Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
69 
Carabidae (KoĢucu böcekler) türleri larva ve ergin dönemlerinde çeĢitli 
böcekleri parçalayarak yerler. Önemli türleri arasında Calosoma sycophanta  (L.) ve 
Procerus scabrosus Oliv mevcuttur. Campodeid tip larva Calosoma sycophanta  (L.) 
Thaumetopoea pityocampa Çamkese böceğinin biyolojik mücadelesinde 
kullanılmaktadır.  
    
   
 
ġekil XX. Calosoma sycophanta  (L.) ergin ve larvası.  
Cicindelidae (Kum böcekleri) türleri dünyanın hemen her tarafında yaĢarlar. 
Larvaları kumlu topraklarda açtıkları deliklerin ağzında pusu kurarak yakınlardan 
geçen avları yakalarlar. Türkiye‟deki türler Cicindela cinsine dâhildirler. Cicindela 
campestris ve Cicindela sylvatica 
Coccinellidae (Uğur böcekleri) türlerinin larva ve erginleri, bitkilerin yaprak 
ve dalları üzerinde serbest dolaĢarak yaprak bitlerini, kalkanlı bitleri kelebek 
tırtıllarını ve çeĢitli böceklerin larvalarını yerler. Bu böceklerin gıda gereksinimleri 
fazladır. Rodolia cardinalis, Torbalı koĢnil, Pericerya purchasi‟e karĢı 
kullanılmaktadır. Coccinella 7-punctata uğur böceği  
Planococcus citri (Turunçgilunlubiti)‟nin Cryptoleamus montrouzerii ile biyolojik 
mücadelesi yapılmaktadır. 
   
Cryptoleamus montrouzerii 
Cleridae (Alacalı böcekler)‟lerin larva ve erginleri çeĢitli kabuk böceklerinin 
larva ve erginleri üzerinde yırtıcılıkla geçinirler. Bunlar arasında en önemlisi 
Thanasimus (Clerus) formicarius (L.)‟dur. 

---

 
70 
   
        
 
ġekil XX. Thanasimus (Clerus) formicarius (L.) ergin ve larvası.  
Ostomidae (Kemirici böcekler) türleri genellikle predatör olup ağaçların 
kabukları altında yaĢar. Bu familyadan Temnochila caerulea Oliv. Yapraklı ve iğne 
yapraklı ağaçların kabukları altında yaygındır.  
Rhizophagidae familyası Dendroctonus micans‟ın özgün predatörü 
Rhizophagus grandis biyolojik mücadelede kullanılmaktadır.  
    
 
Şekil XX. 
Rhizophagus grandis ergini ve beslenen larvaları.  
Takım: Hymenoptera (Zar kanatlılar); bu takımın Formicidae (Karıncalar) 
familyasından Formica rufa (L.), Kırmızı orman karıncası, tırtıllar, yaprak arılarının 
larvaları, kelebek, arı, böcek yumurtaları ve pupaları ile daha birçok  zararlılar 
üzerinde yırtıcılıkla geçinirler. Sedir yaprak kelebeği Acleris undulana‟nın biyolojik 
mücadelesi için yuvaları bulunmadığı alanlara taĢınmaktadır (tarnsplante) 
edilmektedir.  
 
 

---

 
71 
5.4.3. 
Parazitoid (Asalak) böcekler 
Parazit (Yunanca para= yanında, sitos=besin) , ya belirli bir süre, ya da tüm 
hayatı boyunca, doğal olarak kendinden daha kuvvetli baĢka bir canlının üzerinde 
ya da içinde yaĢar, organizmanın zararına geliĢir ve çoğalır. Paraziti taĢıyan canlıya 
konukçu (=konakçı) denir. Parazitleri ve bunların konukçuları ile olan iliĢkilerini 
araĢtıran ilim dalı Parazitoloji’dir. Parazitoloji‟nin böcekleri inceleyen dalına Böcek 
Parazitolojisi denir. Ayrıca Tıbbi Parazitoloji ve Veteriner Parazitolijisi de vardır. 
Orman böceklerinin tüm düĢmanları arasında entomologların en fazla dikkatini 
çekenler parazit (asalak) böceklerdir. 
Parazitler konukçusunun bazen ısı Ģeklindeki enerjisinden, bazen de onun 
besin,hücre, ferment ve hatta hormonlarından yararlanır. Bunlar yaĢayıĢları 
yönünden konukçularına bağlıdırlar. GeliĢmelerini tamamlamak için çoğu kez bir 
konukçu yeterlidir. 
Parazitlerin erginleri görünüĢte büyük farklılıklar arzederler. Fakat larva 
dönemleri hayret edilecek derecede aynıdır. Hepsi bacaksız, ağız parçaları fazla 
azalmıĢ ya da iz halindedir. Kısaca, gıdalarını en kolay biçimde alabilmek için gerekli 
yaĢam koĢullarına uymuĢlardır. Bunlara vücut parçalarını azaltarak spesialize  olmuĢ 
hayvanlar da denir. 
Bir böceğin asalakları her yerde aynı olmayıp, çeĢitli yerlerde farklıdırlar. Belirli 
bir yörede, belirli bir zararlı böceğin çeĢitli hayat dönemlerine zarar yapan 
asalaklara o böceğin asalak topluluğu denir. Bir böceğin fazla üreyememesi için, 
onun asalak topluluğunun tam olması gerekir. Zararlı böceğin çeĢitli hayat 
dönemlerinde zararlı olan asalaklardan onun çoğalmamasında en fazla rol 
oynayanına baĢ asalak denir. 
 
