Kitab Elxan muellim indd
Yüklə 12,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
103 www.elkhan-suleymanov.az ŞAMAxININ Millət vəkili BiRiNci il kimi müəyyən edir. Bildiyimiz kimi, müasir dövrdə dün- ya ictimaiyyəti üçün qlobal təhdid olan terror təşkilatları məhz siyasi məqsədlər və ya motivlərlə fəaliyyət göstərir. Göründüyü kimi, Amnisti interneyşenal təşkilatının meyarına əsaslansaq, biz insanlıq əleyhinə ağır cinayətlər törətmiş terrorçuları siyasi məhbuslar kimi qiymətləndirmək məcburiyyətində qalarıq. Beləliklə, “siyasi məhbus” anlayışının hüquqi təbiətinin universal və ya regional beynəlxalq təşkilatlar səviyyəsində müəyyənləşdirilməməsi praktikada bu və ya digər məhbusun və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmiş şəxsin “siyasi məhbus” kateqoriyasına aid edilməsində ciddi kolliziyaların yaranmasına gətirib çıxarır. Bu kolliziyaların aradan qaldırılmasına nail olmaq məqsədilə 2001-ci ilin əvvəllərində Avropa Şurasının Baş katibi Stefan treçel, Evert Alkema və Aleksandr Arabaciyevdən ibarət müstəqil ekspertlər qrupu yarat- dı. Ekspertlərə bir neçə siyasi məhbusun olması ehti- mal edilən Avropa Şurasına üzv olan iki dövlətdə siyasi məhbusların mövcudluğunu müəyyənləşdirən meyarlar hazırlamaq mandatı verildi. Müstəqil ekspertlər qrupu qısa müddət ərzində Avropa Şurasının üzvü olan iki dövlətdə siyasi məhbusların mövcudluğunu müəyyən etmək üçün meyarları özündə əks etdirən məruzə ha- zırladılar. Həmin məruzə 16 iyun 2001-ci ildə AŞ Baş katibinə göndərilmiş və 24 oktyabr 2001-ci ildə Avropa Şurasının sənədi kimi qeydiyyatdan keçmişdir. xüsusilə vurğulamaq istərdim ki, müstəqil ekspertlərin hazırladığı məruzə sonradan AŞPA tərəfindən müzakirə olunmamış və onun plenar iclasında hüquqi sənəd kimi qəbul edilməmişdir. Beləliklə, müstəqil ekspertlərin hazırladığı məruzə Avropa Şurasına üzv dövlətlər üçün ümumtanınmış hüquqi sənəd olmamışdır. Odur ki, bu məruzədə siyasi məhbusların mövcudluğunu müəyyənləşdirmək məqsədilə təklif olunan meyarlar 104 www.elkhan-suleymanov.az ŞAMAxININ Millət vəkili BiRiNci il Avropa Şurasına üzv dövlətlər üçün ümumqəbul edil- miş hüquqi norma sayıla bilməzlər. Hesab edirəm ki, müstəqil ekspertlər qrupunun ha- zırladığı məruzəni burada təhlil etməyə ehtiyac yox- dur. lakin məruzədə siyasi məhbusların mövcudluğu- nu müəyyən etmək üçün təklif edilmiş meyarlarla bağlı bir məsələni diqqətinizə çatdırmağı vacib hesab edirəm. Müstəqil ekspertlər siyasi məhbusların mövcud olma- sını müəyyənləşdirmək üçün 1989-1990-cı illədə BMt- nin missiyasının Namibiyada və sonradan Beynəlxalq Qırmızı xaç komitəsinin cənubi Afrika Respublika- sında istifadə etdikləri “Nerqard prinsipləri” əsasında hazırlanmış meyarları tətbiq etmişlər. Ekspertlər öz məruzələrində bu ölkələrin hökumətlərinin siyasi məhbusların mövcudluğunu qəbul etdiklərini də qeyd etmişlər. Bundan əlavə, professor Nerqardın tədqiqatları göstərilmiş