Kirish I bob. Nazariy ma’lumotlar
Yüklə 184,44 Kb.
|
| Oyning fazalari.
Oyning yulduzlar orasidagi koʻrinma harakati, uning Yer atrofidagi harakatini aksidir. Oy bir oy davomida yulduzlar osmonida gʻarbdan sharqga tomon koʻchadi. Uning trayektoriyasi yopiq emas. Oyning koʻrinma harakati davomida shakli Yerdan oʻzgarib turadi, bunga Oy fazalari deyiladi. Oyning fazalari toʻrtta yangi oy, birinchi chorak, toʻlin oy va oxirgi chorak. Bu fazalar birin ketin ketma-ketligida vujudga keladi. Oy Yer atrofida va Yer bilan birgalikda Quyosh atrofida aylanganligi tufayli Yerdagi kuzatuvchi Quyosh nurlariga nisbatan turlicha vaziyatlarda boʻladi. Shuning uchun turli koʻrinishda boʻlib koʻrinadi. Oy Quyoshdan ancha katta masofada joylashganligi tufayli unga paralel nurlar tushadi deb olish mumkin. Oy Yerga hamma vaqt bir tomoni bilan qaraganligi tufayli uning yarim yorugʻ va qorongʻu tomoni bilan qaralgan boʻladi. Yorugʻ yarmini va qorongʻu yarmini ajratuvchi chiziqga terminator deyiladi. Quyosh va Oy yoʻnalishi hamda Oy va Yer yoʻnalishi orasidagi burchakni φ bilan belgilaymiz, φ - ga Oyning fazaviy burchagi deyiladi. Oyning yangi oy fazasida boʻlganida u Yer va Quyosh oʻrtasida boʻladi. φ=180
fazasidan taxminan ikki sutka keyin, Oy oʻroq shaklida koʻrinadi. Yangi oy 28
chorak fazasi. Bu holda oy sharqiy kvadraturada boʻladi φ = 90 . Oy yerga yarim qorongʻu va yorugʻ tomoni bilan qaralgan boʻladi hamda tunning birinchi yarmida koʻrinadi. Oyning ketma – ket ikki marotiba bir xil fazadan oʻtishi orasida ketgan vaqtga sinodik oy davomiyligi deyiladi. Sinodik davr 29.53 oʻrtacha Quyosh sutkasiga tengdir. Oyning Yer atrofida toʻla aylanishi uchun ketgan vaqt oraligʻiga esa siderik oy davomiyligi deyiladi. Siderik oy davomiyligi 27.32 oʻrtacha Quyosh sutkasiga tengdir. 11-rasmda 1-holatda Quyosh, Yer va Oy bir toʻgʻri chiziqda, ya’ni Oyning toʻlin oy fazasida boʻlgandagi Yerning holati koʻrish mumkin. 27.32 sutka vaqt davomida Oy Quyosh atrofida bir marotaba aylanib yulduzlarga nisbatan avvalgi holatiga kelganda, ya’ni bir siderik davr oʻtganda hali toʻlinoy fazasi vujudga kelmagan boʻladi, chunki yer Quyosh atrofida aylanganligi sababli 2-holatga koʻchgan boʻladi. Oyning toʻlinoy fazasi Yer 3-holatga kelganida yuz beradi. Yüklə 184,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|