Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

K ə lilə   dedi:  -   S ə n ə   d ə x li  o lm ay an   m ə s ə lə lə r   haq q ın d a  n ə   üçün 
s o rğ u -s u a la   g irirsə n ,  b izim   v ə z iy y ə tim iz   aydındır:  b iz  şah  qulluğunda 
x id m ə t  e d ir v ə   o n u n   s a y ə s in d ə   d o la n ın q .  B iz   şahlar m ə e lisin d ə   söhbət 
e tm ə k   h ü q u q u n a   m a lik   olu b ,  şah larm   iş lə rin ə   n ə z a rə t  y etirən lərd ən  
deyilik.  Sus  v ə   u n u tm a   ki,  o n a   d əx li  o lm a y a n   işlə rlə   m əşğ u l  olanm  
aq ib əti  m ey m u n   k im i  olar.
D im n ə   dedi:  -   M e y m u n a   n ə   o lm u şd u   ki?
Meymun və  dülgər əhvalatı. 
K ə lilə   dedi:
-  
B e lə  n ə q l  e d irlə r ki,  b ir m e y m u n  b ir d ü lg ə rin  a t ü stü n d ə  oturmuş 
k im i  b ö y ü k   bir  d irə k   ü s tə   o tu ra ra q   iki  p a z   v a sitə si  ilə   onu  yardığını 
gördü.  D ü lg ə r b ir p azı  ç a ld ıq d a n   sonra  ik in cisin i  çıx ard ıb   qabağa çalır 
v ə  b e lə lik lə ,  d irəy i y a ra -y a ra   irə lilə y ird i.  D ü lg ə r ehtiyae  üzündən işini 
b u rax ıb   b ir anlığa  g e tm ə li  old u .  B unu  g ö rə n   m ey m u n   on a  dəxli  olm a- 
y an   b ir  işd ə n   y a p ışaraq   d ü lg ə rin   işini  d av am   e td irm ə y ə   başladı.  A rxa- 
sını  d irə y in   y arılm ış  h is s ə s in ə   t ə r ə f  ç e v irə rə k   oturdu,  yum urtası  dirə- 
y in   y a rığ m a   girdi,  o  isə   pazı  ç ıx arm ağ a  b aşlad ı.  Pazı  çıxardıqda  yu- 
m urtası  d irə y in   a ra sın d a   qalıb  sıx d d ı,  m ey m u n   h u şu n u   itirərək   özün- 
d ən  g etd i,  d ü lg ə r q ay ıd ıb  g ə lə n ə  q ə d ə r bu v ə z iy y ə td ə  qaldı.  D ülgər isə 
d ö y ü b   m ey m u n u   ö ld ü rd ü .  O d u r ki,  d ey ib lər:  “ d ü lg ərlik   m eym unun  işi 
d e y il” .
D im n ə  dedi:  -   M ə n   sənin  söylədiyin  əhvalatı  eşitdim   və  nə  demək 
istədiyini  başa  düşdüm ,  lakin  b ilm əlisən   ki,  şaha  yaxınlaşan  h ər  adam 
yalnız  öz  qam ını  doydurm aq  m əq səd in i  güdm ür,  çünki  qarını  hər yerdə 
doydurm aq  olar...  Y ox,  belə  b ir  adam   şaha,  h ə r  şeydən  ə w ə l,  dostlan 
sevindirib  düşm ənləri  q ə z ə b lə n d irən   v əzifə v ə   şöhrət xatiri  üçün  yaxın- 
laşır,  yalnız qam ı  üçün  ə llə ş ə n lə r heyvan züm rəsindən olanlardır.  İt quru 
sü m ükdən  sevindiyi  kim i,  belə  adam   da  ona  verilən  ən  kiçik  sədəqədən 
sev in ər v ə   onunla  k ifay ətlən ər.  A licənab,  iradəli  adam lara  gəldikdə  isə, 
onları  cüzi  şeylər  k ifay ətlən d irə  bilm əz.  D ovşanı  şikar  edən  şir  dağ 
keçisini  gördükdə  dovşanı  buraxıb  onun ü z ə rin ə   hücum  edər.
Qürurda  Polong ol,  vüqarda Qartal,
Vuruşda  qalib  gol,  ovun  üstün  al.
Tavusa,  bülbülo  son az nozər sal,
Birisi  bozokdir,  biri  qilü-qal!
