“kecha va kunduz” romani qahramonlarining ta‟riflarini qo„llashda ijodkor mahorati va qo„llangan antroponimik birliklar ahamiyati

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 5 | 2022
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-5-409-415 
SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
412
 
May, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
NATIJALAR VA MUHOKAMA
 
―Kecha va kunduz‖ romanida XX asr boshlarida Turkistonda bo‗layotgan 
siyosiy va oilaviy jarayonlar haqida so‗z ketgan. Unda erkaklar o‗z ayollarini 
qanchalik hurmat qilishi va or-nomus yuzasidan katta qizining ismi bilan chaqirishi, 
ammo Razzoq so‗fidek odam ahli ayolini ―Fitna‖ deyishi jamiyatda shuday illatli 
insonlar borligini inkor etmaydi. Shuningdek, o‗zbek xalqining tarixiy nodir 
durdonalari qay yo‗sinda chet davlatlarga chiqib ketganligiga ham alohida to‗xtalib 
o‗tilgan va bunga Cho‗lpon yangi zamon kishisi, o‗qimishli jadid tilidan to‗xtab 
o‗tgan. ―Mamalakatning tarixi, adabiyotiga oid qimmatbaho asarlarni tekinga berish 
hamda bir rus amaldoriga berish, bilmadim nimaga teng? Menimcha, bu millatga 
xiyonat! Unday asarlarni siz to‗plasangiz, milliy kutubxona tashkil qilaylik. To‗g‗ri 
yo‗l – shu!‖ 
―Kecha va kunduz‖ dialogiyasining bir qismi, ya‘ni ―Kunduz‖i yo‗q bo‗lib 
ketgan asarning mavhum tugashiga sababchi bo‗ldi va bu bir qancha taxminiy 
qarashlarni yuzaga keltirdi. Shunday taxminlardan biri sifatida keying qismda 
Miryoqub asosiy qahramonga aylanish ehtimoli kattaligi, Zebining ozod etilishi va 
uning ―kunduz‖ hayoti taxmin qilinadi. 
Miryoqubning jirkanch hayotdan oydinlik sari chiqayotgan payti, Zebining 
keyingi taqdiri qay tarzda bo‗lishi o‗quvchi uchun katta qiziqishga sabab bo‗ladi.
Cho‗lpon ―Kecha‖da qahramonlar shaxsiyatini ochib berishda realistik 
tasvirlashdan foydalanadi. Hech qanday bo‗yoqlarsiz, ayblarini berkitmay asl holicha 
ko‗rsatib bergan. Quyidagi ta‘riflar orqali bunga guvoh bo‗lishimiz mumkin: 
Razzoq so‗fi –
1.
Jadidnamo bir hamshahrining deganidek ―ko‗rgazmaga qo‗yiladigan ajoyib 
mahluqlardan‖. 
2.
Aytishlaricha, uni ona qornidan sihat-salomat tushurgan va birinchi daf‘a 
yo‗rgaklagan kampir hazilkashligi va sho‗xligi bilan xotin-xalaj o‗rtasida dong 
chiqargan Hamro ena emish. Bolani yo‗rgaklaganidan keyin hali uqadar odam 
kepatasiga
1 
kirmagan yuzlariga tikilgan va mana bu so‗zlar bilan erkalatgan emish: 
―Aylanay, mehmon, kimdan xafa bo‗ib tushdingiz? Kim ozor berdi sizga? 
Qovog‗ingizni ochsangizchi!bir kuling! Kulimsirang! Iljaying!‖ 
O‗shanda kulmagan Razzoq so‗fi undan keyin ham kulmay o‗tdi 
Qurvonbibi – 
1.
So‗figa achchiq qilib bo‗lsami, yo o‗zining yaratilish 
hamirida shu narsani bormi, har qalay, fitnalikdan, ya‘ni makr va 
firibdan xoli emas. Erining xotin-xalaj oldida gapirmaganiga 

---