Kararlarinin uygulanmasi

5

1. Ataman Grubu Davaları: Başvuru konusu olaylar 

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nde “Ataman Grubu Davaları” olarak adlandırılan kesinleşmiş 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ihlal kararları barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının 

ihlalleri ve/veya göstericiler dağıtılırken uygulanan aşırı ya da orantısız güç sebebiyle 

başvurucuların kötü muameleye tabi tutulmalarına ilişkindir.

1

 Bu gruptaki bazı davalar, ayrıca, 

başvurucuların, toplantı ve gösteri yürüyüşü haklarının ihlallerinin ve tabi tutuldukları kötü 

muamelenin etkin soruşturulmadığını ve barışçıl göstericiler hakkında gereksiz yargılamalar 

yapıldığını tespit etmektedir.

2

 

Ataman Grubu Davaları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 11., 3. ve 13. maddelerinin ihlalleri 

olarak karşımıza çıkmaktadır. Davalar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) Türkiye’nin 

pek çok ilinde gerçekleşen toplantı ve gösterilere ilişkin olarak açılmıştır. Bu iller arasında İstanbul, 

Adana, Adıyaman, Ankara, Bingöl, Bolu, İzmir ve Malatya’yı sayabiliriz. Ataman Grubu Davalarına 

konu olan toplantı ve gösterilerin içerikleri de çeşitlidir. F tipi cezaevi koşulları protestolarından 

NATO Zirvesi protestosuna, ABD’nin Irak’ı işgalinden, İşçi Bayramı mitinglerine, Yüksek Öğretim 

ve Sosyal Güvenlik yasalarında yapılan değişikliklerin protesto edilmesine kadar zengin bir 

yelpazede verilen toplumsal ve siyasal tepkiler Ataman Grubu kararlarına konu olmuştur. 

Ataman Grubunda Kasım 2014 itibarı ile kırk beş kesinleşmiş dava bulunmaktadır.

3

 Bu gruba 

ismini veren ilk dava olan Oya Ataman-Türkiye kararı, 5 Aralık 2006’da hükme bağlanmıştır. 

Hâlihazırda AİHM, Ataman Grubu ile benzer hak ihlalleri içeren yeni davalar görmeye devam 

etmektedir. İşte bu sebeple AİHM, Ataman Grubu davalarında ortaya çıkan ihlallerin münferit 

ihlaller olmadığını belirlemek ve sistematik özelliklere sahip olduğunun altını çizmek için 16 

Temmuz 2013 ve 23 Temmuz 2013 tarihlerinde, Abdullah Yaşa-Türkiye ve İzci-Türkiye davalarında, 

iki defa “46. madde kararı” vermiştir.

4

 İzci-Türkiye kararının hüküm kısmında AİHM, önüne gelen 

Ataman Grubu davalarına benzer davaların sayısındaki artışa dikkat çekerken şöyle demiştir:

Mahkeme, Türkiye hakkındaki 40’tan fazla kararda, kolluk görevlilerinin gösterilerdeki 

sert müdahalelerinin veya barışçıl nitelikte gösterilere katıldıkları gerekçesiyle başvuranlar 

hakkında başlatılan cezai işlemlerin, Sözleşme’nin 3 ve/veya 11. maddesinin/maddelerinin 

1

 

Ataman Grubu Davalarında ele alınan 11. ve 3. madde ihlallerinin dağılımı için EK 2’ye bakınız. 

2

 

Taşarsu-Türkiye (2012)

3

 

Davalara ilişkin listenin en güncel hâli için Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin internet sitesine bkz: ht-

tps://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?Ref=CM/Del/OJ/DH(2014)1208&Language=lanFrench&Ver=prel0001&-

Site=CM&BackColorInternet=DBDCF2&BackColorIntranet=FDC864&BackColorLogged=FDC864 (Erişim 

tarihi: 20.11.2014)

4

 

46. madde kararları Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin taraf devletlere ve Avrupa Konseyi Bakanlar 

Komitesine hak ihlallerinin sistematik olduğunu ve bireysel davada ihlali ortaya çıkaran sistematik unsur-

ların giderilmesi için mutlaka genel tedbirler alınmasını söylediği karar tiplerine verilen addır. Bu konuda 

ayrıca bakınız: Çalı ve Bruch, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Kararlarının İzlenmesi: Sivil Toplum 

Örgütleri için Bir El Kitabı (2011), http://www.ihop.org.tr/dosya/yayin/IHOP_AIHM_Kararlarinin_Izlenme-

si_Basak_Cali_Nicola_Bruchngo_tr.pdf (Erişim Tarihi: 22.11.2014)

---

6

ihlaline sebep olduğu sonucuna vardığını gözlemlemektedir (bkz. diğerleri arasında, 

yukarıda anılan Ali Güneş / Türkiye § 46; yukarıda anılan DİSK ve KESK / Türkiye, §§ 36-

37). Mahkeme tarafından belirtildiği üzere, söz konusu kararların verildiği davaların ortak 

özelliği, yetkililerin barışçıl toplantılara belirli derecede hoşgörü göstermemiş olmaları ve bazı 

hallerde de göz yaşartıcı gaz da dahil olmak üzere, kolluk görevlileri tarafından sert fiziksel 

güç kullanılmış olmasıdır. 

Ayrıca Mahkeme, söz konusu kararların 20’den fazlasında, gösteriler esnasında kolluk 

görevlilerinin kötü muamelede bulundukları iddialarına ilişkin olarak, Türkiye’deki 

soruşturma makamları tarafından etkin bir soruşturma yürütülmediğini belirtmiştir (bkz. 

yakın geçmişte, Tasarsu / Türkiye, no. 14958/07, § 55, 18 Aralık 2012). 

Mahkeme, toplantı özgürlüğü ve / veya gösteriler sırasında kolluk görevlileri tarafından güç 

kullanımına ilişkin olarak, Türkiye hakkında 130 başvurunun Mahkeme önünde derdest 

olduğunu gözlemlemektedir.

5

2. Ataman Grubu Davalarında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 

Temel Bulguları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Ataman Grubu davalarında beş temel bulgu ortaya 

koymaktadır.

6

 Bunlar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir:

Beş temel bulgu

1.   Barışçıl gösterilere müdahale Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 11. maddesine 

aykırıdır.

2.   Barışçıl olmayan gösterilerde barışçıl şekilde eylem yapanların hedef alınması AİHS’in 

11. ve 3. maddelerine aykırıdır.

3.   Barışçıl ve barışçıl olmayan gösterileri dağıtmak için orantısız güç kullanımı (göz 

yaşartıcı gaz veya fiziksel kuvvet yoluyla) AİHS’in 11. ve 3. maddelerine aykırıdır.

4.   Barışçıl eylemcilerin iç hukukta yargılanmaları AİHS’in 11. maddesine aykırıdır.

5.   Polis memurlarının ve amirlerinin toplantı ve gösterilerde 3. madde ihlali niteliğine 

bürünen tasarruflarının etkin olarak soruşturulmaması 3. maddenin usül bakımından 

yüklediği pozitif yükümlülüklere aykırıdır.

5

 

İzci-Türkiye, para. 95-97.

6

 

Bkz. Ek 2.

---