A z şe y ə   razı  olm aq   m ə n ə v i  y o x su llu q  v ə  x əsislik  əlam ətidir.  Y ük- 
sək   m ö v q e y ə   çatan  ad am ın   ö m rü   gül  q ə d ə r  a z   olsa  da,  əqilli  adam lar
onu  uzun öm ür hesab e d o rlər v ə   ək sin ə,  az  şey ə razı  olan  adam ın  öm rü 
şaın  ağacı  q əd ər  çox  olsa  belə,  m ürüvvət  əh lin in   y an ın d a  onun  qədri, 
q iy m ə ti  olmaz.
K əlilə dedi: -  M ən   sonin sözlərini  başa düşdüm ,  lakin ağlını  başına 
y ığ   v ə   bil  ki,  h ər  adaının  öz yeri,  m övqeyi  vardır.  B iz  o  tə b ə q ə d ə n   d e - 
yilik  ki,  belə  yüksok  d ə rə c ə y ə   layiq  olaq  və  onu tə lə b   etm əyi  bacaraq. 
Biz  salam ət,  dolanırıqsa,  bu,  bizim   üçün  kifayətdir...
D im no  dedi:  -   İnsanlar m ü x tə lıf v ə z iy y ə td ə   olurlar.  İstedad  və  q a - 
biliy y əti  olanlar  ö zlərin i  alçaq  v o ziy y ətd ən   ali  d ə rə c ə y ə   çatdırır,  ira- 
dosi  zəif,  əqli  kəm   o lan lar  iso  yüksək  m övqedon  aşağı  rü tb əy o   enirlər. 
Y ü k sək   d ə rə c ə y ə   qalxm aq  çox  çətin,  oradan  aşağı  e n m ə k   isə  o lduqca 
asandır.
V əzifo   ağır daş  kim i  şcydir,  onu çox  ə z iy y ə t və  m o şə q q o td ə n   so n - 
ra  ç iy in ə   qaldırırlar,  lakin  çox  asanhqla  y e rə   atırlar.  AIi  d orocoyo 
çatm aq  üçün  m ord  vo  iradoli  adam ların  k ö m ə y ə   ehtiyacı  yaxdur...
Hüııor sahibi  bilso öz  qüdrotin,
Göyo  qaldırar  hor  işin  hörmotin.
Biz  yüksok  vozifo  alm ağa  layiqik  vo  indiki  aşağı  voziyyotdo  q a l- 
ınağa  razı  olm am alıyıq.
K olilə  dedi: 
Son  no  etm ok  fikrindoson?
D im no  dedi: 
M on  bu  fürsotdon  istifado  edib  şirin  yanına  getınok
istəy irəm .  O,  qorxu  vo  to ro d d ü d   içindodir,  bolko  m o slohot  vasitosilo 
onun  könlünü  olo  alam ,  b e lo lik lə ,  onunla  d ostlaşıb  böyük  vozifoyo 
çataın.
K olilo  dedi: 
Son  n o d ən   bilirson  ki,  şir  qorxu  vo  toroddüd  için -
d odir?
D im no  dcdi: 
M on  bunu  oql  vo  idrakım la  bilirom ,  ağıllı  ad am lar
insanların  gizlin  işlərini  o n ların   xarici  olam o tlo rin d o n ,  xarici  görünüş 
və  q iy afo lərin d o n   b aşa  düşorlor.
K olilo  dedi: 
Ş ah lar  x id m o tin d ə  o lm adığın,  şah  m oclislorinin
q ay d a-q an u n larm ı  b ilm o d iy in   halda  sən  şirlo  do stlaşıb   ondan  neco 
vozifo  ala  bilorson?
D im no  dedi: 
B öyük  vo  m əsu liy y ətli  iş,  ağ ır v ə n arah at yük  güclü
vo  m öh k o m   adam ı  y o ra  b ilm oz.  Q əriblik  v ə   tən h alığ ın   ağıllı  adam  
üçün  qorx u su   y o x dur...  F ə ra sə tli  v ə   huşyar  ad am lar  h ə r  şeyin  y o lu n u  
tez  taparlar.

---

K ə lilə  dedi: -  Ş a h la r öz m ə rh ə m ə tin i  fə z ilə t sa h ib lə rin ə  deyil, b ə l- 
k ə   ö z ü n ə   yaxın,  n ə s ilb ə n ə s il  o n a  x id m ə t ed ib  m ü x tə lif yollarla hörm ət 
q az a n m ış  ad a m la ra   g ö stə rirlə r.  Ş ah lar  b u   c ə h ə td ə n   ü zü m   tən ək lərin ə 
o x şa y ırlar,  ö z lə rin ə   d a h a  y a x ın   o la n   a ğ a e la ra   sa n m rla r.
