III.3 PhET dasturi haqida
Kolorado Boulder Universitetida taskil qilingan "PhET Interactive
Simulations" dasturi - Nobel mukofoti sovrindori Karl Vayman(Carl Wieman)
tomonidan 2002-yilda tashkil etilgan, nodavlat ochiq ta'lim resursi (OER)
loyihasidir. PhET, ilmni oʻrgatish va oʻrgatish usulini takomillashtirish uchun
Vaymanning gʻoyalaridan boshlandi. PhET interactive simulations dasturi
simulyatsiyalarining vazifasi "erkin fanlar va matematik savodxonlikni, dunyodagi
ta'limni bepul interaktiv simulyatsiyalar yordamida rivojlantirish".
O'qituvchi o'quvchi (talaba)larni texnologiyadan foydalanish qoidalari bilan
tanishtiradi
Texnologiya shartiga binoan o'quvchilardan biri (ya'ni ''Tashkilotchi”) xonadan
chiqadi
Jamoaning boshqa a'zolari pedagogik nizolardan birini yorituvchi muammoli
vaziyatni yaratib, uni muhokama qiladi va sahna ko 'rinishini tayyorlaydi
Bu vaqtda “Tashkilotchi"ga rolining mazmuni tushuntirilib, yuzaga kelishi
mumkin bo'lgan vaziyat haqida ma'lumot beriladi
“Tashkilotchi”ga ham tayyorgarlik ko'rish uchun m a'lum vaqt beriladi
Belgilangan vaqt nihoyasiga yetgach, “Tashkilotchi" auditoriyaga taklif etiladi
Jamoa a'zolari pedagogik nizolarga asoslanuvchi lavhani namoyish etadi
"Tashkilotchi” lavhada ifodalangan nizoli vaziyatni bartaraf etishga harakat
qiladi
O 'qituvchi jamoa bilan birgalikda “Tashkilotchi”ning harakatlarini baholaydi
Mashg'ulot yakunida sinf (guruh) jamoasi “shaxsning tashkilotchilik qobiliyati”
mavzusida amaliy tavsiyalarni ishlab chiqadi
49
PhET loyihasi aslida "fizika ta’lim texnologiyasi"ga qaratilgan, dastur nomi
ham aynan shunday ma’noni anglatadi. Lekin PhET yaqinda boshqa fanlarga
kengaytirildi. Hozirgi kunda loyiha fizika, kimyo, biologiya, Yer fani va
matematika sohalarida ta'lim olish uchun 125 dan ortiq interaktiv simulyatsiya
ishlab chiqarildi va ishlab chiqarilishda davom etilmoqda. Modellashtirish 65
tildan ortiq tillarga, jumladan, ispan, xitoy, nemis va arab tillariga, shu jumladan
bir qismi oʻzbek tiliga ham tarjima qilingan. 2011- yilda esa PhET veb sayti 25
milliondan ortiq mehmonlarga ega boʻldi.
2011-yil oktabr oyida Microsoft Tech Award 2011 laureati sifatida PhET
Interactive
Simulation
tanlandi.
PhET
interactive
simulations
dasturi
Innovatsiyalarning Texnik Muzeyi tomonidan taqdim etiladigan Texnik Mukofotga
ham insoniyatga foydali boʻlgan texnologiya sifatida loyiq koʻrilgan.
2002-yilda Nobel mukofoti sovrindori boʻlganidan soʻng, Vayman fanni
oʻqitish ishlarini yaxshilashga qaratilgan harakatlar bilan shugʻullanib, fanni
oʻqitish boʻyicha ilmiy izlanishlar olib bordi. Bose-Eynshteyn kondensatini
yaratishda uning ishini tushuntirish uchun “Fizika-2000” dasturi yordam boʻldi. U
ommaviy ma'ruzalar oʻqiyotgan vaqtlarni esga olar ekan, simulyatsiyalar
odamlarning nutqimda eslab qoladigan asosiy narsa boʻlardi" fikrni ilgari
suradi.Vayman Milliy Fan fondi imtiyozli oʻqituvchilari dasturi, Kavli
jamgʻarmasi va Nobel mukofoti pullarining bir qismini fizika oʻqitish va oʻrganish
usulini takomillashtirish uchun PhETni rivojlantirish va duynyo boʻylab targʻib
qilishga sarflagan. PHET simulyatsiyalarining Fizika 2000 dan farqi shundaki,
Fizika
2000
dasturi
tajribalari
faqat
videolavha
koʻrinishda.
Unda
oʻrganuvchilarning oʻz qoʻllari bilan tajribani boshqarib koʻrish imkoniyati yoʻq.
Vaymanga PhET dasturini bunday shakilda yaratishiga ham aynan shu sabab
boʻlgan.
Tashkilot.
PhET
Interaktiv
simulyatorlari
Amerika
Universitetlari
Uyushmasining a'zosi boʻlgan Kolorado Boulder universiteti tarkibiga kiradi.
Jamoa vaqt oʻtishi bilan oʻzgarib turadi va professorlar, aspirantlar, tadqiqotchilar,
ta'lim mutaxassislari, dasturiy ta'minot muhandislari (ba'zan pudratchilar),
50
oʻqituvchilar va ma'muriy yordamchilardan tashkil topgan 16 ga yaqin a'zolar
mavjud. PhETning hozirgi direktori doktor Katrina Perkinsdir.
Ta'limga ta'siri.
Interaktiv simulyatsiyalar fan va matematika tushunchalari
boʻyicha bilim darajasini oshirish uchun samarali, ilmiy asoslangan usullarini oʻz
ichiga
oladi.
