Kitab new indd
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qanda şəkərin nəzarət olunması.
- Dializ xəstələrin problemləri
- Roziqli- 202 Dializ
200 Dializ antaqonistlərinin istifadə olunması məsləhətdir. Diareya ilə müşayiət olunan diabetik enteropatiya qidanın pis mənimsənilməsinə, arıqlamaya və hipoqlikemiyaya səbəb olur. Aydın təzahür edən enteropatiyada geniş təsirə malik antimikrob preparatlardan istifadə oluna bilər (məs. doksisiklin 50–100 mq/gün). Yoğun bağırsağın motorikasını azaltmaq üçün loperamid hidroxlorid 10 mq/gün istifadə olunur. Qanda şəkərin nəzarət olunması. XBÇ zamanı diabetsiz xəstələrdə də beta-hüceyrələrdə insulinin sekresiyası azalır və periferik toxumaların insulinə həssaslığı aşağı düşür. Digər tərəfdən böyrəklərdə və digər səbəblərdən insulinin katabolizmi azalır və onun yarımparçalanma dövrü uzanır. Bütün bu dəyişiklikləri dializ müalicəsi ancaq hissəvi bərpa edir. Diabetli dializ xəstələrinə insulinin təsiri intensiv və davamiyyətli olur, ona görə kiçik dozada insulin işlədilir. Adi insulinin kiçik dozada 15 mE bolyus istifadəsi hətta ketoz olduqda belə, ağır hipoqlikemiya müşahidə oluna bilər. Hipoqlikemiya uzadılmış təsirli insulin–sink– suspenziya (Lente və izofan–insulin) insulinləri yeritdikdə də ola bilər.
Hiperqlikemiyanın böyrək çatışmazlığında kliniki mənzərəsi də dəyişilir. Qlükozuriya kimi ”təhlükəsizlik qapağı” olmadığı üçün xəstələrdə çox yüksək hiperqlikemiya müşahidə edilir, amma bu əlamətsiz keçir. Xəstələrdə susuzluq, bədən kütləsinin tez artması və ağciyər ödemi müşahidə edilir. Bununla belə, insulindən asılı xəstələrdə ağır hiperkaliyemiya və koma, diabetik ketoasidoz müşahidə edilir. Ketoasidozla olan hiperqlikemiya zamanı böyrək çatışmazlığı olmayan xəstələrin müalicəsi üçün bədənə artıq miq- dar maye yeritmək lazım gəlir, amma dializ xəstələrində bu, əks göstərişdir. Hiperqlikemiyanın müalicəsi üçün ancaq insulindən istifadə olunur. Bu zaman insulinin daimi kiçik dozada infuziyası (2 v/saat) başlanılır, hər 2–3 saatdan bir qanda qlükoza və kalium təyin edilir.
201 Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri Hipoqlikemiya insulin parçalanmasının zəifl əməsi, qida mad- dələrinin istifadəsi və sorulmasının azalması ilə əlaqədar baş verir. Hipoqlikemiya riski qidalanma çatışmazlığı, qlikogen ehtiyatlarının tükənməsi və beta-blokator qəbul edən xəstələrdə qlikoneogenezin pozulmasından baş verir. Diabet xəstələrində istifadə olunan dializ məhlulunda 200 mq/dl qlükoza olmalıdır. Dializ alan diabet xəstələrində acqarına şəkərin səviyyəsi 140 mq/dl, qida qəbulundan sonra 200 mq/dl və qlikohemoqlobininin səviyyəsi normanın 100–120%-dən yüksək olmamalıdır. Qlükometrlə qlükozanın ekspress yolla yoxlanılması ən azı gündə bir dəfə, əsasən isə 2–3 dəfə aparılmalıdır. Qlikohemoqlobinin səviyyəsini təyin etdikdə nəzərə alınmalıdır ki, böyrək çatışmazlığı zamanı karbomilləşmiş Hb əmələ gəlməsi artdığı üçün iondəyişən xromatoqrafi ya üsulu ilə bu maddələri ayırmaq mümkün olmur. Odur ki, XBÇ zamanı affi n xromatoqrafi ya, kolorometrik və immunoferment üsullarından istifadə olunmalıdır. Hemodializdə olan xəstələrin insulin tələbatı yüksək olmur, lazımi doza uzunmüddətli insulini 2 dəfə yeritməklə və lazım olduqda qida qəbulundan sonra qısamüddətli sadə insulindən də istifadə olunur. Doza hər bir xəstəyə individual seçilir. Periton dializində insulinin bir hissəsi konteynerin materialı və magistrallarda absorbsiya olunduğundan periton dializi məhluluna sadə insulinin əlavə edilməsi ilə qlikemiyaya nəzarət edilir. Gün ərzində periton məhluluna qarışdırılan insulinin miqdarı gündəlik dərialtına yeridilən dozadan 2–3 dəfə artıq olur. Bəzi klinisistlərin fi krinə görə periton dializi məhluluna insulinin qarışdırılması peritonitlərin baş vermə tezliyini artırır və periton dializinin effektivliyini aşağı salır.