D im n ə   dedi:  -   S ə n   h a q lısa n ,  lak in   m ə n   b ilirə m   ki,  şahın  yaxm 
ad am ları  v ə   o n la rın   s ə lə flə ri  h ə m iş ə   b u   m ə n s ə b d ə   olm am ışlar,  onlar 
ə v v ə l  u z a q   olm uş,  so n ra  y a v a ş -y a v a ş   y a x ın la şa ra q   bu  d ə rə c ə y ə   çat- 
m ışlar.  M ə n   d ə   ç a lışa c a ğ a m   k i,  o n ların   m ə n s ə b in ə   çatım   v ə   bunun 
ü çün  ə lim d ə n   g ə lə n i  ə s irg ə m ə y ə e ə y ə m ...  D e y irlər,  h ə lə   indiyə  qədər 
şah  q a p ısın d a   e lə   a d a m   o lm a m ışd ır  ki,  o,  şah ın   q ə z ə b in ə   dözm ədən, 
onun  tə h q irlə rin ə  d a v a m  g ə tirm ə d ə n ,  ö z h irs  v ə n ifrə tin i boğm adan və 
in sa n la rla   h ə lim   rə fta r  e tm ə d ə n   şahdan  b ö y ü k   v ə z ifə   alm ış  olsun.
K ə lilə   dedi:  —  T u taq   ki,  s ə n   şirlə   d o stlaşd ın ,  sə n   hansı  yol  ilə  və 
hansı  ə s a s a   g ö rə   o n d a n   v ə z ifə   alacaq san ?
D im n ə   dedi:  -   Ə g ə r  m ə n   o n a   y a x m la şa   b ilsəm ,  ə w ə l c ə   onun  xa- 
siy y ətin i  ö y rə n ə r,  o n a  s ə d a q ə tlə   h ö rm ə t  g ö stə rib   b ü tü n   arzularını  ye- 
rin ə   y e tirə r,  q ə b ih   v ə   y a ra m a z   işlə rd ə n   ç ə k in d irə rəm .  O,  m ənim   fık- 
rim o  g ö rə ,  yaxşı  v ə   ö lk ə n in   x e y rin ə   olan  b ir iş  başladıqda,  m ən həmin 
işi  onun  g ö z ü n d ə   b ö y ü d ü b   d a h a   çox  tə riflə r,  bu  təd b irin   verəcəyi  fay- 
daları  d a h a   da  şişird ə rə k   o n u   g ö z ə l  b o y a la rla   b ə z ə y ə r  v ə   şahın  sevin- 
cinin  a rtm a sın a  sə b ə b   olaram .  Y o x ,  ə g ə r m ə n im   fik rim cə,  aqibəti qor- 
xulu  v ə   ziy an lı  ola  b ilə c ə k   b ir   işə   əl  atm aq   istə sə ,  m ə n   ehtiyatla,  çox 
m eh rib an ,  çox  y u m şa q ,  h ə lim   v ə   n ə z a k ə tlə   b u   işin  z ə rə rli  cəhətlərini 
izah  e d ə r,  ə g ə r  bu  işd ə n   əl  ç ə k ə rs ə ,  ondan  alınacaq  x e y ir və  faydanın 
n ə d ə n   ib a rə t o ld u ğ u n u  b aşa salaram .  E lə d e y ə rə m  ki,  bu,  onun ürəyinə 
to x u n u b ,  o n u n   q ə z ə b in ə   sə b ə b   olm asın.  Ü m id   ed irəm   ki,  başqaların- 
dan  b elə  x id m ə t g ö rm ə y ə n  şir b u n u n  m ü q a b ilin d ə  m ə n ə  daha çox hör- 
m ə t  e tm ə y ə   başlar.
Ə qilli  v ə   d an ışm ağ ı  b acaran   adam lar,  y alan ı  h ə q iq ə tə   və  həqiqəti 
y a lan a  ç e v irm ə y i  b a cararlar...  M ah ir  rə ssa m la r  q ə lə m lə   elə  səhnələr 
y a ra d a   b ilir ki,  b u ra d a   h e y k ə llə r  şək il,  ş ə k illə r heykəl  kim i  görünür.
Möcüzə  yaradan  rəssama bax  sən,
Simurq şəkli  çəkir,  quşu görmədən.
Şir  m ə n d ə k i  b u   q a b iliy y ə t  v ə   istedadı  görd ü k d ə  yaxın  olmağımı 
m ə n d ə n   d ə   artıq  b ir  eh tira sla   arz u   edər.