Simulyatsiyalar
modellashtirish,
moslashuvchanlik
uchun
moʻljallangan boʻlib, ular ma'ruzalar, laboratoriya ishlari yoki uy vazifalarini
topshirish uchun ishlatilishi mumkin. Sumulyatsiyalar intuitiv oʻyin muhitini
yaratadilar, unda oʻquvchilar ilmiy tadqiqotlar orqali soddalashtirilgan muhitda
oʻzlarini tadqiqotchiday his qiladilar. Dastur dizayni sinfda oʻqituvchilar oʻzlarini
tajriba muhitida sezadigan, tajribaning murakkab jihatlari soddaroq koʻrinishda
nomoyon boʻladigan qilib ishlangan. Har bir simulyatsiya foydalanuvchilar
tomonidan, talabalar va sinflar bilan intervyular orqali sinovdan oʻtadi, kerak
boʻlganda qayta ishlanadi va PHET veb saytida chop etilishidan oldin qayta
sinovdan oʻtkaziladi.Har bir simulyatsiyani testdan oʻtkazish bilan bir qatorda,
PhET guruhi oʻzlarining simulyatsiyasi bilan ta'lim sohasidagi tadqiqotlarni olib
boradi. Oʻquvchilar an'anaviy laboratoriyalarga qoʻshimcha tarzda simulyatsiyalar
bilan shugʻullanishlari orqali koʻnikma va malakalari shakillanib boradi.
Hozirda PhET tashkilotchilari tomondan tinimsiz ravishda izlanishlar
vangiliklar olib borilmoqda. Simulyatsiyalar yangi HTML5 formatiga moslab
ishlab chiqilmoqda. Bu borada veb saytda shunday reklama joylashtirilgan.
HTML5 qahramoni boʻling! Bizning simlarimizni HTML5 ga aylantiramiz,
ularni barcha platformalar va qurilmalar uchun qoʻllaymiz. Agar sizda
noutbuklar, iPadlar, Chromebooklar yoki BYOD boʻlsa, sevimli FET
simulyatorlari har doim sizning qoʻlingizda. Butun dunyodagi talabalarning ta'lim
tajribasini oʻzgartirish bugungi kunda bizning missiyamizning bir qismidir!
PhET veb saytiga va elektron pochtalarga foydalanuvchilardan eng koʻp
keladigan quyidagicha savollar mavjud. Bu savollarga PhET hodimlar tomonidan
aniq javoblar berilgan.
"PHET simulyatsiyalari haqiqiy laboratoriya uskunalarini almashtira oladimi?"
51
Tadqiqotlarimiz shuni koʻrsatdiki, PhET simulyatsiyalari kontseptual
tushunish uchun yanada samarali boʻladi. Shunga qaramay, simulyatsiyaga ta'sir
qilmaydigan amaliy laboratoriyalarning koʻplab maqsadlari mavjud. Masalan,
asbob uskunalarning ishlashiga tegishli aniq koʻnikmalar. Simulyatsiyalar orqali
bunga erishib boʻlmaydi. Lekin loborotoriyani bajara olish sharoitiga qarab
simulyatsiyalarni haqiqiy loborotoriya uskunalari bilan almashtirish mumkin.
"Men PhET simulyatsiyalarini yaxshi samara olishim uchun darsning qaysi
qismida qoʻllasam boʻladi?"
Biz PhET simulyatsiyalarining ma'ruza, amaliy, laboratoriya va uy vazifasida
juda samarali ekanligini topdik. Ular kursning barcha jihatlariga osongina
kiritilishi uchun minimal matn bilan yaratilgan.
PhET dasturi logotipi quyidagicha koʻrinishga ega.
PhET simulyatsiyalaridan foydalanish uchun birinchi navbatda JAVA dasturi
kompyuterimizda ornatilgan boʻlishi kerak. Agar oʻrnatilmagan boʻlsa
simulyatsiyalar
bilan
ishlashdan
oldin
JAVA
dasturini
yuklab
olib
koʻmpyuterimizga oʻrnatishimiz kerak. Chunki PhET simulyatsiyalari xxx.jar
formatida qoʻllaniladi. Bunday formatdagi fayllarni esa aynan java dasturi
yordamida ochishimiz mumkin.
52
Keyingi navbatda simulyatsiyalardan foydalanish uchun PhETning rasmiy
sayti
www.phet.colorado.edu
ga kirishimiz kerak. Buning uchun albatda
kompyuterimiz internet tarmogʻiga ulangan boʻlishi kerak. Keyin ekranga quyidagi
oyna ochiladi.
Oynaning chap tomonida simulyatsiyalar kategoriyalarga taqsimlanib, ustun
shaklida joylashtirilgan. Simulyatsiyalar 11 ta kategoriyalarga ajratilgan. Bular:
yangi
simulyatsiyalar,
HTML5,
fizika
boʻyicha,
biologiya
boʻyicha,
ximyaboʻyicha, Er sayyorasi haqida fan boʻyicha, matematika boʻyicha, darajasi
boʻyicha, qurilmaga qarab, hamma simulyatsiyalar, tarjima qilinganlar.
Simulyatsiya kategoriyalaridan keragini tanlab olsak, ekranda shu kategoriya
boʻyicha simulyatsiyalar chiqadi. Bizga kerak simulyatsiyani tanlaymiz.
Simulyatsiyani shu yerning oʻzida ishlatishimiz yoki uni yuklab olgan holda
foydalanishimiz mumkin.
Dostları ilə paylaş: |