qaraciyərdə metabolizə uğrayan qısamüddətli agentlər istifadə olu nur. Asetoheksamid, xlorpropamid və tolazamid istifadə olunmur, çünki əsasən sidiklə ekskresiya olunurlar. Qliburidin xaric olunmasının 50%-i qaraciyərdə baş verir, odur ki, hipoqlikemiya verir. Roziqli-
202 Dializ tazon, pioqlitazon, repaqlinid, qlipizid, tolbutamid və qliclazid preparatlarının metabolizmi qaraciyərdə baş verdiyi üçün onlar dializ xəstələrinin müalicəsində istifadə oluna bilərlər. Sulfonureaz preparatların hipoqlikemik təsirini fenotoin, nikotin turşusu, sidikqovucular işlətdikdə zəifl ədir, sulfanilamid, salisilatlar, varfarin, etanol isə gücləndirir. Biquanidlərdən metformin laktoasidoza səbəb olduğu üçün istifadə olunmur. Akarboz bağırsaq selik qişasında alfa-qlikozidazanı inhibisiya etdiyi üçün qida qəbulundan sonra hiperqlikemiyanın səviyyəsini azaldır və başqa preparatlarla kombinasiyada istifadə olunur. Hiperkaliyemiya – diabet zamanı müntəzəm təsadüf olunur. İnsulin defi siti və ona qarşı rezistentlik aldosteron defi siti, mayenin hüceyrədaxili sektordan hüceyrə xaricinə keçməsi baş verir. Arterial hipertenziyanın nəzarət edilməsi ürək-damar xəstəliklə- rinin və görmə qabiliyyətinin qorunmasının profi laktikasıdır. AÇFİ, ARB ən müntəzəm istifadə olunur. Alternativ olaraq vazodilatatorlar və kalsium kanal blokatorları işlədilir (məs. klonidin və labetolol). Beta-blokatorlar istifadə olunmur, onlar hipoqlikemiyanı aşkar etməyi çətinləşdirir, çünki adrenergik mexanizmlə əzələ tərəfi ndən kaliumun tutulmasını inhibisiya edir. Periferik damarlar zədələndiyi üçün dializ xəstələrində müntəzəm amputasiya aparılır. Beyin damarlarının zədələnməsi (insult) diabeti olmayan dializ xəstələrinə nisbətən daha çox təsadüf olunur. Görmə orqanın zədələnməsi – konyunktivit, keratit müşahidə olunduqda antibiotik, antifunqal və antiviral göz dərmanları ilə müalicə olunur. Bəzən xüsusən kalsium-fosfor hasili 70-dən çox olan (mq/dl ilə ifadə olunduqda) xəstələrdə lent keratopatiyası (korneal-konyuktival kalsifi kasiya) müşahidə edilir və kalsium fos fatın çökməsindən konyuktivanın qıcıqlanması (”qırmızı göz- lər” sindromu) nəticəsində baş verir. Bu ağırlaşmanın ən yaxşı müalicəsi böyrək transplantasiyasıdır. Bəzən keratoektomiya, yaxud Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|