ile  yakalananlara  ek  olarak    sivrisineklerin  azalmıĢ  olduğu  vilayetler  (Kaliforniya) 
veya hastalık taĢıyıcılarını kontrol acenteleri tarafından muhafaza edilmektedir.   
P.  reticulata  Güney  Amerika‟nın  kuzeyinde  yerli  bir  türdür  ve  sivrisinek 
mücadelesi  için  geniĢ  oranda  dağıtılmıĢtır.  P.  reticulata,  bazı  tropikal  alanlarda, 
özellikle  Sjorgen  (1972)  tarafından  açıklanan,  kirliliğe  karĢı  çok  üstün 
hoĢgörüsünden  dolayı  Gambusia‟ya  tercih  edilmektedir  (Lenger  et  al.,1974).  Rao 
ve  ark.  (1971)  P.  Reticulata‟nın,    Sri  Lanka  (Seylan)  da  açık  olarak  anofel 
sivrisineklere  karĢı    salıverilmesini  ve  baĢarı  ile  yerleĢtirilmesini    bildirmektedirler. 
Benzer  Ģekilde,  kanalda  taĢınan  çamurlu  bir  suda  Culex  pipiens  fatigans 
Wiedemann‟ın baĢarılı baskısını gösteren bir kayıt bulunan güney Hindistan‟da tatlı 

---

 
78 
ve  acı  sularda  yerleĢtirilmiĢtir.    Greathead  (1971)  P.  reticulata‟nın  Senegal‟deki 
baĢarılı  yerleĢtirilmesini  değerlendirmiĢ  ve  sivrisinek  larvalarının  ileri  derecede 
bulaĢmıĢ  olduğu  bir  gölcükte,  47  gün  içinde  Anopheles  spp.‟nin  tam  baskısını 
değerlendirmiĢtir.  Doğu  Afrika‟da,  kararlaĢtırılmıĢ  salıvermeler  yapılmamıĢ,  ancak 
suyu  uzaklaĢtırılan  alanlarda  kullanılan  bazı  stoklar  sağlanmıĢtır.  Malagasy 
Cumhuriyeti‟nde, P. reticulata, baĢarılı olarak yerleĢtirilmiĢse de, diğer yöntemler 
uygulanabilir 
olmadığında 
ancak 
yararlanılacak 
ek 
bir 
baskı 
olarak 
değerlendirilmektedir. 
5.5.1.2. Amphibia, ĠkiyaĢamlilar, Kurbağagiller 
Su  kurbağaları,  kara  kurbağaları  ve  semenderlerin  oluĢturduğu  Amphibianlar, 
ergin  öncesi  evrelerinde  sucul  hayvanlardır.  Ergin  öncesi  ve  ergin  her  iki  evredeki 
bireylerin  besinlerinin  çoğunu  böcekler  oluĢturur.    Zararlı  böceklerin  biyolojik 
mücadelesinde kullanılan amfibianlar son derece sınırlıdır. Bununla birlikte,  doğada 
ve laboratuar araĢtırmalarında kurbağaların besin çeĢidi (mide analizleri) ve oburluk  
kompozisyonları ile ilgili çok sayıda kayıt bulunmaktadır (Sweetman,1958).  ABD‟de 
Su  kaynaklarının  kenarlarındaki  ormanlık  alanlarda  Hyla  cinsi  ağaç  kurbağalarının 
eski  dünya  kökenli  çam  testereli  arısının  aktif  erginleri  ile  beslendikleri  çok  sıkça 
gözlenmektedir ( Coppel and Benjamin, 1965). Kurbağagillerin çoğunda olduğu gibi, 
bu predatörlerin beslenmesinde de avın hareketi en önemli uyarıcı olmaktadır.   
Bildiği  kadarıyla,  kara  kurbağaları,  zararlı  böceklerle  mücadelede  etkin  olarak 
yaralanılan    kurbağagillerin  yegane  grubudur.  Bufonidae  familyasındaki  kara 
kurbağaları  çok  tanınan  türleri  içerir  ve  Bufo  cinsinin  özel  ekonomik  öneme  sahip 
bazı türleri kapsadığı düĢünülür. Kara kurbağalarının genellikle pürüzlü sıra dıĢı bir 
derileri vardır ve derideki pürüzlülük,  çok sayıda derialtı (subcutaneus) zehir bezini 
yansıtır. Kara kurbağaları, her ne kadar su kurbağalarından daha kurak konumlarda 
yaĢarlarsa  da,  üreme  mevsimlerinde  su  yakınında  olmak  zorundadırlar.  Genellikle 
yumurtalarını  peltemsi  kümeler  veya  jelatinsi  kadronlar  üzerinde  diziler  halinde 
koyarlar.  Larva  dönemi  nispeten  kısadır  ve  kısa  bir  zaman  sonra,  genç  larvalar 
yutabilecekleri  her  hangi  bir  canlı  organizma  ile  beslenmeye  baĢladıkları  karasal 
forma dönüĢürler (Weber, 1938).  
Dev  kara  kurbağası,  Bufo  marinus  (L.),  Teksas‟ın  Rio  Grande  Vadisi‟nden  
güneye doğru Meksika, Orta Amerika, güney Peru  ve kuzey Arjantin‟e ulaĢtığı bir 
baĢtan bir baĢa Amerika‟da doğaldır (Leonard, 1933). Bazı Caribbean Adalarında ya 
yerlidir ya da baĢarılı bir Ģekilde yerleĢtirilmiĢtir. Bir Brezilya kaydına göre, erginler 

---