ölkələrdə milli barışıq missiyasının tərkib hissəsi idi. Belə ki, həmin dövrdə Namibiyanın və cənubi Afrika Respublikasının cəmiyyətləri parçalanmışdı. Həmin dövlətlərin ərazilərində milli və irqi zəmində silahlı qarşıdurma hökm sürürdü. lakin Avropa Şu- rasına üzv olan və ya üzvlüyə namizəd olan ölkələrdə isə vəziyyət Namibiya və cənubi Afrika Respublika- sından köklü surətdə fərqli olmuşdur. Belə ki, Avropa cəmiyyətləri parçalanmamışdılar və bu səbəbdən də milli barışıq missiyasına ehtiyac olmamışdır. Odur ki, Avropa Şurası ekspertlərinin və professor Nerqardın missiyaları biri-birindən əsaslı şəkildə fərqli olmuşdur. Beləliklə, müstəqil ekspertlərin təklif etdikləri meyar- lar Avropa Şurası məkanında mövcud reallıqları əks et- dirmirdi. Bundan əlavə, bu meyarlar həmin vaxt tərtib edilmiş siyahı əsasında siyasi məhbus olmaları iddia edilən konkret şəxslərin işlərinə yenidən baxılmasını və ya onların azadlığa buraxılmasını nəzərdə tuturdu. 105 www.elkhan-suleymanov.az ŞAMAxININ Millət vəkili BiRiNci il Odur ki, müstəqil ekspertlərin təklif etdikləri meyar- lar konsensus şəklində qısa müddət ərzində konkret məhbusların işlərinə baxılmasını nəzərdə tuturdu və müvəqqəti xarakter daşıyırdı. Bildiyimiz kimi, insan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarları presedent, yəni məcburi xarak- ter daşıyır. lakin insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində ən effektivli mexanizmə malik olan bu beynəlxalq məhkəmə öz fəaliyyətində və qəbul etdiyi qərarlarda “siyasi məhbus” anlayışından istifadə etmir. Aydın gö- rünür ki, bunun səbəbi indiyədək heç bir ümumtanın- mış beynəlxalq sənəddə, o cümlədən Avropa Şurasının sənədlərində “siyasi məhbus” anlayışının anlaşıqlı hü- quqi təbiətinin müəyyən edilməməsindən ibarətdir. Bununla belə, siyasi məhbus problemi vaxtaşırı ola- raq AŞPA-nın Bürosunda və Hüquq Məsələləri və in- san Hüquqları komitəsində gündəmə gətirilmişdir. Ümumiyyətlə, Büro və komitə 2007-ci ildən 9 dəfə öz iclaslarında bu məsələni müzakirə etmişdir. Nəhayət, 2008-ci ildə Hüquq Məsələləri və insan Hü- quqları komitəsi “siyasi məhbus problemi” kimi iddia- ların hüquqi əsaslarının olmaması qənaətinə gəlmişdir. komitə, eyni zamanda, Avropa Şurasında “siyasi məhbus” məsələsi ilə bağlı bütün üzv dövlətlərə şamil edilə biləcək müvafiq sənədin və meyarların hazırlana- raq qəbul edilməsinin vacibliyini diqqətə çəkmişdir. Bundan başqa, AŞPA Bürosu da 2009-cu ildə Avropa Şurası çərçivəsində “siyasi məhbus” anlayışının meyar- larının hazırlanmasını vacib hesab etmişdir. Büro, öz növbəsində, məsələ ilə bağlı ümumtanınmış sənədin qəbul edilməsinə qədər üzv ölkələrə siyasi məhbus problemi üzrə təyin edilmiş məruzəçilərin fəaliyyətinin dayandırılması barədə qərar qəbul etmişdir. Büronun və Hüquq məsələləri komitəsinin bu qərarlarına baxmayaraq, indiyədək AŞPA-nın plenar ic- Yüklə 12,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|