Parazitliğin çeĢitleri 
Parazitleri, değiĢik özellikler dikkate alınarak gruplandırmak mümkündür. Bu 
grupların önemlileri aĢağıda verilmiĢtir. 
Konukçu dönemlerine göre: Parazitler böceklerin çeĢitli hayat 
dönemlerindeki zararlarına göre isimlendirilirler. Örneğin, yumurta, larva, larva-
pupa, pupa ve ergin parazitleri. Parazitlerin en etkilileri, böceklerin ilk hayat 
dönemlerinde yaĢayanları, yani yumurta, larva ve larva-pupa parazitleridir. 

---

 
72 
Beslenme durumlarına göre: Parazitler hayvanda bulundukları yere göre dıĢ 
(ekto) ve iç (endo) parazit olmak üzere ikiye ayrılır. DıĢ parazitler konukçunun dıĢ 
yüzeyinde ya da derisi altında yaĢarlar; genellikle kan emerek geçinirler. Örneğin, 
bit, tahtakurusu, uyuz böceği vb. iç parazitler ise konukçunun içerisinde yaĢarlar. 
Örneğin, tırtıl sinekleri. 
 Konukçu miktarına göre: Parazit böcekler bazen bir konukçu türle 
sınırlıdırlar: Monofagus parazit. Bazıları birbirine yakın türlerde yaĢayabilir: 
Oligofagus parazit. Bazıları da çeĢitli türlerle beslenirler: Polifagus parazit. 
 
Parazitoid grupları 
Genellikle, diğer böcekler üzerinde parazit olarak yaĢayan böcekler zararlı 
fertlerin miktarını azalttığından dolayı insanoğlunun çıkarları açısından yararlı olarak 
adlandırılır. Fakat bu tip bir genelleme tamamen doğru değildir. Zira parazitler, 
predatörler ve insanlara yararlı böcekler üzerinde zarar yapan böceklerde 
mevcuttur. Böylece, bazı böcek parazitleri zararlı olabilir. Parazitlerde zarar yapan 
parazitlere Hyperparazit denir. Bunlar parazitlerin kontrol etkisini azaltırlar. Fakat 
bir konukçu içindeki parazitler arasındaki rekabet oldukça fazladır. Bir konukçuda iki 
ayrı parazit olursa parazitlerden biri diğerini parçalar.  
Böcek takımları içinde en fazla parazit böcek, Hymenoptera takımında 
bulunur. Bu takımın, orman böcekleri üzerinde parazit olarak yaĢayan türleri, iki 
büyük üst familyasının üyeleridir. Ichneumonoidea ve Chalcidoidea ile 
Braconidae familyasına . Hymenoptera takımından sonra parazit böceklerin 
bulunduğu ikinci büyük takım Diptera’dır. Bu takımdan Tachinidae familyası çok 
önemli türleri kapsar. 
Hymenoptera Takımı 
Ichneumonoidea üst familyası 
Chalcidoidea üst familyası 
Braconidae familyası 
Diptera Takımının 
Tacnidae familyası  
Hymenoptera: Ichneumonoidea. Binlerce türü içeren Ichneumonoidea‟nin 
yüzlerce türü orman böcekleri üzerinde parazit olarak yaĢar. Ichneumonoid‟lerin 

---