K ə lilə   dedi:  -   İndi  ki  sə n   o  fık ird ə sə n ,  g ə rə k  ehtiyatlı  olasan,  şah- 
larla d o stlu q  etm ə k  ço x  tə h lü k ə lid ir.  A talar d e y ib lər ki, üç  işə girişm ə-
y ə   yalnız  nadan  adam   c ə s a rə t  edər:  şahlarla  dostluq  etm əy ə,  dadına 
b ax m aq   xatirinə  z ə h ə r  iç m ə y ə ,  sirri  arv ad a  v erm əy ə.  Ağıllı  ad am lar 
şahı  e lə   bir  sıldırım   dağa  b ə n z ə tm iş lə r  ki,  onun  ü z ə rin d ə   çoxlu  m e y - 
v ə lə r,  m ü x təlif x ə z in ə lə r v ard ır,  lakin  b u n u n la  b irlik d ə  ora  p ə lə n g lə r, 
şirlə r,  canavarlar  v ə   başqa  y ırtıcı  h ey v an lar  yuvasıdır.  O ra  qalxm aq 
q o rx u lu ,  orada  qalm aq  isə  d a h a   qorxuludur.
D im nə dedi:  -   S ən in   d e d ik lə rin  doğrudur,  lakin  tə h lü k ə d ə n   qorxan 
m ə q s ə d ə   çata  bilm əz...
Xotorsiz bir qazanc  yoxdur dünyada,
Xətordon  qorxanlar çatmaz  murada.
Q ü d rətli  ira d ə y ə   v ə   böy ü k   ə q lə   sahib  olm ad an   üç  işin  ö h d əsin d ən  
g ə lm ə k   olm az:  şah a  x id m ət,  d ə n iz  ticarəti  v ə  d ü şm ə n lə   m üharibo. 
A talar  deyiblər:
İgid  adam lara  y aln ız  iki  y e r  yaraşar:  o,  y a  şah  qullu ğ u n d a  şö h rət 
tapm alı,  ya  inzivaya  ç ə k ilə rə k   zahidlik  etm əlidir...
K o lilə  dedi:  -   A rzu n a  çatm aq d a  A llah  sə n ə   k ö m ək   olsun,  ancaq 
m ən   bu  işdo  sə n in lə   şorik  d ey iləm .
D im nə  gedib  şiro  salam   verdi,  şir  yanındakılardan  soruşdu:  “ Bu 
k im d ir?”  Dedilor: 
filankos  oğlu  fılankəs.  Şir  dedi:  “ A tasım   tan ıd ım ” .
Sonra  Dim nəni  y anına  çağırıb  soruşdu:  -   Sən  harada  olursan  vo  no 
edirsən?
D im no  dedi:  -   M on  şahın  q ulluğundayam   və  onu,  ehtiyaclarım ın 
q ib ləg ah ı,  arzularım ın  üm idi  hesab  edirəm ,  İndi  g ö z lə y irə m ,  ə g o r  bir 
iş o lsa, onu öz əql  v ə   b a e a rığ ım la  yerinə yetirim .  Ç ünki  padşahın  sa ra - 
y ın d a elə  işlər o lu r ki,  onu  y c rin ə   y etirm ək   üçün  on  b alaca v ə zifo liləro  
belo  ehtiyac  olur.  Sizin  d ə rg a h ın ız d a   tavusdan  tutm uş  m ilç ə y ə   q o d o r 
ham ıya  iş  tapılar.  V ə z ifo c ə   ə n   aşağı,  b ə d ə n c ə   on  z o if x id m ətçilo r  d ə  
x ey ir  və  ziyan  v e rə   b ilə rlə r.  Y ola  atılm ış  quru  çöp  d ə   bozon  işo  y a ra - 
yır.  O nunla  lazım   o ld u q d a  qu lağ ı  qaşıyır  və  ya  diş  qurtdalarlar.  Z ə rə r 
v ə  ya  x eyir v erə  b ilə c ə k   h ey v an d an   isə dah a yaxşı  istifad ə etm ək  olar.
Bir dosto  gül  olmaq bacarmasaq  da,
Yararıq  odun  tok  yanaq  ocaqda.
Ş ir  D im nənin  sö zlərin i  eşitd ik d ə   onun  n ə sih ə t  v ə   m ə slə h ə t  v e r- 
m ok  fık rin d ə  old u ğ u n u   b aşa  d ü şə rə k   tə ə c c ü b lən d i.  S o n ra  üzünü  yaxın 
a d a m ların a  çevirib  dedi:

---