Kichik maktab yoshida ekologik ong shakllanishining ijtimoiy-psixologik xususiyatlari

Kasblar
Baxolash
1	bogʻbon
2	veterinar
3	duradgor
4	farrosh
5	haydovchi
6	oʻrmonchi
7	ovchi

Ushbu uchta kulgichdan birini tanlab, bola ular yordamida bu kasblar vakillari tabiatga zarar yetkazishni baholashi kerak edi.

Tahlil va natijalar: Ushbu soʻrovnoma Xorazm viloyati Xiva shahar 9-son umumiy oʻrta taʻlim maktabida 2-sinfning 60 nafar oʻquvchilari qatnashdi.

1. 
   Avvalo, biz bolalarni “Tabiiy hodisalar” mezoni baholash natijalariga toʻxtalamiz.
   

1	Dengiz	0,16
2	Daraxtlar	0,88
3	Quyosh	0,93
4	Daryo	0,6
5	Qushlar	0,52
6	oʻrmon	0,85
7	Hasharotlar	0,33
8	Yomgʻir	0,77
9	Issiqlik	0,76
10	Ayoz	0,13
11	Olov	-0,3
12	Momaqaldiroq	-0,21

2-jadval “Tabiiy hodisalar” mezoni koʻrsatkichi.

2-jadvalda bolalarning tabiat hodisalarining odamga taʻsirining ijobiy yoki salbiy taʻsirini uch balli shkala boʻyicha baholashni koʻrsatadigan oʻrtacha maʻlumotlar keltirilgan (+1 - ijobiy taʻsir qiladi, 0 - taʻsir qilmaydi. hammasi, -1 - salbiy taʻsir qiladi). Jadvaldan koʻrinib turibdiki, oʻn ikki tabiat hodisasidan sakkiztasi bolalar tomonidan insonga ijobiy taʻsir koʻrsatadigan tarzda qabul qilinadi. “Quyosh” eng ijobiy bahoni oldi va “Daraxtlar” unga “Oʻrmon” ergashadi. “Ayoz” va “Dengiz” ularni kamroq qoʻrqitadi. Dengiz bizni yashab turgan xududimizga xos boʻlmagan va uni goʻzalligidan baxramand boʻlmagani uchun ham bolalar ijobiy baxo berishmagan. Bolalar "momaqaldiroq" va “Olov” ni eng “salbiy” tabiat hodisasi deb bilishadi. Chunki ular “Momaqaldiroq” va “Olov” ular shu kungacha bilgan qoʻrqinchli tabiat xodiasidir.

№	Kasblar	Baxolash
1	bogʻbon	0,91
2	veterinar	0,86
3	duradgor	0,78
4	farrosh	0,61
5	haydovchi	0,42
6	oʻrmonchi	0,21
7	ovchi	0,18

2-jadval “Kasblar” mezoni koʻrsatkichi.

2. “Kasblar” mezoni - inson faoliyatining tabiatga taʻsirini baholash natijalarini koʻra : tabiatga salbiy taʻsir koʻrsatadigan yettita kasbdan 2tasi faqat ikkitasini hamma taniydi - oʻrmonchi va ovchi. Bolalar tamonida aynan shu oʻrmonchi va ovchi kasb egalarini tabiatga zarar keltiruvchi sifatida tanishdi. Haydovchi faoliyatining tabiatiga ijobiy taʻsirni baholashgan. Chiqindi gazlarning tabiatga keltiradigan zarari haqida hali oʻylashmagan.

Xulosa va takliflar. Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda ekologik ongni shakllantirish bolalarga beriladigan taʻlim va aniq maʻlumotlar bilan bogʻliqligini tatqiqot natijalaridan ham koʻrish mumkin. Turli tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, ekologik ong - kognitiv, tartibga solish, hissiy, axloqiy va boshqa jihatlarni oʻz ichiga olgan murakkab ruhiy shakllanishdir. Aynan boshlangʻich maktab yoshi bolalarning tabiiy muhit haqidagi bilimlarini faol egallashi va unga nisbatan hissiy munosabatni shakllantirish bilan tavsiflanadi. Oʻtkazilgan soʻrovnoma natijalaridan ham shuni xulosa qilishimiz mumkinki ekologik ongni shakllantirish bolalikdan ijtimoiy-muhitdan va taʻlim jarayonidan olingan bilimlar natijasida vujudga kelishi aniqlandi. Demak, insonlarda yoshligidan atrof-muhitni sevish, oʻzini borliqning qismi sifatida xis qilishni anglashni shakllantirish mumkin.
ADABIYOTLAR
1. Е.А.Стерлигова Экологическая психология Пермь, 2012. − 94 с
2. Дерябо С.Д. Экологическая психология: диагностика экологического сознания / С.Д. Дерябо. М.: 1999. 113 с.
3. Акопов Г.В., Чердымова Е.И. Проблема соотношения экологической установки и поведения в концепте экологического сознания // 2-я Российская конференция по экологической психологии: материалы (Москва, 12–14 апреля 2000 г.) / Под ред. В.И. Панова. М. Самара: Изд-во МГППИ, 2001. С. 120–134
4. Гагарин А.В. Природоориентированная деятельность учащихся как ве дущее условие формирования экологического сознания: монография. М.: РУДН, 2003
5. Панов В.И., Мдивани М.О., Кодесс П.Б., Лидская Э.В., Хисамбеев Ш.Р. Экологическое сознание: теория, методология, диагностика // Психологическая диагностика. Тематический выпуск. 2012. 126 с.
8. Степанов С.А. Основные методологические и содержательные аспекты экологического образования для устойчивого развития в высшем учебном заведении: монография. М.: Изд-во МНЭПУ, 2010. 28 с.